7518 sayılı Sermaye Piyasalarında Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ("Kanun"), bilinen adıyla Kripto Varlık Yasası, 2 Temmuz 2024 tarihinde 32590 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Genel Bilgiler
Kanun değişikliği ile kripto varlık, kripto varlık platformu, kripto varlık saklama hizmeti ve kripto varlık hizmet sağlayıcılarına ilişkin hükümler düzenlenmiştir. Böylece kripto varlıklar açısından uzun zamandır beklenen kanuni düzenleme gerçekleşmiştir. Kanun'a ilişkin ikincil düzenlemeler beklenmektedir.
Kanun ile birlikte, Türk mevzuatında,
- Kripto varlık, dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak elektronik olarak oluşturulup saklanabilen, dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan ve değer veya hak ifade edebilen gayri maddi varlıklar,
- Kripto varlık platformu ("Platform"), kripto varlık alım satım, ilk satış ya da dağıtım, takas, transfer, bunların gerektirdiği saklama ve belirlenebilecek diğer işlemlerin bir veya daha fazlasının gerçekleştirildiği kuruluşlar,
- Kripto varlık saklama hizmeti, Platform müşterilerinin kripto varlıklarının veya bu varlıklara ilişkin cüzdandan transfer hakkı sağlayan özel anahtarların saklanmasını, yönetimini veya Sermaye Piyasası Kurul'u ("Kurul") tarafından belirlenecek sair saklama hizmetleri,
- Kripto varlık hizmet sağlayıcı ise Platformları, kripto varlık saklama hizmeti sağlayan kuruluşları ve Kanun'a dayanılarak yapılacak düzenlemelerde kripto varlıkların ilk satış ya da dağıtımı dahil olmak üzere kripto varlıklarla ilgili olarak hizmet sağlamak üzere belirlenmiş diğer kuruluşlar
olarak tanımlanmıştır. Sermaye piyasası araçlarına özgü haklar sağlayan kripto varlıklara ilişkin olarak düzenleyici işlemler tesis etmek, özel ve genel nitelikte kararlar almak ve tedbir ve yaptırım uygulamak konusunda Kurul yetkili kılınmıştır. İlaveten, Kanun'da bilhassa kripto varlıkların teknolojik özellikleri ile kripto varlık hizmet sağlayıcılarının bilgi sistemleri ve teknolojik altyapılarına dair kriterler hususunda TÜBİTAK'a atıfta bulunulmuştur.
Kapsam: Kanun, yalnızca (i) Platformlar nezdinde işlem görecek veya ilk satış ya da dağıtımı yapılacak kripto varlıklar ile (ii) sermaye piyasası araçlarına özgü haklar sağlayan kripto varlıkları kapsamaktadır. Bu çerçevede anılanlar dışındaki kripto varlıklar, Kanun'a tabi değildir. Ancak, Kurul, dağıtık defter teknolojisinin veya benzer bir teknolojik altyapının geliştirilmesi suretiyle oluşturulan, değeri bu teknolojiden ayrıştırılamayan nitelikte olan kripto varlıkların satış ya da dağıtımının, Kanun'un sermaye piyasası araçlarıyla ilgili hükümlerine tabi olmaksızın platformlar nezdinde yapılabilmesi konusunda esaslar belirleyebilir.
Sermaye Piyasası Araçları: Kanun çerçevesinde Kurul, sermaye piyasası araçlarının kripto varlık olarak ihracına izin verebilecektir.
Türk Parasının Kıymetinin Korunması: Kanun çerçevesinde kripto varlıklar "gayri maddi varlık" olarak tanımlanmış ise de Kanun, kripto varlıklarla yapılan her türlü işleme ilişkin 20/2/1930 tarihli ve 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun ve ilgili mevzuat hükümlerini saklı tutmuştur. Bu noktada, kripto varlıkların "döviz" olarak tanımlanmamış olmasından bahisle gelecekte ek kanuni düzenlemeler getirileceği öngörülmektedir.
Mevcut Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıları Açısından Önem Arz Eden Süreler
İzin Şartı ve Taahhüdü: Kanun'un yürürlüğe girdiği tarihte halihazırda faaliyette olan kripto varlık hizmet sağlayıcılarının Kurul'un belirleyeceği belgelerle ve çıkarılacak ikincil düzenlemelere ilişkin şartları sağlayarak Kanun'un yürürlük (yayım) tarihinden itibaren 1 ay içerisinde Kurul'a faaliyet izni almak için başvuracaklarına dair beyanda bulunması zorunludur.
Faaliyetlerin İhtiyari Sonlandırılması: Faaliyetlerine devam etmeyecek kripto varlık hizmet sağlayıcılarının ise müşteri hak ve menfaatlerini zarara uğratmadan en geç 2 Ekim 2024 tarihine kadar tasfiye kararı alacaklarına ve tasfiye sürecinde yeni müşteri kabul etmeyeceklerine dair Kurul'a bir beyan sunmaları gerekmektedir. Tasfiye durumunda durum müşterilere elektronik posta, kısa mesaj, telefon ve benzeri iletişim araçları ile bildirilecektir.
