2024 Yılında Elde Edilen Bazı Gelirlerin Beyan Durumuna İlişkin Örnekler

Örnek 1:
Bay (A)'nın 2024 yılı geliri tek bir işverenden alınmış ve tamamı stopaja tabi tutulmuş 2.200.000 TL ücret gelirinden ibarettir.

Tek işverenden alınan ücretlerin kümülatif gelir vergisi matrahı 2024 yılı için geçerli beyan sınırı 3.000.000 TL'yi aşmadığından, başkaca bir geliri olmayan Bay (A) beyanname vermeyecektir. Bu ücret üzerinden kesilen vergi nihai vergi olacaktır.

Örnek 2:
Bay (B), bir televizyon kanalında haftalık olarak yayınlanan bir dizinin senaryo yazarlığı karşılığında, 2024 yılında 3.200.000 TL kazanç elde etmiştir. Bay (B)'ye yapılan ödemeler üzerinden 193 sayılı Kanunun 94 üncü maddesi uyarınca %17 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılmıştır.

Bay (B)'nin yazdığı senaryo, 5846 sayılı Kanun hükümlerine göre Kültür ve Turizm Bakanlığınca eser olarak tescil edilmiştir.

Bay (B)'nin yazdığı senaryo karşılığı elde ettiği 3.200.000 TL'lik kazanç, 2024 yılı için geçerli sınır 3.000.000 TL'yi aştığından Bay (B) gelir vergisi istisnasından yararlanamayacak ve bu kazancını yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edecektir. Kesinti yoluyla ödenen vergiler beyanname üzerinde hesaplanan vergiden mahsup edilecektir.

Diğer taraftan, Bay (B)'nin 200.000 TL stopaja tabi tutulmuş işyeri kira gelirinin bulunması halinde, bu kira geliri, 2024 yılı için geçerli beyan sınırı 230.000 TL'yi aşmamasına rağmen, beyan edilecek serbest meslek kazancı ile birlikte söz konusu beyanname verme sınırını aştığından beyanı gerekecektir.

Örnek 3:
Bayan (B) 2024 yılında birden fazla işverenden, tamamı stopaja tabi tutulmuş ücret geliri elde etmiştir. Birinci işverenden alınan ücret 2.000.000 TL, sonraki işverenlerden alınan ücretler toplamı ise 220.000 TL'dir.

Birden fazla işverenden ücret almış olmakla birlikte, birinciden sonraki işverenlerden alınan ücretler toplamının 2024 yılı beyan sınırı olan 230.000 TL'nin altında olması ve tüm ücretlerin toplamının 3.000.000 TL'yi aşmaması nedeniyle Bayan (B), gerek ilk ve gerekse sonraki işverenlerden almış olduğu ücretler için beyanname vermeyecektir.

Örnek 4:
Bay (C)'nin 2024 yılı geliri sadece tamamı üzerinden stopaj yapılmış aşağıdaki ücret gelirlerinden oluşmaktadır (Bu tutarlar ücretlere ilişkin kümülatif matrah tutarlarıdır.):

Bay (C)'ninbirinciişverenden sonraki işverenlerden aldığı ücretler toplamı (100.000 + 140.000 =) 240.000 TL olup, 230.000 TL'lik beyan sınırını aştığı için Bay (C) birinci işverenden almış olduğu ücretler de dahil olmak üzere ücret gelirlerinin tamamını beyan edecektir.

Örnek 5:
Bayan (C)'nin tamamı stopaja tabi tutulmuş 2024 yılı gelirleri şöyledir:

Bayan (B)'nin ikinci işverenden aldığı ücret 230.000 TL'yi aşmadığından ve iki işverenden elde ettiği ücretler toplamı 3.000.000 TL'nin altında kaldığından gerek ilk gerekse ikinci işverenden alınan ücret gelirleri beyan edilmeyecektir.

