Ticaret şirketlerine ilişkin genel hükümler ve şirket türleri, 6102 saylı Türk Ticaret Kanunu'nda ve ilgili mevzuatlarda düzenlenmiştir. Şirket türlerinden en yaygın olanları ise anonim ve limited şirketlerdir. Bu çalışmada anonim ve limited şirket arasındaki şirket yapıları bakımından farklar, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'nunun ilgili maddeleri uyarınca incelenmiştir.
1. ŞİRKET TÜRLERİ ve ÖZELLİKLERİ
Anonim şirket ve limited şirket arasındaki farklılıklara geçmeden önce şirket türleri ve anonim ve limited şirketler ile ilgili temel bilgi verme gerekliliği hasıl olmuştur.
Şirket; genel olarak, iki veya daha fazla girişimcinin ortak iktisadi bir gayeye erişmek için emek, para ve mallarını bir sözleşme ile birleştirerek meydana getirdiği ortaklıktır. Türk Ticaret Kanunu'na göre Türkiye'de beş farklı şirket türü bulunmaktadır. Bunlar; anonim şirket, limited şirket, kollektif şirket, komandit şirket, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket ve kooperatiftir. Bu şirketlerin kuruluşu, temel özellikleri ve işleyişleri 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'nda düzenlenmiştir. Şirketler, sorumlulukları bakımından sermaye şirketleri ve şahıs şirketleri olarak ikiye ayrılır.
Bu makalenin konusunu oluşturan anonim şirket, limited şirket ve bunlara ek olarak sermayesi paylara bölünmüş olan komandit şirket; sermaye şirketidir. Sermaye şirketlerinde önemli olan sermayedir dolayısıyla ortakların sorumluluğu 2. planda olup; sınırlıdır.
- Anonim Şirket: Bu tür şirketlerde sermaye bellidir ve belirli paylara bölünmüştür. Şirketin borçlarından şirket, şirket malvarlığı kadar sorumludur. Pay sahipleri ise sadece taahhüt etmiş oldukları sermaye payları kadar sorumludur. Anonim şirketler TTK m. 329 ve devamında düzenlenir.
- Limited Şirket: Bu tür şirketler bir ya da birden fazla gerçek ya da tüzel kişilerin bir araya gelip ticaret unvanı altında birleşmesi ile kurulur. Limited şirket kurulurken ortada payların tamamından oluşan belirli bir sermaye vardır. Pay sahipleri aynı anonim şirketler de olduğu gibi, sadece taahhüt etmiş oldukları sermaye payı kadar şirketin borçlarından sorumludur.
2. ANONİM ŞİRKETİ VE LİMİTED ŞİRKET ARASINDAKİ FARKLAR
Anonim Şirket ve Limited Şirket arasındaki farklar birçok başlık altında sınıflandırılabilir ki bu makalede söz konusu farklar, başlıklar altında mümkün olduğunca belirtilmiş ve açıklanmıştır.
- Ortaklar Bakımından Farklar
Hem anonim şirketler hem limited şirketler tek kişi ile kurulabilir ve ortakları gerçek veya tüzel kişi olabilir. Ancak anonim şirketlerin ortak sayısında bir üst sınır bulunmazken, limit şirketin bünyesinde en fazla 50 ortak olabilir. Önemli bir fark da halka açıklık konusundadır; anonim şirketlerde ortaklık sayısı 250'yi geçerse hisseler halka arz edilebilir olup; Limited şirketlerde hisseler hiçbir şekilde halka açılmaz. Bu iki şirket türü bakımından en belirgin fark da bu noktada karşımıza çıkar; limited şirketler ortaklık bakımından daha küçük yapıda iken, anonim şirketlerin çok daha geniş ortaklık kitlelerine hitap edebilir.
- Şirketin Amacı Ve Konusu Bakımından Farklar
Hem anonim şirketler hem de limited şirketler kanunen yasaklanmamış her türlü ekonomik amaç ve konular için kurulabilir. Bu açıdan bu iki şirket türü de her türlü iktisadi ve ticari etkinliği yapabilme olanakları sayesinde geniş bir faaliyet alanına sahiptirler. Ancak bu faaliyetin, şirketin ticaret siciline tescil ettirmiş olduğu şirket sözleşmesinde yazılı olarak yer alması gerekir.