Faaliyetlerin Zorunlu Sonlandırılması: (i) Yurtdışında yerleşik kripto varlık hizmet sağlayıcıları ile (ii) Türkiye'deki kripto varlıkların nakde çevrilebilmesi veya transfer edilmesine olanak tanıyan ATM ve benzeri cihazların faaliyetleri, en geç 2 Ekim 2024 tarihine kadar sonlandırılacaktır. Sonlandırılmayan hizmet sağlayıcılar ile cihazlar, yetkili idareler tarafından mühürlenecek ve kapatılacaktır.
Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıların Kuruluşu ve Faaliyete Başlaması
Kurul İzni: Kripto varlık hizmet sağlayıcıların kurulabilmesi ve faaliyete başlaması için Kurul'dan izin alması zorunlu tutulmuştur.
İzin ve Faaliyet Kriterleri: Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının (i) kuruluşlarına ve faaliyete başlamalarına, yapabilecekleri faaliyetlere ve faaliyetlerinin geçici veya sürekli olarak durdurulmasına, (ii) ortaklarına, yöneticilerine, personeline, organizasyonuna ve pay devirlerine, (iii) sermayelerine ve sermaye yeterliliklerine, (iv) yükümlülüklerine, (v) TÜBİTAK'ın belirleyeceği kriterler ışığında bilgi sistemleri ve teknolojik altyapılarına ilişkin esaslar Kurul tarafından belirlenecektir. Ayrıca, kripto varlık hizmet sağlayıcı şirketlerin pay devirlerinde Kurul'un izninin aranacağı ve anılan şirket ortaklarının müflis/iflas halinde olmaması ile belirli suçlardan hüküm giymemiş olması gibi şartlar bulunmaktadır. Son olarak, bankaların kripto hizmet sağlayıcılığına dair faaliyet yürütebilmeleri, yukarıda sayılanlara ek olarak Bankacılık Denetleme ve Düzenleme Kurumu'nun uygun görüşünün alınmasıyla mümkündür.
Kitle fonlama platformları ile kripto varlık hizmet sağlayıcılarının Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği'ne üye olmaları zorunluluğu getirilmiştir.
Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılara İlişkin Diğer Hükümler
Kripto Varlıkların Belirlenmesi: Platformlarca kendi nezdinde işlem görecek veya ilk satış ya da dağıtımı yapılacak kripto varlıkların belirlenmesine ve bunların işlem görmesinin sonlandırılmasına ilişkin yazılı listeleme prosedürü oluşturulması zorunlu olup, bu konuda Kurul tarafından ilke ve esaslar düzenlenebilir.
Kayıtların Ayrı Tutulması: Müşterilere ait nakit ve kripto varlıklar, kripto varlık hizmet sağlayıcıların mal varlığından ayrı olup, kayıtlar da bu hükme uygun olarak tutulur. Bu kapsamda müşterilerin her ne suretle olursa olsun kripto varlık hizmet sağlayıcıları nezdinde bulunan nakit ve kripto varlıkları, kripto varlık hizmet sağlayıcılarının borçları nedeniyle, kripto varlık hizmet sağlayıcılarının mal varlığı ise müşterilerin borçları nedeniyle kamu alacakları için olsa dahi haczedilemez, rehnedilemez, iflas masasına dâhil edilemez ve üzerlerine ihtiyati tedbir konulamaz.
Sözleşmeler: Kripto varlık hizmet sağlayıcıları ile bunlarda işlem yapmak isteyen müşteriler arasında imzalanan sözleşmeler, yazılı şekilde veya uzaktan iletişim araçlarının kullanılması suretiyle mesafeli olarak ya da mesafeli olsun olmasın Kurul'un yazılı şeklin yerine geçebileceğini belirlediği ve bir bilişim veya elektronik haberleşme cihazı üzerinden gerçekleştirilecek ve müşteri kimliğinin doğrulanmasına imkân verecek yöntemler yoluyla kurulabilir ve buna ilişkin usul ve esaslar Kurul tarafından belirlenir.
Kurul, kripto varlık hizmet sağlayıcılarla müşterileri arasında sözleşmelerin düzenlenmesine, kapsamına, değiştirilmesine, ücret ve masraflara, sözleşmenin sona ermesine ve feshine ve bu sözleşmelerin içeriğinde yer alması gereken asgari hususlara ilişkin belirlemeler yapabilir.
Kripto varlık hizmet sağlayıcıların müşterilerine karşı sorumluluğunu ortadan kaldıran veya sınırlandıran her türlü sözleşme şartı geçersizdir.