İşyeri kira gelirlerinin brüt tutarı 230.000 TL'lik beyan sınırını aşıyor olsa da götürü gider indirimi uygulanmış tutarı beyan sınırının altında kaldığından, beyan edilmemesi gerektiğini düşünüyoruz. Ücret gelirleri beyan edilmeyeceğinden, işyeri kirasının beyan edilip edilmeyeceği belirlenirken 230.000 TL'lik beyan sınırının hesabında dikkate alınmayacaktır. Çünkü mukayesede sadecevergiye ve beyana tabi olan gelirlerdikkate alınmalıdır.

Bu örnekte gider indirimi sonrası bulunacak kira tutarı 230.000 TL'yi aşsaydı, sadece işyeri kirası beyan edilecek, ücret gelirleri yine beyan edilmeyecekti. Çünkü ücret gelirlerinin beyan edilip edilmeyeceğinin tespitinde sadece ücret gelirleri dikkate alınmaktadır.

Örnek 6:
Bayan (C) 2024 takvim yılında; kümülatif gelir vergisi matrahı birinci işverenden 2.800.000 TL, ikinci işverenden 220.000 TL olmak üzere iki ayrı işverenden ücret geliri elde etmiş ve ücretlerin tamamı üzerinden işverenlerince vergi kesintisi yapılmıştır.

Bayan (C)'nin, birinci ve ikinci işverenden elde etmiş olduğu ücretlerin toplamı (2.800.000 +220.000 =) 3.020.000 TL olup 3.000.000 TL'yi aştığından ücret gelirlerinin tamamı beyan edilecektir. Yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden yıl içinde kesilen vergiler mahsup edilecektir.

Örnek 7:
Bay (D) 'nin 2024 yılı gelirleri aşağıdaki gibidir:

İkinci işverenden alınan ücretler 230.000 TL'nin altında kaldığından ve ücret gelirleri toplamı 3.000.000 TL'yi geçmediğinden, birinci ve ikinci işverenden alınan ücretler beyan edilmeyecektir. Bu ücret gelirleri üzerinden kesilen vergiler nihai vergi olacaktır.

Konut kira gelirleri istisna haddinin (33.000 TL'nin) üzerinde olduğundan, istisnadan yararlanılıp yararlanılamayacağı, elde edilen tüm gelirler toplamının 2024 yılı için geçerli olan tutarı (870.000 TL'yi) aşıp aşmadığına göre belirlenecektir. Örnekte brüt gelirler toplamı, istisna öncesi tutarları ile (2.600.000 + 220.000 + 80.000 + 60.000 =) 2.960.000 TL olup, 870.000 TL'yi geçtiğinden istisnadan yararlanılamayacaktır. Bu nedenle konut kirasının tamamı beyan edilecektir. Mükellef götürü gider uygulamasını tercih ettiği için, bu tutardan %15 gider indirimi yapılacak ve kalan tutar beyannameye dâhil edilecektir.

Beyana tabi olmayan ücret gelirleri hariç, vergiye tabi konut ve işyeri kira gelirlerinin indirim sonrası tutarları toplamı (80.000 + 60.000=) 140.000 TL olup 230.000 TL'lik beyan sınırının altında kaldığından, stopaja tabi tutulmuş işyeri kira gelirleri beyan edilmeyecek, sadece istisna uygulanmamış konut kirasının beyanı ile yetinilecektir. Beyana tabi olmayan ücret gelirleri beyan sınırının hesabında dikkate alınmayacaktır.

Örnek 8:
Bayan (D)'nin 2024 yılı gelirleri aşağıdaki gibidir:

İkinci işverenden alınan ücret 230.000 TL'lik beyan sınırını aşmadığından ve ücret gelirleri toplamı 3.000.000 TL'yi geçmediğinden ücret gelirleri beyan edilmeyecektir.

Konut kira geliri istisna haddinin (33.000 TL'nin) altında kaldığından beyan edilmeyecektir.

İşyeri kira gelirlerinin gider indirimi sonrası tutarı 255.000 TL, 2024 yılı beyan sınırı 230.000 TL'yi aştığından, stopaja tabi tutulmuş işyeri kira gelirleri beyan edilecektir. Beyana tabi olmayan ücretler ile istisna haddinin altında kalan konut kira geliri beyan sınırının hesabında dikkate alınmayacaktır.