Öte yandan istisnai olarak addedebileceğimiz, anonim veya limited şirket olarak kurulması zorunlu olan bazı şirketler vardır. Bankalar, aracı kurumlar, yatırım ortaklıkları, sigorta, finansal kiralama ve faktoring şirketleri anonim şirket olarak kurulmak zorundadır. Bu yönden gayet açıktır ki, anonim şirket olarak kurulması zorunlu olan şirketler limited şirket olarak kurulamazlar. Ayrıca limited şirketlerin dernek ve vakıflara özgür hayır ve ilim amaçlı da kurulmaması gerekir.
- Sermaye İle İlgili Farklar
Asgari Sermaye Miktarı: Anonim şirketlerde özel kanunla kurulanlar hariç olmak üzere asgari sermaye tutarı 50.000 TL'dir. Kayıtlı sermaye sistemini kabul eden halka açık olmayan anonim şirketler açısından başlangıç seviyesi ise en az 100.000 TL olabilir. Limited şirketlerde ise asgari sermaye tutarı 10.000 TL'dir ki bu tutar Cumhurbaşkanı kararıyla 10 katına çıkabilir.
Sermaye Artışı: Anonim şirketlerde esas sermaye sisteminde Genel Kurul kararı ya da esas sözleşme değişikliği ile, kayıtlı sermaye sisteminde ise sadece YK kararı ile sermaye artışı yapılabilir. Limited Şirketler de ise sermaye ancak Genel kurul kararı ile arttırılabilir olup; bu yönetim kuruluna devredilen bir yetki değildir.
Sermaye Türü: Hem Anonim şirketlerde hem de Limited şirketlerde emek sermayesi getirilemeyecek olup; sermaye olarak sadece değeri belli olan nakdi veya ayni sermaye getirilebilir.
Gruplara Ayrılma: Hem Anonim şirketlerde hem de limited şirketlerde sermaye gruplara ayrılabilirdir. Ancak bu bakımından bu iki şirket arasındaki fark; Anonim şirketlerde sermayenin gruplara ayrıldığı şirket esas sözleşmesinde belirtilmesine gerek yokken, Limited şirketlerde bunun şirket esas sözleşmede belirtilmesi gerekliliğidir.
- Ortakların Sorumluluğu İle İlgili Farklar
Şirketlerin üçüncü kişilere veya kamuya karşı borçlanması son derece görülür bir durumdur. Daha önce Anonim ve Limited şirketin genel özelliklerinde, her iki şirket türünde de üçüncü kişilere karşı olan şirket borçlarından asıl olarak şirketin, şirket malvarlığıyla sorumlu olduğunu belirtmiştik. Bu anlamda pay sahibinin sadece sermaye koyma ve şirkete ilişkin ek edimleri yerine getirme borcu vardır. Söz konusu kamu borcu ise her iki şirket bakımından da durum farklıdır. Anonim şirketlerinde kamu borçlarını ödeme yükü Yönetim Kurulunda olup; borcun şirket tarafından ödenmemesi halinde yöneticiler malvarlıkları ile şirketin kamu borcundan sorumlu olurlar. Limited şirketlerde ise şirketten tahsil edilemeyen kamu borçlarından ortaklar sermaye payları ile orantılı şekilde doğrudan sorumlu tutulurlar.
- Ortakların Yönetimdeki Rolü İle İlgili Farklar
Anonim şirketlerde hiçbir ortağın Yönetim Kurulunda olması gibi bir zorunluluk yoktur, hiçbir ortak Yönetim Kurulu'nda olmaksızın da şirket yönetilebilir. Ama ortaklar da istekleri dahilinde yönetici olabilir. Görüleceği üzere anonim şirketlerde bu bakımdan bir serbestiyet mevcuttur. Limited şirketlerde ise durum farklıdır, her ne kadar yönetimi sağlayan ortaklardan veya 3. Kişilerden seçilen müdür olsa da en azından bir ortağın yönetim ve temsil yetkisini taşıması gerekir.
- Tüzel Kişilik Ve Ticaret Unvanı Bakımından Farklar
Hem Anonim şirket de hem de Limited şirket de ticaret siciline tescil ile tüzel kişilik kazanılır. Ancak Limited şirketin kuruluşu, kurucular tarafından kuruluş iradesi sözleşmeye konulunca olur.