Gelir Kaydetme: Her yıl platformların bir önceki yıl faiz gelirleri hariç tüm gelirlerinin yüzde biri Kurul, yüzde biri de blokzincir ve ilgili bilişim teknolojilerinin geliştirilmesinde kullanılmak üzere TÜBİTAK bütçesine ilgili yılın mayıs ayı sonuna kadar ödenerek gelir olarak kaydedilir.
Denetim: Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının ilgili mevzuata uygunluğunun denetiminde usulünce yetkilendirilmiş Kurul personeli ile birlikte denetim faaliyeti icra etmek ya da kendi düzenlemelerinin imkân verdiği şekilde denetim faaliyeti yürütenlere teknik destek verecek şekilde sair personel görevlendirilebilir.
Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının mali ve bilgi sistemleri denetimi, Kurul tarafından belirlenen bağımsız denetim kuruluşları tarafından yapılacaktır. Bilgi sistemleri denetimine ilişkin ek kurallar, TÜBİTAK veya diğer ilgili kurumların görüşü alınarak Kurul tarafından belirlenecektir.
Yaptırımlar
İzinsiz Faaliyet: Kurul'un iznini almadan kripto varlık hizmet sağlayıcısı olarak faaliyet yürüten gerçek veya tüzel kişiler için Kanun'da 3 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezası öngörülmüştür.
Faaliyet Durdurma/İptal: Kurul, kripto varlık hizmet sağlayıcıların faaliyetlerinden kaynaklanan nakit ödeme ve kripto varlık teslim yükümlülüklerini yerine getiremediği ya da mali yapılarının ciddi surette zayıflamakta/zayıflamış olduğunun tespiti hâlinde kripto hizmet sağlayıcıların mali yapılarının güçlendirilmesini istemeye veya faaliyetlerini geçici olarak durdurmaya ya da faaliyet yetkilerini kaldırmaya ve bundan sorumlu yönetici ve çalışanların imza yetkilerini sınırlamaya ve durdurmaya yetkilidir.
Şahsi Sorumluluk: Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının hukuka aykırı faaliyetleri ile nakit ödeme ve/veya kripto varlık teslim yükümlülüklerini yerine getirememesinden kaynaklanan zararlardan kripto varlık hizmet sağlayıcıları sorumludur. Ancak, zararın kripto varlık hizmet sağlayıcılarından tazmin edilememesi veya edilemeyeceğinin açıkça belli olması hâlinde; kripto varlık hizmet sağlayıcı mensupları kusurlarına ve durumun gereklerine göre zararlar kendilerine yükletilebildiği ölçüde sorumludurlar.
Teknolojik Güvenlik Tedbiri Noksanlığı: Kripto varlık hizmet sağlayıcıları bilişim sistemlerinin işletilmesi, her türlü siber saldırı, bilgi güvenliği ihlalleri gibi fiillerden veya personelin her türlü davranışından kaynaklanan kripto varlık kayıplarından sorumludur. Kayıpların kripto varlık hizmet sağlayıcılarından tazmin edilememesi veya edilemeyeceğinin açıkça belli olması hâlinde; kripto varlık hizmet sağlayıcı mensupları kusurlarına ve durumun gereklerine göre kayıplar kendilerine yükletilebildiği ölçüde sorumlu olacaktır. Kripto varlık hizmet sağlayıcıların kusuru olmaksızın sunulan hizmetlerde yaşanan kesintilerden kaynaklanan, geçici bir süre emir iletilememesi ya da işlem/ transfer yapılamaması hâlleri ve benzeri hâllerde ortaya çıkan zararlarda ise herhangi bir sorumluluk öngörülmemiştir.
Zimmet: Kripto varlık hizmet sağlayıcı görevi nedeniyle kendisine tevdi edilmiş olan veya koruma, saklama ve gözetimiyle yükümlü olduğu para veya para yerine geçen evrak veya senetleri, diğer malları veya kripto varlıkları kendisinin ya da başkasının zimmetine geçiren kripto varlık hizmet sağlayıcı yönetim kurulu başkan ve üyeleri ile diğer mensupları, sekiz yıldan on dört yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacakları gibi kripto varlık hizmet sağlayıcının zararını tazmine mahkûm edilir.
Faaliyet izni kaldırılan bir kripto varlık hizmet sağlayıcının hukuken veya fiilen yönetim veya kontrolünü elinde bulundurmuş olan gerçek kişi ortaklarının, kripto varlık hizmet sağlayıcının ya da müşterilerinin kaynaklarını, her ne suretle olursa olsun kripto varlık hizmet sağlayıcının emin bir şekilde çalışmasını tehlikeye düşürecek şekilde doğrudan veya dolaylı olarak kendilerinin veya başkalarının menfaatlerine kullandırmak suretiyle, kripto varlık hizmet sağlayıcıyı veya müşterilerini zarara uğratmaları zimmet olarak kabul edilir ve bu fiilleri işleyenler hakkında on iki yıldan yirmi iki yıla kadar hapis ve yirmi bin güne kadar adli para cezasına hükmolunur.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.