Örnek 9:
Bay (E)'nin 2024 yılı gelirleri aşağıdaki gibi olup, ücret gelirleri ve işyeri kira gelirleri tevkif yoluyla vergilendirilmiştir.

Birinci işverenden alınan ücret 2.800.000 TL

İkinci işverenden alınan ücret 220.000 TL

İşyeri kira geliri (%15 indirim uygulanmış) 225.000 TL

Ücret gelirleri toplamı 3.000.000 TL'yi aştığından, her iki ücret geliri de beyan edilecektir.

311 seri no.lu Gelir Vergisi Tebliğinde yer alan örnekte, ilgili yıl için geçerli beyan sınırını aştığı için beyanı zorunlu olan ücret gelirleri, işyeri kira gelirlerinin beyan edilip edilmeyeceği belirlenirken beyan sınırının hesabında dikkate alınmamıştır. Bu yaklaşıma göre, örneğimizde işyeri kira gelirleri toplamı 225.000 TL olup, 230.000 TL'yi aşmadığından beyannameye dâhil edilmeyecektir. Ancak bu görüşe katılmayanlar da vardır. Çünkü GVK'nın 86/1-c maddesi uyarınca sadece beyana tabi olmayan ücret gelirleri beyan sınırının hesabında dikkate alınmaz. Beyana tabi olan ücret gelirlerinin ise dikkate alınması gerekir. Bu anlayışa göre, örnekteki işyeri kira gelirinin beyanı gerekmektedir.

Örnek 10:
Bayan (E)'nin 2024 yılı gelirleri aşağıdaki gibidir:

*Mükellefin götürü gider yöntemini seçtiği varsayılmıştır.

Mevduat faiz geliri, GVK geçici 67 uyarınca stopaja tabi tutulmuş olduğundan beyan edilmeyecektir.

Kıdem tazminatı GVK'nun 25'inci maddesi uyarınca vergiden müstesna olduğundan beyan dışı kalacaktır.

Tek işverenden alınan ücretler toplamı 3.000.000 TL'yi aşmadığından beyan edilmeyecektir.

İşyeri kira gelirleri, vergiye ve beyana tabi gelirler toplamının beyan sınırını aşıp aşmamasına göre değerlendirilecektir. Ancak öncelikle konut kira gelirlerinin beyan durumu netleştirilmelidir. Çünkü konut kira gelirleri istisna haddinin (33.000 TL'nin) üzerinde olduğundan, istisnadan yararlanılıp yararlanılamayacağı, elde edilen tüm gelirler toplamının 2024 yılı için geçerli olan tutarı (870.000 TL'yi) aşıp aşmadığına göre belirlenecektir. Örnekte, beyan edilip edilmediğine ve istisna olup olmadığına bakılmaksızın brüt gelirler toplamı 870.000 TL'nin üzerinden olduğundan konut kirası için istisnadan yararlanılamayacaktır. Bu nedenle konut kirasının %15 götürü gider indirimi sonrası tutarının tamamı (140.000 x %85=119.000 TL) beyan edilecektir.

İşyeri kira gelirleri ise, vergiye ve beyana tabi konut ve işyeri kira gelirleri toplamının %15 götürü gider indirimi yapıldıktan sonraki tutarları toplamı ((120.000 + 140.000) x %85=) 221.000 TL olup, 2024 yılı beyan sınırı olan 230.000 TL'yi geçmediğinden beyan edilmeyecektir.

Bu örnekte konut ve işyeri kiralarının %15 indirim uygulanmadan önceki tutarları toplamı 260.000 TL olup, 230.000 TL'lik beyan sınırının üzerindedir. GVK Md. 86/1-c'devergiye tabi gelirler toplamınınbeyan sınırı ile mukayesesi öngörüldüğünden, hesaplamada vergi matrahına girecek olan safi tutarların (yani her türlü indirim ve istisnalar uygulandıktan sonraki tutarların) dikkate alınması gereklidir. Bu nedenle, indirim sonrası tutarlar esas alınarak işyeri kira gelirlerinin beyan edilmemesi, kanuna uygundur.

