Bilindiği üzere; ihracatçılar ihracatlarını doğrudan kendileri yapabilecekleri gibi, aracılı ihracat sözleşmesiyle başka aracı şirketler üzerinden de gerçekleştirebilmektedir.
Aracılı ihracatta, ihracatçı ürünlerini önce yurt içinde bu amaçla kurulu aracı bir şirkete satmakta ve aracı şirket de ihracatı gerçekleştirmektedir. Bununla birlikte, ihraç konusu malın tedarikinden, yurtdışındaki müşteriye teslimine ve ihraç bedelinin tahsiline kadar tüm safhalarda “asıl ihracatçı” olarak nitelendirilen imalatçı/tedarikçi yetkili ve sorumlu olmaktadır. Tüm işlemler onun tarafından yürütülmektedir. “Aracı ihracatçı” ise pasif durumdadır. İhracat işlemleri onun adına, ancak “asıl ihracatçı” hesabına yürütülmektedir.
Aracılı ihracat (ihraç kayıtlı teslim dahil) daha yüksek tutarda KDV iadesi alınabilmesine olanak sağladığından, uygulamada çok sayıda mükellef doğrudan ihracat yerine aracılı ihracatı tercih etmektedir. Bu amaçla aynı grup bünyesinde aracı bir şirket kurulmakta ve ihracatlar bu aracı şirket aracılığıyla gerçekleştirilmektedir.
Son dönemlerde yapılan mevzuat değişiklikleriyle, dış ticaret sermaye şirketleri (DTSŞ) ve sektörel dış ticaret şirketleri (SDTŞ) üzerinden aracılı ihracat gerçekleştiren ihracatçılara sağlanan mali avantajlar bu statülere sahip olmayan diğer aracı şirketler aracılığıyla ihracat yapanlara kıyasla önemli ölçüde artırılmıştır. Öyle ki, son 4 ayda yapılan değişiklikler sonrasında bu durum DTSŞ ve SDTŞ üzerinden ihracat yapan ihracatçılar lehine önemli derecede rekabet eşitsizliği yaratır hale gelmiştir.
DTSŞ ve SDTŞ üzerinden aracılı ihracat yapanlara sağlanan mali avantajlar
Son mevzuat değişiklikleri sonrasında DTSŞ ve SDTŞ üzerinden ihracat yapan ihracatçılara sağlanan önemli mali avantajlar kısaca şu şekildedir:
1. 5 puanlık kurumlar vergisi oran indirimi
28.12.2023 tarihinde yürürlüğe giren 7491 sayılı Kanunla yapılan değişiklik sonrasında; kurumlar vergisi mükelleflerinin DTSŞ ve SDTŞ üzerinden gerçekleştirdikleri ihracat faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlarına kurumlar vergisi oranı 5 puan indirimli uygulanmaktadır.
2. Döviz cinsinden ödeme/tahsilat yapabilme imkanı
28.02.2024 tarihinde yürürlüğe giren 2008-32/69 sayılı Tebliğle yapılan değişiklik sonrasında; aracılı ihracat sözleşmesine dayanarak DTSŞ veya SDTŞ üzerinden gerçekleştirilecek ihracatlara yönelik menkul satış sözleşmeleri kapsamındaki ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden yapılabilmektedir.
3. Daha yüksek KDV iadesi alabilme olanağı
KDV Genel Uygulama Tebliğine göre; dahilde işleme izin belgesi (DİİB) kapsamında KDV ödemeksizin yurtiçi ve yurtdışından satın aldığı girdileri kullanarak ürettiği malı ihraç kayıtlı olarak teslim eden bir mükellefin iade alacağı KDV tutarı, ihraç kayıtlı teslim bedeli ile DİİB kapsamında aldığı girdilerin bedeli arasındaki farka genel vergi oranı uygulanmak suretiyle bulunacak tutarı aşamamaktadır. DTSŞ ile SDTŞ'lere yapılan ihraç kaydıyla teslimlerde ise bu sınır uygulanmamaktadır. Bu uygulama ise, devreden KDV ile sınırlı olsa da DTSŞ ile SDTŞ üzerinden ihracat yapanların daha yüksek tutarda KDV iadesi alabilmesini sağlamaktadır.
4. Finansman gider kısıtlaması için sağlanan avantaj
Bu mali kolaylıklara ilaveten, ilgili tebliğle DTSŞ ve SDTŞ statüsü sahibi aracı şirketlere finansman gider kısıtlaması açısından ek bir avantaj sağlanmaktadır. Bilindiği gibi, finansman gider kısıtlamasına ilişkin tebliğde yabancı tanımı oldukça geniş yapılmaktadır. Bu kapsamda, aracılı ihracatta aracı şirketin asıl ihracatçı şirkete olan borçları finansman gider kısıtlaması hesaplamasında yabancı kaynak olarak kabul edilmekte ve bunun sonucu olarak da aracı şirketlerde daha yüksek bir kurumlar vergisi yükü oluşabilmektedir.
