Teknoloji, hayatımızdaki etkisini her geçen gün daha da artırıyor. Bu durumun en belirgin örneği, son dönemlerde yapay zeka uygulamalarının son kullanıcıların günlük yaşamına giderek daha fazla entegre olmasıyla karşımıza çıkıyor. Yapay zeka, dijital dönüşümün temel taşlarından biri haline gelmiş durumda.
Ülkelerin Teknoloji Yarışı ve Refah Hedefleri
Şüphesiz ki, ülkeler de teknoloji alanındaki pozisyonlarını stratejik olarak belirleyerek bu büyüyen pastadan pay almak ve vatandaşlarının refah düzeyini artırmak için yoğun çaba harcıyorlar. Teknolojinin sunduğu fırsatlardan maksimum düzeyde yararlanmak isteyen ülkeler ise bu alanda güçlü stratejiler geliştiriyorlar.
Türkiye'nin Dijital Dönüşüm ve Yatırım Stratejileri
Bu doğrultuda, Türkiye'de de Dijital Dönüşüm Ofisi ve Yatırım Ofisi tarafından geçtiğimiz aylarda yayımlanan "Ulusal Yapay Zeka Stratejisi Eylem Planı (2024–2025)" ve "Türkiye Uluslararası Doğrudan Yatırım Stratejisi (2024–2028)" belgeleri, ülkemizin teknoloji ve yatırım alanındaki yol haritasını belirleyen iki temel doküman niteliğinde.
Anılan dokümanlarda ön plana çıkan hususlar aşağıdaki gibi özetlenebilir.
Ulusal Yapay Zeka Strateji Eylem Planı: Türkiye'nin Geleceğe Yönelik Vizyonu
Yapay Zeka (YZ) teknolojileri, günümüz dünyasının vazgeçilmez ve hızla gelişen bir unsuru haline gelmiştir. Ülkemizde de bu küresel teknoloji trendine ayak uydurmak ve kendi yapay zeka ekosistemini inşa etmek amacıyla, farklı sektörlerin görüşleri alınarak kapsamlı bir Ulusal Yapay Zeka Strateji Belgesi hazırlanmış ve 2021–2025 dönemini kapsayan bu belge 2021 yılında yayımlanmıştır.
2024–2025 Eylem Planı: Yapay Zeka Alanında Stratejik Adımlar
Bu stratejinin bir parçası olan "Ulusal Yapay Zeka Stratejisi 2024–2025 Eylem Planı" (Eylem Planı), geçtiğimiz aylarda yayımlanarak Türkiye'nin yapay zeka alanındaki vizyonunu daha da ileriye taşımayı hedeflemektedir. Eylem Planı, yapay zeka alanında Türkiye'nin rekabet gücünü artıracak stratejik hedefler içermektedir.
Eylem Planının Odak Noktaları ve Stratejik Hedefler
Eylem Planında, kaynakların daha etkin kullanılması için üretken yapay zeka teknolojilerinin geliştirilmesine öncelik verilmiştir. Türkçe büyük dil modellerinin ve bu modellerden yararlanılarak katma değerli ürün ve servislerin geliştirilmesi de planın temel hedeflerinden biridir. Ayrıca, Ar-Ge, yenilikçilik ve girişim ekosisteminin güçlendirilmesi, yüksek başarımlı hesaplama altyapılarına ve veri erişim imkanlarına erişimin artırılması ile iş gücünün dönüşümü ve uzman insan kaynağının artırılması gibi stratejik konulara odaklanılmıştır.
Ulusal Yapay Zeka Strateji Eylem Planı'nda Hukuk Alanındaki Aksiyonlar
2021–2025 Ulusal Yapay Zeka Stratejisi ile uyumlu olarak, Eylem Planı kapsamında hukuki alanda alınacak önlemler aşağıdaki şekilde belirlenmiştir:
- Fikri Mülkiyet Hakları ve Patentleme: Yapay zeka tarafından oluşturulan içeriğin fikri mülkiyet haklarının netleştirilmesi amacıyla rehberler hazırlanacak, yapay zeka ürünlerinin patentlenmesi için standartlaştırma çalışmaları yürütülecektir.
- Uluslararası İşbirliklerinin Geliştirilmesi: Ulusal ve uluslararası girişim sermayesi fonları ile olan işbirlikleri güçlendirilecektir.
- Ulusal Düzenlemeler: Yapay zeka sistemlerinin geliştirilmesi, kullanımı ve piyasaya sunulmasını düzenleyen uluslararası normlarla uyumlu ulusal düzenlemeler yapılacaktır.