Örnek 11:
Bayan (D)'nin 2024 yılı gelirleri aşağıdaki kar paylarından oluşmaktadır:

*22 Aralık 2024 tarihli Resmî Gazetede yayımlanan 9286 sayılı Cumhurbaşkanı Kararıyla, kâr payı stopaj oranı %10'dan %15'e çıkartılmıştır.

• GVK'nun geçici 62/3'üncü maddesi uyarınca, yatırım indirimi kaynaklı kâr payının net tutarına 1/9'u eklendikten sonra bulunan tutar olan (135.000 / 9 x 10 =) 150.000 TL'nin yarısı (150.000/2=) 75.000 TL vergiye tabi gelir olarak dikkate alınacaktır. Bu kâr payının beyan edilip edilmeyeceğini, vergiye tabi gelirler toplamının (bu örnekte diğer kâr payının vergiye tabi tutarı ile söz konusu kâr payının toplamının) beyan sınırını aşıp aşmaması belirleyecektir.
• 2023 yılı kaynaklı olup üzerinden %10 stopaj yapılmış olan kâr payının brüt tutarının yarısı vergiden müstesnadır. Kalan tutar (330.000 / 2 =) 165.000 TL ile diğer kâr payının vergiye tabi tutarı 75.000 TL'nin toplamı (165.000 + 75.000=) 240.000 TL olup, 230.000 TL'lik beyan sınırını aştığından tüm kâr payları beyan edilecektir.

Örnek 12:
Bay (E)'nin 2024 yılı gelirleri ve beyan durumu aşağıdaki gibidir:

GVK'nun geçici 67'nci maddesi uyarınca stopaja tabi tutulmuş bulunan,

• Repo gelirleri,
• Mevduat faizleri ve
• 01.01.2006 sonrası ihraçlı Hazine Bonosunun faizleri beyan edilmeyecektir.

GVK'nun geçici 67'nci maddesi kapsamına girmeyen (dolayısıyla bu madde uyarınca stopaja tabi tutulmamış) 1.1.2006 öncesi ihraçlı Hazine bonosunun faiz geliri ise indirime tabi olup, 2024 yılına ilişkin indirim oranı 1'den büyük çıktığından beyan edilmeyecektir.

Örnek 13:
Serbest meslek erbabı Bay (F)'nin serbest meslek kazancının yanında tamamı tevkif yoluyla vergilendirilmiş iki işverenden elde ettiği ücret geliri ile tamamı stopaja tabi tutulmuş işyeri kira geliri bulunmaktadır.

Serbest meslek kazancı 1.200.000 TL

Birinci işverenden alınan ücret 900.000 TL

İkinci işverenden alınan ücret 180.000 TL

İşyeri kira geliri 180.000 TL

Bay (F), serbest meslek kazancı nedeniyle beyanname verecektir.

İkinci işverenden alınan ücret geliri 230.000 TL'yi ve ücret gelirleri toplamı 3.000.000 TL'yi aşmadığından, birinci ve ikinci işverenden alınan ücret gelirleri beyannameye dâhil edilmeyecektir.

İşyeri kira geliri ise serbest meslek kazancı ve işyeri kira geliri toplamı olan (1.200.000 TL + 180.000 TL=) 1.380.000 TL'nin, 230.000 TL'lik beyan sınırını aşması nedeniyle beyannameye dâhil edilecektir.

Örnek 14:
Bay (G), 2024 yılında biri serbest bölgeden olmak üzere iki ayrı işverenden ücret geliri elde etmiştir.

