Türk Patent ve Marka Kurumu (TÜRKPATENT), ünlü film, çizgi film, çizgi roman ve oyun isimleri, karakterleri, logoları gibi işaretlerin üçüncü kişilerce marka başvurularına konu edildiği durumlarda telif hakkı sahiplerinin korunması noktasında oldukça geniş bir yaklaşıma ve yerleşmiş bir uygulamaya sahiptir.
Bu kapsamda Nisan ayında verilen bir kararında TÜRKPATENT, Paramount Pictures'ın, aşağıda görseline yer verilen, "Don Carpetto" marka başvurusuna yaptığı itirazın kabulüne karar verdi ve şirketin ünlü The Godfather filmi üzerindeki telif hakları nedeniyle söz konusu marka başvurusunu reddetti. Paramount Pictures, The Godfather filmindeki karakterler, filmin logosu, logoda kullanılan yazı stili ve kuklacı eli şekli olarak adlandırılan şekil üzerinde telif hakkı sahibi olup, kararda, itiraza konu marka başvurusunda bu logonun ve yazı stilinin aynısının kullanılmasının, Paramount Pictures'ın telif haklarını ihlal ettiği belirtildi. TÜRKPATENT ayrıca söz konusu marka başvurusunun bilerek ve haksız bir avantaj kazanmak amacıyla, dürüst ticaret ilkelerine uygun olmayacak şekilde, kötü niyetle yapıldığını da tespit etti.
Ülkemizde, özellikle kurgusal karakterlerin ve ünlü film, çizgi film, çizgi roman, oyun gibi eserlerle özdeşleşmiş işaretlerin, üçüncü kişilerce izin alınmadan kullanılması ve marka başvurularına konu edilmesi oldukça yaygındır. Fakat bu tür eserlerin, telif hakkı sahibinin izni dışında kullanılması, marka başvurularına konu edilmesi hukuken mümkün olmayıp, telif hakkı sahipleri bu tür mütecaviz marka başvurularına Sınai Mülkiyet Kanunu'nun 6/6 maddesi kapsamında itiraz edebilmektedir. İlgili madde açıkça tescil başvurusu yapılan markanın başkasına ait kişi ismini, ticaret unvanını, fotoğrafını, telif hakkını veya herhangi bir fikri mülkiyet hakkını içermesi hâlinde hak sahibinin itirazı üzerine başvurunun reddedileceğini düzenlemektedir.
TÜRKPATENT'in bu gibi telif hakkı ihlallerini içeren marka başvurularına ilişkin verdiği çok sayıda kararı bulunmaktadır. Özellikle de ülkemizde oldukça sevilen, ikonik hale gelmiş The Godfather filminden ve filmde yer alan karakterlerden esinlenilerek oluşturulan, aşağıda görsellerine yer verilen, "The Grillfather", "The Dogfather", "Coco Black White", "Corleone Arms" ve "Don Corleone Sicilia's" gibi marka başvuruları, Paramount Pictures'ın telif haklarını ihlal etmesi nedeniyle reddedilmiştir.
SpongeBob SquarePants (SüngerBob Karepantolon), Garfield ve Süper Mario gibi animasyon, çizgi roman ve oyun karakterleri de ülkemizde son derece yaratıcı (!) fakat telif hakkı sahiplerinin haklarını ihlal eden marka başvurularına konu olmuştur.
Örneğin, aşağıdaki görselde yer alan, tıpkı Süper Mario karakteri gibi kırmızı uzun kollu tişört ve mavi tulum giyen, M harf logolu kırmızı bir şapka takan, bıyıklı bir erkeğin yer aldığı "Mario the Fisherman" marka başvurusu, Nintendo'nun Süper Mario karakteri üzerindeki telif haklarını ihlal etmesi nedeniyle reddedilmiştir.
Süper Mario isimli oyunun renkli logosunu ve yazı stilini taklit eden "Spor Mario" marka başvurusu da yine TÜRKPATENT tarafından, SMK'nın 6/6 maddesi kapsamında Nintendo'nun itirazı üzerine reddedilmiştir.
Aşağıda görseli yer alan "SüngerPub" marka başvurusu da, Viacom'un itirazı üzerine, telif hakkı ihlali nedeniyle TÜRKPATENT tarafından reddedilmiştir. Söz konusu başvuruda, dünyaca ünlü SpongeBob SquarePants (SüngerBob Karepantolon) çizgi filminin ismine benzer şekilde "SüngerPub" kelimesi kullanılmış, çizgi filmin mavi su damlası/birikintisi şeklindeki logosu ve sünger dokulu sarı renkteki yazı stili taklit edilmiştir.
"Mr. Garfield Cafe" şeklindeki marka başvurusu da, Paws Incorporated'ın dünyaca ünlü Garfield karakteri üzerindeki telif haklarını ihlal etmesi nedeniyle, SMK'nın 6/6 maddesi kapsamında TÜRKPATENT tarafından reddedilmiştir.
Ülkemizde telif haklarına tabi eserler Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında, yaratıldıkları tarihten itibaren herhangi bir tescil veya kullanma mecburiyeti olmaksızın korunmakta olup, eser sahibinin yabancı olduğu durumda da eser üzerindeki haklar ülkemizin de taraf olduğu Bern Konvansiyonu çerçevesinde korunmaktadır. Bu nedenle, SMK'nın 6/6 maddesi kapsamında bir marka başvurusuna itiraz sunmak isteyen eser sahiplerinin, söz konusu esere ilişkin ülkemizde alınmış bir telif hakkı tescil belgesi sunması zorunlu değildir. Fakat yabancı ülkelerde yapılan telif hakkı tescillerine ilişkin belgeler ve/veya söz konusu eserin yaratımına ilişkin her türlü belge, TÜRKPATENT nezdindeki itirazlarda telif hakkı sahibinin haklarının ispatı bakımından önemlidir.
Olası bir itirazda SMK'nın 6/6 maddesi dışında, uygun düştüğü ölçüde, (i) başvuru sahibinin kötü niyetli olduğu, (ii) eğer söz konusu eser aynı zamanda marka olarak da tescil edilmişse (örneğin kurgusal karakterin dış görünüşü, eserin ismi/başlığı gibi), bu marka ile itiraza konu marka arasında karıştırılma ihtimali bulunduğu, (iii) telif hakkına konu eseri içeren marka tescilinin tanınmışlığı nedeniyle, tanınmış markanın sulandırılma ihtimali bulunduğu, yönünde argümanlar da ileri sürülebilecektir. SMK'nın 6/6 maddesi kapsamında telif hakkının ihlal edildiği kanaatine varıldığı durumlarda TÜRKPATENT çoğunlukla, telif hakkına konu eserin aynısının/benzerinin itiraza konu başvuruda kullanılmasının basit bir tesadüf olamayacağını belirterek başvuru sahibinin kötü niyetli olduğunu da kabul etmektedir. Yine, özellikle yoğun reklam ve tanıtım delillerinin sunulduğu durumlarda TÜRKPATENT, telif hakkına konu eseri içeren tanınmış markanın sulandırıldığı yönünde de karar vermektedir.
Dolayısıyla, ülkemizde, marka itiraz süreçlerinde, telif hakkı sahiplerinin hakları yalnızca Sınai Mülkiyet Kanunu'nun 6/6 maddesi ile değil, aynı zamanda mevcut diğer yasal gerekçelerle de korunmaktadır ve TÜRKPATENT'in telif hakkı sahiplerinin haklarının korunmasına ilişkin kapsamlı yaklaşımı ve köklü uygulamaları, bu eserlerin değerinin marka sicili düzeyinde de korunmasına hizmet etmektedir.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.