- YZ Uygulamaları Hukuki Değerlendirme Rehberi: Türkiye'nin yapay zeka teknolojilerindeki hızlı ilerlemesinin önünü açacak hukuki bir zemin oluşturulması amacıyla YZ uygulamaları için hukuki değerlendirme rehberi hazırlanacaktır. Bu rehberde, AB'nin Güvenilir Yapay Zekâ için Etik Kılavuz İlkeleri ve Değerlendirme Listesi göz önünde bulundurularak şeffaflık, hesap verebilirlik ve veri mahremiyeti gibi kritik konular ele alınacaktır.
- Algoritmik Hesap Verebilirlik ve Denetim Mekanizmaları: Yapay zeka sistemlerinin yaşam döngüsündeki işlevsel operasyonları kapsayan "algoritmik hesap verebilirlik" ile ilgili denetim rehberleri hazırlanacak ve uygulama bazlı teknik denetimler yapılacaktır. Bu rehberler, AB Yapay Zeka Bildirgesi'nde yer alan şeffaflık, hesap verebilirlik ve kişisel veri mahremiyeti ilkelerine uygun denetim mekanizmalarını içerecektir.
- Uluslararası YZ Çalışmaları Takip ve Koordinasyon Komitesi: Yapay zeka alanındaki uluslararası çalışmaların takibi ve Türkiye'nin bu çalışmalara etkin katılımını sağlamak amacıyla "Uluslararası YZ Çalışmaları Takip ve Koordinasyon Komitesi" kurulacaktır.
- Verilerin Güvenli Serbest Dolaşımı: Verilerin güvenli bir şekilde serbest dolaşımına ilişkin dünyadaki çalışmalar izlenecektir. Bu süreç, yapay zeka teknolojilerinin gelişimi ve uygulanabilirliği açısından kritik bir öneme sahiptir.
- Güvenilir Yapay Zekâ Damgası: Yapay zeka uygulamaları denetimi ve yasal uyum için "Güvenilir Yapay Zekâ Damgası" belgelendirme mekanizması oluşturulacaktır. Bu damga, yapay zeka sistemlerinin yaşam döngüsü boyunca referans modellerinin kullanımını teşvik edecek ve test edilecektir.
Eylem Planı, Türkiye'nin dijital dönüşüm sürecinde hukuki düzenlemelerden uluslararası işbirliklerine kadar geniş bir yelpazede stratejik önlemler içeriyor. Bu plan, Türkiye'nin yapay zeka alanında uluslararası arenada güçlü bir konum elde etmesini hedeflemektedir.
Atılan İlk Adımlar: Yapay Zeka Stratejisi Kapsamında Türkiye'nin İlk Hamleleri
Eylem Planı'nda belirlenen hedefler doğrultusunda harekete geçmek için ilk adımlar, 26 Temmuz 2024 tarihli ve 32613 sayılı Resmi Gazete'de atılmıştır.
Bu kapsamda, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından yayımlanan Dijital Dönüşüm Destek Programı Uygulama Esaslarına İlişkin Tebliğ ve Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi Programı Uygulama Esasları Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ'in, Türkiye'nin dijital dönüşüm ve yapay zeka stratejisi için bir başlangıç olduğunu söyleyebiliriz.
Bu gelişmelere ek olarak, 24 Haziran 2024 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne sunulan yapay zekaya ilişkin kanun teklifi, bu alanda somut çalışmaların başladığının göstergesidir. Her ne kadar bu kanun teklifi, Avrupa Birliği nezdinde 1 Ağustos 2024 tarihinde yürürlüğe giren AI Act kadar kapsamlı olmasa da, Türkiye'nin yapay zeka alanında hızlı bir şekilde adımlar atmaya başlaması, özellikle veri güvenliği ve yapay zeka teknolojilerinin etkin ve güvenli kullanımının sağlanmasının hedeflendiğini göstermesi açısından kritik öneme sahiptir.
Uluslararası Doğrudan Yatırım Alanındaki Gelişmeler ve Dijital Dönüşümde Türkiye'nin Stratejik Adımları
29 Temmuz 2024 tarihli ve 32616 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Türkiye Uluslararası Doğrudan Yatırım Stratejisi (2024–2028 UDY Stratejisi) ve Eylem Planları, Türkiye'nin dijital dönüşümünü hızlandırmayı ve uluslararası doğrudan yatırımları teşvik etmeyi hedeflemektedir.
2024–2028 UDY Stratejisi ile Türkiye'nin dijital altyapısının güçlendirilmesi, kişisel verilerin korunması ve siber güvenlik önlemlerinin artırılması planlanmaktadır.
