ÖZ
Enflasyonla mücadele bağlamında para ve maliye politikalarının bir uyum içinde çalışması büyük önemi haizdir. Maliye politikasının en önemli araçlarından olan "vergi politikası" özellikle dolaylı vergiler üzerinden ciddi enflasyonist etkiler yaratabilmektedir. Özellikle nispi (oransal) dolaylı vergilerin ağırlıklarının arttığı dönemde "mali çarpan" da artmakta ve maliyet artışları perakende fiyatlara çok daha yüksek nispetlerde yansımaktadır. 28 Aralık 2023 tarih ve 32413 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 8001 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile enflasyonla mücadele bağlamında para ve maliye politikası uyumu için önemli bir adım atılmış ve tütün ürünlerindeki nispi-maktu Özel Tüketim Vergisi kompozisyonu değiştirilmiştir.
Anahtar Kelimeler:
Para Politikası, Maliye Politikası, Vergi Politikası, Mali Çarpan, Nispi, Maktu, Enflasyon, Bütçe, Özel Tüketim Vergisi
1. GİRİŞ
"Yeni vergi yapısıyla ilerleyen dönemde enflasyonist baskı daha sınırlı olacaktır. (...) AB ülkelerine yakınsamayı hedefleyen bu düzenleme, dezenflasyona geçiş döneminde maliye ile para politikası arasındaki eşgüdüm açısından da örnek oluşturmuştur.1" Alıntıladığımız bu satırlar Merkez Bankası'nın (TCMB) 2024 I. Çeyrek Enflasyon Raporu'ndan. TCMB'nin bugüne kadar yayımladığı çeşitli çalışmalar ve önceki bazı enflasyon raporlarında vergi politikasının enflasyon üzerindeki etkilerine satır aralarında değinilmesine rağmen ilk defa 2024 I. Çeyrek Enflasyon Raporu'nda oldukça kuvvetli bir para ve maliye politikası uyumu vurgusu yapıldığı dikkati çekiyor.
Vergi politikası, "maliye politikasının" en kuvvetli enstrümanlarından birisi kuşkusuz. Diğer maliye politikası enstrümanları olan "kamu harcamaları ve borçlanma"ya kıyasla vergi politikasının daha çok yönlü bir enstrüman olduğunun altını da kuvvetli çizgilerle çizmemiz gerekiyor. Cari açıkla mücadeleden istihdam politikalarının oluşturulmasına, ekonomik büyümenin yönetilmesinden ihracatın finansmanına, sosyal devlet ilkesinin amaçlarının sağlanmasından kamu harcamalarının sağlıklı finansmanına kadar oldukça geniş bir yelpaze karşısındayız.
Bu açılardan baktığımızda, 28 Aralık 2023 tarihinde Resmî Gazete'de yayımlanan8001 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı, sigara vergilemesindeki yapısal sorunun çözümüne dair atılan olumlu bir adımla, enflasyonla mücadelede vergi politikasının kullanımı bağlamında önemli ve sofistike bir kilometre taşını temsil ediyor.
2. MALİ ÇARPAN NEDİR?
Yukarıda sözünü ettiğimiz "sofistike" vergi politikası adımını anlayabilmek için öncelikle "mali çarpan" mekanizmasını izah etmemiz gerekiyor. "Mali çarpan, üretici fiyatı ya da maktu vergilerdeki bir birimlik artışın nihai satış fiyatına ne oranda yansıyacağını ifade etmektedir.2" Bu ifadeyi biraz daha açalım; örneğin yüksek oranda nispi vergi içeren bir vergileme modelinde, maliyet artışları ile perakende satış fiyatları arasında mali çarpan nedeniyle doğrusal olmayan bir ilişki oluşuyor ve her türlü maliyet artışı perakende satış fiyatına çok daha yüksek oranda yansıyor.
To view the full article please click here.
Footnotes
1. TCMB 2024 I. Çeyrek Enflasyon Raporu, https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/d1d133fa-694e-4a92-8aaa-3e592786d04b/enf_2024-I_tam.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-d1d133fa-694e-4a92-8aaa-3e592786d04b-oT6KBfV, (26.03.2024)
2. TCMB 2024 I. Çeyrek Enflasyon Raporu, sf.42, https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/d1d133fa-694e-4a92-8aaa-3e592786d04b/enf_2024-I_tam.p
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
We operate a free-to-view policy, asking only that you register in order to read all of our content. Please login or register to view the rest of this article.