Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi 2024-2025 Eylem Planı 24 Temmuz 2024 tarihinde Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi internet sitesinde yayımlanarak kamuoyuna duyuruldu. 2021 yılının ağustos ayında Türkiye Cumhuriyeti Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi iş birliğinde 2021-2025 Ulusal Yapay Zekâ Stratejisinin yayımlanmıştı.1 Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi esaslarına dayanarak oluşturulan 2024-2025 Eylem Planı ve Eylem Planının yayım tarihini takip eden günlerde Dijital Dönüşüm Destek Programı Uygulama Esaslarına İlişkin Tebliğ ve Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi Programı Uygulama Esasları Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ de Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girdi.
12 Temmuz 2024 tarihinde AB Resmî Gazetesi'nde yayımlanan ve kademeli şekilde uygulanması planlanan Avrupa Birliği Yapay Zekâ Yasası (“AI Act”) başta olmak üzere yapay zekâ alanında dünyada ve ülkemizde yaşanan güncel gelişmelerin etkisiyle 2024-2025 Eylem Planı'nın oluşturulması ihtiyacı gündeme gelmiştir. Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi 2024-2025 Eylem Planı ve sonrasında yürürlüğe giren iki Tebliğ ile yapay zekâ teknolojilerinin ülke ihtiyaçları gözetilerek geliştirilmesi ve halihazırda ulusal mevzuatımızda düzenlenmemiş bir alan olan yapay zekâya ilişkin uluslararası regülasyonlar ile uyumlu bir stratejinin benimsenmesi amaçlanmıştır.
Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi 2024-2025 Eylem Planı ile Benimsenen Stratejiler
Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi 2024-2025 Eylem Planı kapsamında öncelikli olarak altı adet strateji belirlenmiştir. Bunlar sırasıyla;
- >Yapay Zekâ Uzmanlarını Yetiştirmek ve Alanda İstihdamı Artırmak
- Araştırma, Girişimcilik ve Yenilikçiliği Desteklemek
- Kaliteli Veriye ve Teknik Altyapıya Erişim İmkânlarını Genişletmek
- Sosyoekonomik Uyumu Hızlandıracak Düzenlemeleri Yapmak
- Uluslararası Düzeyde İş Birliklerini Güçlendirmek
- Yapısal ve İş Gücü Dönüşümünü Hızlandırmak
şeklinde altı ana başlıkta sayılmıştır.
Eylem planı ile ortaya konan stratejilerin uygulanmasında Millî Eğitim Bakanlığı, TÜBİTAK, Dijital Dönüşüm Ofisi ve Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın öncelikli olarak görevlendirildiği görülmektedir. Belirlenen stratejilerin hayata geçirilmesi amacıyla öngörülen eylemlerin büyük bir kısmının yapay zekâ teknolojilerinin geliştirilmesine, kullanılmasına, bu alanda verilecek eğitimler ile yürütülecek çalışmaların teşvikine ilişkin olduğu dikkat çekmektedir.
Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi 2024-2025 Eylem Planının AB YZ Yasası Çerçevesinde Değerlendirilmesi
Yapay zekâ alanında ulusal mevzuatımızda da yeni hukuki düzenlemelerin yürürlüğe koyulacağına ilişkin stratejilere Eylem Planında yoğun şekilde yer verilmiştir. “Sosyoekonomik Uyumu Hızlandıracak Düzenlemeler Yapma” stratejisinin hayata geçirilmesi amacıyla belirlenen eylem kapsamında “YZ sistemlerinin geliştirilmesini, kullanılmasını ve YZ içeren sistemlerin piyasaya arzını düzenleyen uluslararası normlar ile uyumlu ulusal düzenleme yapılacaktır.” denmek suretiyle yakın dönemde yapay zekâ alanında yasama faaliyetlerinin gündeme gelebileceğine işaret edilmiştir.
Bununla birlikte Eylem Planı içerisinde yapay zekâ ürünlerinin risk odaklı değerlendirilmesine imkân tanıyan "YZ Risk Yönetimi Sistemi Belgelendirme Programı”nın hayata geçirileceği, yapay zekâ uygulamaları denetim ve yasal uyumu için belgelendirme mekanizması doğrultusunda “Güvenilir Yapay Zekâ Damgası" oluşturulacağı ve ülkemizin siber uzaydaki varlıklarına karşı yöneltilen özellikle yapay zekâ ile güçlendirilmiş yeni nesil siber tehditlerin tespit edilmesi, önlenmesi ve etkilerinin azaltılması kapsamındaki işlerin tek elden yürütülmesi amacıyla gerekli politika ve mevzuat geliştirme çalışmaları yürütüleceği belirtilmiştir.
AI Act bakımından bir değerlendirme yapmak gerekirse, yapay zekâ sistemlerinin risk temelli olarak sınıflandırıldığı AI Act düzenlemesine uygun olarak Eylem Planı'nda da yapay zekâ ürünlerinin risk odaklı olarak değerlendirilmesi ve yapay zekâ ürünlerinin mevzuat ile uyumlu şekilde geliştirilip piyasaya sürülmesi amacıyla birtakım tescil zorunluluklarının getirilmesi öngörülmüştür. Bu bağlamda Eylem Planı'nda yer verilen strateji ve uygulamaların AI Act düzenlemesindeki sistematiğe ve düzenlemenin öncelediği hususlara uygun olarak oluşturulmaya çalışıldığı gözlemlenmiştir.