Ancak ilgili tebliğ gereğince, aracılı ihracat sözleşmesine dayanarak DTSŞ ve SDTŞ üzerinden yapılan ihracatlarda, bu işlemler nedeniyle DTSŞ veya SDTŞ nezdinde finansman gider kısıtlaması uygulanmamaktadır.
DTSŞ statüsü elde edebilmenin şartları
Bu yukarıda belirtilen mali avantajlardan, DTSŞ veya SDTŞ statüsü olmayan aracı şirketler üzerinden ihracat gerçekleştiren ihracatçılar yararlanamamaktadır. Sağlanan bu önemli avantajlar nedeniyle, ihracatçılar tarafından aracı şirketleri için DTSŞ veya SDTŞ statüsü elde edilmesi oldukça önemli hale gelmiştir.
SDTŞ'ler KOBİ'ler tarafından kurulabilen ve sınırlı uygulama alanı olan şirketlerdir. DTSŞ statüsü ise, şartları sağlayan tüm şirketler tarafından elde edilebilmektedir.
Dış Ticaret Sermaye Şirketi Statüsüne İlişkin Tebliğ (İhracat: 2004/12)'de, şirketlerin DTSŞ statüsü elde edebilmesi için gerekli şartlar aşağıdaki şekilde belirlenmiştir:
- Şirketin anonim şirket olması
- Şirketin ödenmiş sermayesinin en az 2 milyon TL olması
- Şirketin son 12 ayda gümrük beyannamesi bazında en az (FOB) 100 milyon ABD doları veya eş değerdeki fiili ihracat gerçekleştirmiş olması
Bu şartlardan ilk ilkisi açısından herhangi bir sorun görünmemektedir. Buna karşın, son şartta yer alan eşik ise oldukça yüksektir. Bu yüksek eşik nedeniyle bir çok ihracatçı aracı şirketleri için bu statüyü elde edememektedir. Ticari koşullar ve operasyonel zorluklar nedeniyle, ihracatçılar grup dışı DTSŞ üzerinden ihracatı tercih etmemektedir. Bu durum ise, ancak sınırlı sayıda şirketin DTSŞ statüsü elde edebilmesine ve anılan mali avantajlardan yararlanabilmesine neden olmaktadır. Mevcut uygulama, ihracatçıları mali avantajlar arasında tercih yapmaya zorlamaktadır.
DTSŞ statüsü elde eden şirket sayısı oldukça yetersizdir
DTSŞ statüsü verilen şirketlerin ticaret unvanları ilgili tebliğ düzenlemesi gereğince her yıl Resmi Gazete'de yayımlanmaktadır. 22.03.2024 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan en son listeye göre, şu anda ülke genelinde sadece 79 şirket DTSŞ statüsü elde edebilmiştir. Ki bu sayı içerisinde aracılı ihracat yapmayan, sağladığı diğer avantajlar (avantajlı Eximbank kredisi vs) nedeniyle bu statüyü elde etmek amacıyla başvuran sanayi şirketleri ağırlıktadır. Listede yer alan sadece 24 şirketin aracılı ihracat gerçekleştiren DTSŞ konumunda olduğu görülmektedir. Bu sayının yetersizliği ise ortadadır.
Dış Ticaret Sermaye Şirketi statüsü kazanılmasına ilişkin şartlar kolaylaştırılmalıdır
Aynı işlevi gören, katma değer ve istihdam yaratarak ihracat gerçekleştiren ve ülkemize döviz kazandıran ihracatçılara sağlanan söz konusu mali avantajların daha çok sayıda ihracatçıya sunulması bir zorunluluktur. Şu anda olduğu gibi, bu desteklerin sadece kısıtlı bir mükellef grubuna sağlanması ihracatçılar arasında rekabet eşitsizliği yaratmaktadır.
Aracılı ihracat gerçekleştiren tüm asıl ihracatçıların ve aracı şirketlerinde de yukarıda bahsettiğim mali avantajlardan eşit koşullarda yararlandırılması gerektiği kanaatindeyim. Asıl olması gereken uygulama bence bu olmalıdır. Ancak yapılan düzenlemelerden açıkça anlaşılıyor ki, DTSŞ ve SDTŞ üzerinden aracılı ihracat özellikle teşvik edilmek isteniyor.
Bu çerçevede, en azından Dış Ticaret Sermaye Şirketi Statüsüne İlişkin Tebliğ (İhracat: 2004/12)'de DTSŞ statüsü elde edebilmek için gerekli şartlar arasında sayılan “son 12 ayda gümrük beyannamesi bazında en az (FOB) 100 milyon ABD doları veya eş değerdeki fiili ihracat gerçekleştirilmesi” şartındaki ihracat tutarının en çok 50 milyon ABD olacak şekilde düşürülmesi gerektiğini düşünüyorum. Böyle bir değişiklik, bu mali avantajlardan yararlanacak ihracatçı sayısının artmasını ve böylece döviz kurlarının yarattığı baskı nedeniyle şu anda her türlü desteğe ihtiyaç duyan ihracatçıların az da olsa nefes almasını sağlayabilecektir.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.