Dijital Dönüşüm Sürecini Destekleyen Düzenlemeler
2024–2028 UDY Stratejisi kapsamında Türkiye'nin dijital dönüşüm sürecini hızlandırmak amacıyla, uluslararası standartlara uyum sağlayacak veri politikaları ve yasal düzenlemeler hayata geçirilecektir.
Planlanan eylemler şunlardır:
- Kişisel Verilerin Korunması Kanununun GDPR ile Uyumu: 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK), Avrupa Birliği Genel Veri Koruma Tüzüğü (GDPR) başta olmak üzere AB müktesebatına uyumlu hale getirilecektir.
- KVKK Değişikliklerinin TBMM'ye Sunulması: Strateji dokümanı kapsamında KVKK'nın özel nitelikli kişisel veriler ve yurt dışına veri aktarımı ile ilgili maddelerinde yapılacak değişikliklerin TBMM'ye sunulması plandığı belirtilse de bu değişiklikler geçtiğimiz Mart ayında yapılmış ve yürürlüğe girmiştir.
Yatırım Ortamının Rekabetçiliğini Artıran Düzenlemeler
İş ve yatırım ortamında rekabetçiliği artırmak için düzenleyici çerçeve iyileştirilecek, yatırımcı güvenini ve öngörülebilirliği artırmaya yönelik politikalar geliştirilecektir.
- Uyuşmazlıkların Alternatif Çözüm Usulleri: Yatırımcılar ve kamu kurumları arasındaki uyuşmazlıkların en hızlı ve en az maliyetle çözülmesi için alternatif çözüm usulleri geliştirilecektir.
- Yasal Başvuru Sürelerinin Düzenlenmesi: İtiraz, istinaf ve temyiz kanun yollarına başvuru sürelerinin yeknesak hale getirilmesi ve bu sürelerin tebliğden itibaren başlaması için düzenlemeler yapılacaktır.
Yeşil ve Dijital Dönüşümde Uluslararası Ticaret Uyumunun Artırılması
Türkiye'nin küresel değer zincirlerine entegrasyonunu güçlendirmek amacıyla yeşil ve dijital dönüşüm alanında uluslararası ticaret politikalarına uyum seviyesinin artırılması hedeflenmektedir.
- Dijital Pazarlarda Rekabet Ortamının İyileştirilmesi: Dijital pazarlarda rekabetin korunması için gerekli mevzuat düzenlemeleri yapılacaktır.
- AB Dijital Ekonomi Düzenlemelerinin Ticaretimize Etkileri: AB'nin dijital ekonomi düzenlemelerinin Türkiye ticaretine etkilerini değerlendirmek ve bu alanlarda önlem almak üzere raporlar ve yol haritaları oluşturulacaktır.
İkili ve Çok Taraflı Anlaşmaların Güncellenmesi
Türkiye'nin taraf olduğu ikili ve çok taraflı ticaret anlaşmalarının güncellenmesi ve yeni anlaşmaların hayata geçirilmesi için çalışmalar yürütülecektir.
- Serbest Ticaret Anlaşmalarının Güçlendirilmesi: Türkiye'nin tercihli ticaret ağının genişletilmesi amacıyla yeni serbest ticaret anlaşmaları müzakere edilecek ve mevcut anlaşmaların kapsamı genişletilecektir.
- Gümrük Birliği Müzakerelerinin Güncellenmesi: Gümrük Birliği'nin güncellenmesi için müzakereler yürütülecek ve bu süreçte kamu, özel sektör ve akademi temsilcilerinin görüşleri alınarak ulusal müzakere hazırlıkları yapılacaktır.
Genel Değerlendirme
Eylem Planı ve 2024–2028 UDY Stratejisi belgeleri incelendiğinde, ilgili aksiyonların ülkemizin doğrudan yatırım çekme kapasitesini arttırma ve yapay zeka ekosisteminde önemli bir oyuncu olma yolunda somut ve detaylı adımlar içerdiği görülmektedir.
Hiç şüphesiz, bu adımların hayata geçirilmesi esnasında yapılacak hukuki düzenlemelerin açık, teknolojinin gelişimine uyum sağlayacak çeviklikte ve öngörülebilir şekilde kaleme alınması yatırımcı ve paydaş güveni açısından önem arz edecektir.
Bu kapsamda şirketlerin uyum birimlerinin yukarıdaki gelişmeler açısından güncel durumu takip etmesinin ve gerekli uyum adımlarını atmasının rekabet avantajı ve pazarda öncü olma konusunda avantaj sağlayacağı değerlendirilmektedir.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.