Son olarak yapay zekâ tarafından oluşturulan içeriğin fikri mülkiyet haklarının açıklığa kavuşturulmasına yönelik rehber hazırlanması ve yapay zekâ ürünlerinin patentlenebilmesine ilişkin standartlaştırma çalışmalarının yapılmasına da Eylem Planı'nda yer verilmiştir. Yapay zekâ alanındaki gelişmelerin Fikri Mülkiyet Hukuku'nu doğrudan etkilediği tartışmasızdır. Bu kapsamda Fikri Mülkiyet Hukuku'ndan kaynaklanan ve özellikle de günümüzde üretken yapay zekâ sistemlerinin kullanımından doğan hukuki uyuşmazlıkların da güncel bir mesele olarak değerlendirilmesi ve bu meseleye ilişkin çözüm yollarına Eylem Planı'nda da yer verilmesi oldukça önemlidir.
Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi 2024-2025 Eylem Planı Doğrultusunda Yürürlüğe Giren İkincil Mevzuatlara İlişkin Değerlendirme
Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi 2024-2024 Eylem Planının yayımlanmasının ardından Dijital Dönüşüm Destek Programı Uygulama Esaslarına İlişkin Tebliğ ve Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi Programı Uygulama Esasları Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ 26 Temmuz 2024 tarihli Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
- Dijital Dönüşüm Destek Programı Uygulama Esaslarına İlişkin Tebliğ ile esasında dijital dönüşüm süreçlerine ilişkin faaliyetlerin teşviki ve dijital teknolojilerin benimsenmesinin hızlandırılması amaçlanmaktadır. Bu kapsamda teknolojik ürün ve çözümlerin işletme süreçlerine entegre edilerek maliyet azaltımı, verimlilik ve kalite artışı, çalışan ve müşteri memnuniyeti gibi sonuçlar elde etmeyi amaçlayan yatırımların desteklenmesine yönelik dijital dönüşüm programının uygulamasına yönelik usul ve esaslar düzenlenmiştir.
- Program kapsamında dijital dönüşüm harcaması olarak kabul edilecek harcama kalemleri ve bunlarda aranacak nitelikleri içeren Ürün Listesi Bakanlık tarafından belirlenecektir.
- Programa, Portal üzerinden Türkiye'de
yerleşik sermaye şirketlerinin başvurabileceği
düzenlenmiştir. Başvuruyu yapacak
yatırımcı bakımından aranan kriterler ise
aşağıdaki gibi sıralanmıştır:
- Yatırımcının başvurunun yapıldığı tarih itibarıyla en az 5 yıldır faaliyette olması.
- Yatırımcının Bakanlıkça belirlenen ve Portalda ilan edilen ana faaliyet alanında faaliyet göstermesi.
- Asgari sabit yatırım tutarının 30 milyon Türk lirası olması.
- Bununla birlikte Yatırımcının yatırım planı ile son 6 ay içerisinde hazırlanan dijital olgunluk değerlendirmesini de içeren yol haritasını başvuru sırasında Portala yüklemesi gerektiği belirtilmiştir.
- Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi Programı Uygulama Esasları Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ ile ilgili programlara ilişkin başvuruların ve sunulan projelerin değerlendirilmesine ilişkin uygulamalarda değişikliğe gidilmiştir.
- Buna göre program başvurularının incelenmesinde ön değerlendirme, bağımsız değerlendirme, proje değerlendirmesi ve nihai değerlendirme süreçlerinin yürütüleceği düzenlenmiştir.
- Bununla birlikte Komite tarafından desteklenmesine karar verilen yatırım projelerinden, ilgili karardaki gerekli koşulları sağlayan ve nitelikleri ve destek ihtiyaçlarına istinaden Komite tarafından uygun bulunan projelerin, ayrı bir başvuru ve değerlendirmeye gerek olmaksızın desteklenmesi için Cumhurbaşkanı onayına sunulacağı ve Cumhurbaşkanı tarafından desteklenmesi uygun bulunan yatırım projeleri için Cumhurbaşkanı kararı yayımlanacağı da hüküm altına alınmıştır.
Sonuç
Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi 2024-2025 Eylem Planı ve bununla ilişkili olarak yürürlüğe giren düzenlemeler, ülkemizin yapay zekâ alanındaki ulusal stratejisini uluslararası normlarla uyumlu hale getirme ve bu teknolojinin gelişimini hızlandırma amacını taşımaktadır. Yapay zekâ uzmanlarının yetiştirilmesi, girişimcilik ve yenilikçiliğin desteklenmesi, ulusal ve uluslararası iş birliklerinin güçlendirilmesi gibi birçok stratejik hedef içeren bu plan, aynı zamanda yapay zekâ ürünlerinin risk yönetimi ve fikri mülkiyet haklarının korunması gibi tartışmalı konuları da kapsamaktadır. Bu bağlamda Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi 2024-2025 Eylem Planı'nın özellikle yasal düzenlemelere ilişkin stratejiler ile yapay zekâ hukukunun ülkemizdeki uygulama alanının genişlemesine katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
Footnote
1. Türkiye Ulusal YZ Stratejisi, https://cbddo.gov.tr/uyzs
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.