Her iki şirket; tüzel kişilikten sorumluluk, kuruluş giderleri ve ticaret unvanı bakımdan aynıdır. Her iki şirkette de tescilden önce işlem yapan kişinin şahsen ve müteselsilen sorumluluğu vardır. Ancak söz konusu kişinin sorumluluğu, tescil işleminin şirket adına yapıldığı belirtilmiş ve ilgili şirket kurulmasından itibaren 3 aylık süre içerisinde tescil işlemin kendisi adına yapıldığını kabul ederse sona erer. Artık bu sorumluluğu bu şirket üstlenecektir.
Kuruluş giderleri şirket tarafından üstlenilmezse bu giderler kurucular tarafından karşılanacak olup; kurucuların pay sahiplerine rücu hakkı saklıdır.
Her iki şirketin de ticaret unvanının olması zorunludur. Ticaret unvanın da ilgili şirketin faaliyet konusu ve türünden oluşması gerekir.
- Hisse Devri İle İlgili Farklar
Anonim şirketlerde hisse devri yaparken noterde devir yapmaya gerek yoktur ancak Limited şirketlerde hisse ancak noterde yazılı sözleşme yaparak devredilebilir. Ayrıca Anonim şirketlerde esas sözleşmesinde hisse devrinin yapılmamasına ilişkin herhangi bir madde konulmamışsa sadece yazılı sözleşme ile devir işlemi gerçekleşiyor olup; bir de ticaret siciline tescil ettirilmesine gerek yoktur. Limited şirketlerde ise hisse devrinin ilk olarak genel kurulda onaylanması, hisse devrinin ticaret siciline tescili ve pay defterine kaydı gerekir. Bu bakımdan Anonim şirketlerde hisse devrinin genel olarak Limited şirketlerde hisse devri yapmaktan çok daha kolay ve zahmetsiz olduğunu söyleyebiliriz.
- Avukat Bulundurma Zorunluluğu İle İlgili Farklar
1136 sayılı Avukatlık Kanunu'nun 35. Maddesinde, bünyesinde avukat bulundurma zorunluluğu bulunan şirketler belirtilmiştir. Buna ilişkin olarak Avukatlık Kanunu'nun 35. maddesinde TTK'nın 272. maddesine atıf yapılarak bu maddede öngörülen esas sermaye miktarının beş katı veya daha fazla esas sermayesi bulunan anonim şirketlerin avukat bulundurmak zorunda olduğu belirtilmiştir. TTK'nın 272. Maddesinde öngörülen sermaye miktarı 50.000,00 TL'dir. Dolayısıyla buna göre sermayesi en az 250.000,00 TL olan anonim şirketlerde avukat bulundurma zorunluluğu bulunmaktadır. Bu madde sermaye şirketleri içerisinde yalnızca bahsedilen özelliklere sahip Anonim şirketlerde avukat bulundurma zorunluluğu bulundurduğundan dolayı Limited şirketler bu kapsamın dışında kalmaktadır.
- Şirket Organları İle İlgili Farklar
Anonim Şirketlerde zorunlu organlar; Genel kurul, yönetim kurulu ve denetçi iken Limited şirketlerde zorunlu organlar; Genel kurul ve müdürler kuruludur. Her iki şirkette de bu zorunlu organlar elektronik ortamda toplanabilir. Bir yandan bu iki şirket türünde de zorunlu organların devredilemez yetkilerini aşmayacak şekilde ihtiyari bir organ oluşturulabilir.
- Defter Tutma Yükümlülüğü Bakımından Farklar
Hem Anonim Şirketler de hem de Limited Şirketlerde tutulması zorunlu olan defterler vardır. Her iki şirket türünde de tutulması zorunlu olan defterler yevmiye defteri, defter-i kebir, envanter defteri, ortaklar pay defteri, Genel Kurul toplantı ve müzakere defterleridir. Limited Şirketlerde ise bunlara ek olarak Yönetim Kurulu karar defteri de tutulması zorunlu olan bir defterdir. Bu bakımdan tutulması zorunlu olan defterlerin neredeyse aynı olduğunu söylemek mümkündür.
- Tahvil Ve İntifa Senedi Çıkarabilme Bakımından Farklar
Tahvil özet olarak; devlet ya da belli başlı özel kuruluşlar tarafından ödünç para almak amacı ile çıkartılan, belli dönemlerde çeşitli oranlarda faiz getirisi olabilen yazılı bir senet olarak tanımlayabiliriz. Anonim şirketler tahvil çıkarılabilirken, limited şirketlerde tahvil çıkarılamaz.