Birinci işverenden alınan ücret (serbest bölge) 2.800.000 TL

İkinci işverenden alınan ücret 220.000 TL


Bay (G)'nin birinci ve ikinci işverenden elde etmiş olduğu ücretleri toplamı (2.800.000+220.000=) 3.020.000 TL, 2043 yılı için geçerli 3.000.000 TL'lik sınırı aştığından ücret gelirlerinin tamamı beyan edilecektir. Bu örnekte 311 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğine göre serbest bölgeden elde edilen tüm ücret gelirleri beyan sınırının hesabında dikkate alınmış ve serbest bölgeden alınanlar dahil tüm ücret gelirlerinin beyan edilmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

Çünkü söz konusu Tebliğe göre, 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanununun geçici 3 üncü maddesi uyarınca bölgede çalışanların ücretlerinden kesilen gelir vergisi, verilen muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden indirilmek suretiyle terkin edilerek işverende kaldığından vebu kapsamda çalışan hizmet erbabına yapılan ücret ödemeleri üzerinden gelir vergisi kesintisi yapıldığından, bu ücretlerin de GVK'nın 86/1-b maddesi uyarınca beyanname verilip verilmeyeceğinin tespitinde dikkate alınması gerekmektedir.

Örnek 15:
Bay (H), 2024 yılında birisi teknoloji geliştirme bölgesinde çalışması nedeniyle ücret geliri elde etmiştir.

Birinci işverenden alınan ücret 700.000 TL

İkinci işverenden teknoloji geliştirme bölgesinde alınan ücret 600.000 TL

Bay (H)' nin, teknoloji geliştirme bölgesinden elde etmiş olduğu ücret gelirleri, 311 seri no.lu Tebliğ gereğince beyan sınırının hesabında dikkate alınacaktır. Hangi işveren birinci işveren seçilirse seçilsin ikinci işverenden alınan ücretler 230.000 TL'yi aştığından, ücret gelirleri toplamı 3.000.000 TL'nin altında kalmasına rağmen tüm ücret gelirleri beyan edilecektir.

Teknoloji geliştirme bölgesindeki ücret üzerinden kesilmekle birlikte terkin edildiği için ödenmeyen stopajlar da yıllık beyanname üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilecektir.

Örnek 16:
Bayan (H) 2021 yılı Şubat ayında 4.000.000 TL bedelle satın aldığı konutu 2024 yılı Şubat ayında 22.000.000 TL'ye satmıştır.

Bayan (H) bu taşınmazı iktisap ettiği tarihten itibaren 5 yıl geçmeden sattığı için elde ettiği değer artış kazancını beyan etmek zorundadır. Ancak alışla satış arasında geçen sürede Yİ-ÜFE endeksinde %10'u aşan oranda artış gerçekleştiğinden, alış bedelini Yİ-ÜFE endeksine göre artırmak suretiyle satış kazancını tespit edecektir.

Endeksleme yapılırken alış ve satıştan önceki aylara ilişkin endeks değerleri esas alınacaktır. Buna göre örnekte beyanı gereken satış kazancı aşağıdaki gibi hesaplanacaktır.

Bu örnekte zarar çıkmış olsaydı, beyan edilecek bir değer artış kazancı söz konusu olmayacağı gibi, diğer gelirler nedeniyle beyanname verilmesi halinde de söz konusu zarar diğer gelir türlerinden indirilemeyecekti.

Örnek 17:
Bayan (F)'nin 2024 yılında serbest muhasebeci mali müşavirlik faaliyetinden elde ettiği serbest meslek kazancı 1.400.000 TL'dir. Ayrıca sahip olduğu iki konuttan toplam 240.000 TL kira geliri elde etmiş ve yazmış olduğu kitap dolayısıyla bir yayın kuruluşundan 1.000.000 TL telif kazancı sağlamıştır. Telif kazancı üzerinden (1.000.000 X %17=) 170.000 TL vergi kesintisi yapılmıştır.

Bayan (F) 1.400.000 TL serbest meslek kazancı için yıllık gelir vergisi beyannamesi vermek zorundadır.

Serbest meslek kazancını yıllık beyanname ile bildirmek zorunda olduğundan, 33.000 TL'lik konut istisnasından yararlanamayacak ve elde ettiği konut kira gelirlerini de beyan edecektir.

