Binnen het landschap van het intellectuele eigendomsrecht speelt modelbescherming een belangrijke rol. Dit rechtsgebied regelt -naast auteursrecht- de bescherming van de industriële vormgeving en zorgt ervoor dat tekeningen en modellen worden beschermd tegen ongeoorloofd gebruik. We gaan in dit artikel in op de definitie van een model en de voorwaarden om een model te kunnen beschermen binnen de Benelux, de EU en landen buiten de EU.
Het modellenrecht regelt de bescherming van het uiterlijk van een voortbrengsel (of een deel hiervan), het gaat hierbij om een tekening of een model. Het uiterlijk van een voortbrengsel wordt door het Benelux Verdrag inzake Intellectuele Eigendom (BVIE) gedefinieerd als ‘de kenmerken van met name de lijnen, de omtrek, de kleuren, de vorm, de textuur of de materialen van het voortbrengsel zelf of de versiering ervan. Onder voortbrengsel wordt verstaan elk op industriële of ambachtelijke wijze vervaardigd voorwerp, met inbegrip van onder meer onderdelen die zijn bestemd om tot een samengesteld voortbrengsel te worden samengevoegd, verpakkingen, uitvoering, grafische symbolen en typografische lettertypen.'
Het gaat binnen het modellenrecht dus zowel om modellen als om tekeningen: tekeningen omvatten de tweedimensionale vormgeving, modellen de driedimensionale vormgeving.
Om binnen de Benelux of de EU een model of tekening te beschermen wordt bij aanvraag van registratie het volgende vereist:
- Een model moet nieuw zijn: er is voor de datum van depot of voorrang geen identiek model beschikbaar voor het publiek
- Een model moet zijn eigen karakter hebben: bij de geïnformeerde gebruiker verschilt de indruk die het aangevraagde model wekt van de algemene indruk die eerder publiek beschikbare modellen
Een Benelux depot kan enkelvoudig of meervoudig zijn: zo laat het Benelux-modellenrecht maximaal 50 modellen per depot toe. Hiermee kan u met het deponeren van uw modellen op kosten besparen. Hierbij is niet vereist dat er samenhang bestaat tussen de verschillende modellen.
Voor de aanvraag van een modelregistratie geldt een respijttermijn van één jaar. Dit houdt in dat de ontwerper of diens rechtverkrijgende de gelegenheid krijgt om zijn modellen een jaar voor depot uit te testen op de markt door deze aan het publiek beschikbaar te stellen. Na dit jaar wordt een model niet meer als nieuw gezien en is er geen bescherming van het model mogelijk.
Naast een inschrijving bij het Benelux Bureau voor de Intellectuele Eigendom kan een model ook worden gedeponeerd bij de Wereldorganisatie voor de Intellectuele Eigendom (WIPO). Hier wordt wel als voorwaarde gesteld dat de deposant burger moet zijn van een van de aangesloten landen, in een van deze landen wonen of in een van deze landen actief is met zijn onderneming.
Met eenmaal uw model ingeschreven, geldt dat de deposant rechthebbende is. Dit betekent dat de rechthebbende als enige het model rechtmatig kan gebruiken. Op grond van dit recht kan de rechthebbende zich verzetten tegen gebruik van het model door een ander. We spreken hiervan wanneer in een ander voortbrengsel hetzelfde uiterlijk heeft als het gedeponeerde model of wanneer het andere voortbrengsel geen andere algemene indruk wekt dan het gedeponeerde model. Zulk inbreukmakend gebruik kan op verschillende wijzen plaatsvinden, zoals het verkopen, verhuren, invoeren, uitvoeren of tentoonstellen van een inbreukmakend model. In EU-verband kennen we twee vormen van bescherming: bescherming gedurende een korte periode van drie jaar of gedurende een langere periode van maximaal 25 jaar. Men heeft hier bewust voor gekozen om tegemoet te komen aan de behoeften van elk van de vele verschillende bedrijfstakken in de Europese Unie. In sommige van deze bedrijfstakken worden namelijk grote aantallen modellen gemaakt voor voortbrengselen met een vaak korte commerciële levensduur, zoals bijvoorbeeld in de modebranche. Deze bedrijfstakken zijn gebaat bij een bescherming zonder al te veel formaliteiten, waarbij voorts de beschermingsduur van minder belang is. Anderzijds zijn er bedrijfstakken waar aan de voordelen van een inschrijving belang wordt gehecht wegens de daaraan verbonden grotere rechtszekerheid en waar een langere beschermingsduur wordt verlangd die met de verwachte commerciële levensduur van de producten overeenstemt.
Een ingeschreven EU-model geeft zowel qua duur als qua omvang een ruimere bescherming dan een niet-ingeschreven EU-model. Een ingeschreven EU-model verleent aan de houder het uitsluitend recht om het model te gebruiken en derden te beletten het model te gebruiken zonder zijn toestemming. Hierbij maakt het niet uit of de inbreukmaker opzettelijk handelde. Dit is wel het geval bij een niet-ingeschreven EU-model, dat alleen bescherming biedt tegen opzettelijke namaak van het model.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.