İntifa senetleri ise sahibine sadece malvarlıksal haklar sağlayan ve hisse senetlerinden farklı olarak herhangi bir payı temsil etmeyen kıymetli evrak niteliğindeki senetler olup; 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu m. 503'te düzenlenir. Anonim şirketlerde intifa senedi çıkarılabilirken, Limited şirketlerde ise ancak Esas sözleşmede buna ilişkin bulunmak kaydıyla çıkarılabilir.
- Şirket Paylarının Satılmasına İlişkin Vergi İstisnası ile İlgili Farklar
Anonim şirketlerde; şirket pay senedinin alınmasından sonra 2 yıl içinde satılırsa gelir vergisi doğar ancak 2 yıldan sonra satılırsa bu gelir vergisi doğmaz. Limited şirketlerde ise; böyle bir zaman sınırı yoktur, şirket hissesi ne kadar zaman sonra satılırsa satılsın gelir vergisi doğar.
- Kar Payı Bakımından Farklar
Anonim şirketlerde ortaklara kar payı avansı dağıtılmazken, Limited şirketlerde ortaklara kar payı avansı dağıtılabilir. Anonim şirketlerde, pay senedi bastırılmak zorunlu değildir. Ancak nama yazılı senet çıkarılabilir, bedeli tamamen ödenmişse hamiline senet de çıkartılabilir. Limited şirketlerde ise esas sermaye payı, ispat özelliği olan bir senede veya nama yazılı bir senede bağlanabilir.
Anonim şirketlerde ana sözleşme ile bazı pay veya pay gruplarına; oy hakkı, temsil, YK üyeliği, kar payı, tasfiye payı, rüçhan hakkı vb. konularda farklı haklar tanınabilir. Limited şirketlerde ise payın değerinin farklılaşması koşulu ile şirket sözleşmesinde yer almak şartı ile oy hakkı sınırlanabilir, oya imtiyaz tanınabilir.
- Denetimle İlgili Farklar
Şirketlerin denetiminin nasıl yapılacağı konusu, Bakanlar Kurulu'nun belirlediği şirketlerden biri olup olmamaya göre değişiklik göstermektedir. Hem Anonim hem de Limited şirketlerde Bakanlar Kurulu'nun belirlediği şirketler bağımsız denetime tabidir. Bunların dışında kalan Anonim şirketlerin denetimi, 6455 sayılı yasanın 80. Maddesine göre yapılır. Bakanlar Kurulu'nun belirlediği şirketlerden olmayan Limited şirketlere nasıl denetim uygulanacağına ilişkin 6455 sayılı yasada bir düzenleme bulunmamaktadır. Ancak bu tür Limited şirketler için TTK'nın 635. maddesi uyarınca anonim şirket kuralları uygulanabilir.
- Ortaklıktan Çıkma Ve Çıkarılma Bakımından Farklar
Ortaklıktan çıkma: Anonim şirketlerde haksız davranışlarda bulunan azınlık ortağın haklarının çoğunluğun satın alabilmesine hâkim karar verebilir. Böylece azınlık ortak, dolaylı olarak ortalıktan çıkmış olur. Limited şirkette ise şirket sözleşmesinde çıkma halleri yazıyor olabilir ya da meydana gelen olayda ilgili kişinin ortaklıktan çıkmasını gerektirecek haklı nedenler de olabilir. Bunların dışında her iki şirket bakımından da bir diğer ortaklıktan çıkma yolu ise hisse devridir.
Ortaklıktan çıkarılma: Anonim şirketlerde ortaklar haklı nedene dayanarak şirketin feshi davası açabilirler. Bu davanın hâkimi ise dava konusunu oluşturan durumu incelemesinin sonucunda şirketin feshine veya ortaklardan biri veya birkaçının çıkarılmasına karar verilebilir. Limited şirketlerde ise şirket esas sözleşmesinde ortaklıktan çıkarılma halleri yazıyorsa ortaklık kararıyla, haklı bir neden oluşmuşsa mahkeme kararı ile çıkarılabilir.
3. SONUÇ
Bu yazıda, TTK bakımından ticaret şirketlerine ilişkin genel bazı düzenlemeler ile Anonim ve Limited şirketlerinin arasındaki şirket yapıları bakımından farklar üzerinde durulmuştur. Limited Şirket ile Anonim Şirket arasındaki farklar önemli olup somut olayın değerlendirmesi yapılırken hem kanuni düzenlemeler hem de uygulamadaki işleyişe bakılmalıdır.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