Telif kazançları toplamı 3.000.000 TL'lik sınırı aşmadığı için GVK'nın 18 inci maddesi uyarınca gelir vergisinden istisna olduğundan beyan edilmeyecektir. Mükellefin sürekli serbest meslek faaliyetinin varlığı bu istisnanın uygulanmasına engel değildir. İstisna uygulanan telif kazancı üzerinden kesinti yoluyla ödenmiş olan 170.000 TL'yi nihai vergi haline gelir. Bu vergi, diğer gelirler üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilemez.

Örnek 18:
Bayan (K), sahibi olduğu konuttan 2024 yılında 600.000 TL kira geliri elde etmiştir. Başka geliri bulunmayan mükellef, gayrimenkulü ile ilgili olarak emlak vergisi, sigorta ve faiz giderleri için toplam 200.000 TL harcama yapmıştır. Bayan (K) öteden beri bu konutu için götürü gider yöntemini uygulamıştır.

Mükellef gerçek gider yöntemini seçmiştir. Önceki iki yılda götürü gider yöntemini uyguladığından, 2024 yılı için gerçek gider yöntemini seçmesi mümkündür.

Bayan (K), 200.000 TL tutarındaki toplam giderin vergiye tabi hasılata isabet eden kısmını gerçek gider olarak indirebilecektir.

Başka geliri olmayan mükellef, 2024 yılı gelirleri 870.000 TL'yi geçmediğinden konut kira gelirleri için 33.000 TL'lik istisnadan yararlanabilecektir.

Buna göre, mükellefin indirebileceği gerçek gider tutarı şöyle hesaplanacaktır.

Vergiye Tabi Hasılat = 600.000 – 33.000 = 567.000 TL
İndirilebilecek Gider = 200.000 x (567.000 / 600.000) = 189.000 TL
Vergiye tabi gelir = 567.000-189.000 = 378.000 TL

Görüldüğü gibi, istisnaya isabet eden gerçek gider tutarı (200.000-189.000=) 11.000 TL vergiye tabi kira gelirinin tespitinde indirim konusu yapılamamaktadır.

Örnek 19:
Bay (L), 2024 yılında iki ayrı işverenden ücret geliri elde etmiştir.

Birinci işverenden alınan ücret (tevkifatlı) 2.200.000 TL
İkinci işverenden alınan ücret (Gemi sicili) 3.100.000 TL

Bay (L)'nin, Türk Uluslararası Gemi Sicilinde kayıtlı bir gemide çalışması karşılığı elde etmiş olduğu 3.100.000 TL ücret geliri ilgili Kanun uyarınca gelir vergisinden istisna olduğundan GVK'nın 86'ncı maddesi gereğince beyan edilmeyecek ve diğer işverenden elde edilen ücret gelirinin beyan edilip edilmeyeceğinin hesabında da dikkate alınmayacaktır.

Bay (L)'nin, birinci işverenden almış olduğu tevkifata tabi ücret geliri olan 2.200.000 TL ise, 3.000.000 TL'yi aşmadığından beyan edilmeyecektir. Bu işverenin ikinci bir işveren olarak kabulü ve bu ücretin beyan edilmesi söz konusu değildir. Çünkü diğer ücret gelir vergisinden istisna olduğundan, Bay (L)'nin 2024 yılında tek işverenden ücret almış olduğu kabul edilecektir. Bu tutar da sınırın altında kaldığından beyanı söz konusu olmayacaktır.

Örnek 20:
Yazılımcı Bayan (M) 2024 yılında Türkiye'den hizmet verdiği yurt dışındaki bir şirketten ücret geliri elde etmiştir. Başkaca geliri yoktur. Kanunî ve iş merkezi Türkiye'de bulunmayan bu şirketin Türkiye kaynaklı hiçbir geliri yoktur. Ücretler Bayan (M)'ye, Şirketin Türkiye dışında elde ettiği kazançları üzerinden döviz olarak ödenmiştir.

GVK'nın 23/1-14'üncü maddesine göre, bu ücretler gelir vergisinden istisna olduğundan Bayan (M) yıllık beyanname vermeyecektir.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.