We staan wederom aan de vooravond van de onthulling van het geveldoek van De Blaffende Vis in de Amsterdamse Jordaan. En dat betekent: Koningsdag is in aantocht!
Een mooi moment om eens een blik te werpen op Oer Hollands merken, die, net als Koningsdag, voor verbinding zorgen.
Neem nu bijvoorbeeld Koninklijke De Ruijter, producent van de overheerlijke MUISJES. Kan de naam van dit oer-Hollands product worden beschermd als merk? Een merk moet over onderscheidend vermogen beschikken en mag niet beschrijvend zijn (artikel 2.1. lid 2 BVIE).
Nu zien de MUISJES van Koninklijke De Ruijter met de welbekende smaak van anijs in de eveneens welbekende blauw/wit of roze/wit kleur (en ook verkrijgbaar in paars/wit/oranje variant genaamd FEESTMUISJES!) er niet daadwerkelijk uit als muisjes waardoor het merk wel beschikt over onderscheidend vermogen.
Koninklijke De Ruijter beschikt dan ook over een Benelux woordmerk voor MUISJES, ingeschreven voor suikerwerken, met inbegrip van producten vervaardigd op basis van een combinatie van anijs en suiker. En dit niet alleen, ook GESTAMPTE MUISJES, VRUCHTENMUISJES, GEKLEURDE MUISJES en FRUITMUISJES blijken door Koninklijke De Ruijter ingeschreven woordmerken.
Speciaal voor Koningsdag brengt Koninklijke De Ruijter Oranje hagel op de markt; een variant op de welbekende Vruchten hagel, waarbij er in deze tijd van het jaar een Oranje kroon op de verpakking prijkt.
Oranje hagel is dan weer niet ingeschreven als merk. En dat is niet vreemd. Het teken bestaat uit de gangbare aanduiding HAGEL (die verwijst naar HAGELSLAG) en de kleur (oranje). Een merkaanvraag voor ORANJE HAGEL zal waarschijnlijk door het merkenbureau worden geweigerd voor broodbeleg. HAGELSLAG was in het verleden als merk geregistreerd maar is verworden tot soortnaam. Verwording tot soortnaam is een fenomeen in het merkenrecht waarbij een merk zo gebruikelijk wordt dat consumenten het niet meer zien als merk maar als algemene soortnaam van het product. In de spreektaal gaat men deze oorspronkelijke merknaam gebruiken om ook te verwijzen naar soortgelijke producten van een ander merk. De merknaam wordt in feite een synoniem voor de soortnaam van het product en verliest zijn specifieke betekenis voor het oorspronkelijke merk. Wanneer een merk is verworden tot soortnaam kan de merkhouder niet meer optreden tegen het gebruik van de naam door derden.
Klompen tulpen molens
De inzet van typische Nederlandse symbolen zoals Delfts blauw, de oranje kroon, klompen, molens en tulpen in commerciële context kan juridische vragen oproepen. Deze symbolen maken deel uit van het cultureel erfgoed en onze nationale identiteit, maar worden ook frequent gebruikt in merkstrategieën en op productverpakkingen – soms door ondernemingen zonder enige band met Nederland.
Traditionele symbolen en termen zijn in principe vrij te gebruiken. Ze behoren veelal tot het publieke domein, tenzij ze zijn vastgelegd als merk of op andere wijze zijn beschermd (zoals via auteursrecht of modellenrecht).
Het merkenrecht kent echter een aantal barrières voor registratie:
Ten eerste het al genoemde artikel 2.1 lid 2 BVIE: Beschrijvende of gebruikelijke aanduidingen worden uitgesloten van merkbescherming. Echter ook misleidende merkenaanvragen, bijvoorbeeld wanneer een buitenlands bedrijf "Holland" of "Delfts blauw" gebruikt zonder enige connectie met ons land, kunnen worden geweigerd of aangevochten (art. 2.1 lid 2 sub e BVIE).
Algemene bewoordingen kunnen in beginsel niet gemonopoliseerd worden wanneer zij worden gebruikt op een manier die beschrijvend is voor de betrokken waren en diensten, omdat woorden in die context vrij gebruikt moeten kunnen worden.
Toch zien we dat traditionele begrippen wél als merk worden geregistreerd. Vaak in gestileerde vorm of in combinatie met andere woord-of beeldelementen waarbij dan rechten worden verworven voor het merk in totaliteit of voor de specifieke uitvoeringswijze. Zo bestaan er merken met het element KONINGSDAG, bijvoorbeeld 538KONINGSDAG of KONINGSDAGLOTERIJ in combinatie met een afbeelding van de bekende vis van de Staatsloterij. In dat geval zal er echter bescherming worden verkregen op de combinatie van elementen en niet op KONINGSDAG zelf.
DELFTS BLAUW
'Delfts Blauw' is een term die verwijst naar het aardewerk dat sinds de 17e eeuw in Delft geproduceerd wordt. De term op zich is beschrijvend en niet exclusief te claimen. Ondanks dat zijn er geregistreerde merken waarin 'Delfts Blauw' voorkomt, bijvoorbeeld in een logo of in combinatie met bedrijfsnamen zoals het merk HEINEN DELFTS BLAUW dat is geregistreerd voor serviesgoed.
Een juridische uitdaging ontstaat wanneer andere partijen overeenstemmende termen of beeldmerken gebruiken. Stel dat een buitenlands bedrijf servies verkoopt met een op Delfts blauw geïnspireerd patroon en dat als zodanig aanprijst – dan kan er sprake zijn van:
- Merkinbreuk, als er een verwarringwekkende overeenstemming is met een bestaand merk. Maar als we verder kijken dan het merkenrecht zou er ook sprake kunnen zijn van:
- Oneerlijke mededinging (art. 6:162 BW), bijvoorbeeld door meeliften op de reputatie van een iconisch Nederlands symbool.
- Misleiding van de consument (art. 6:194 BW), als de indruk wordt gewekt dat het product authentiek of Nederlands is.
U kunt er dus niet zomaar van uit gaan dat typisch Nederlandse termen en symbolen vrij te gebruiken zijn. Bent u van plan om een merk te registreren met een typisch Nederlands symbool of oer-Hollands term, dan raden wij ook in dat geval aan om voorafgaand aan het gebruik of de registratie een merk onderzoek te laten verrichten naar de beschikbaarheid van het merk. Novagraaf adviseert u graag over de mogelijke risico's die zijn verbonden aan het gebruik van een nieuw merk, spreek met uw Novagraaf consultant of neem hier contact met ons op. Abonneer op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van het laatste nieuws.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
