2024-2028 Dönemi İçin Belirlenen Türkiye Uluslararası Doğrudan Yatırım Stratejisi Hakkında Kısa Değerlendirme
Giriş
29 Temmuz 2024 tarihinde yayımlanan 32616 sayılı Resmî Gazete'de, Türkiye'nin 2024-2028 dönemi için belirlenen Uluslararası Doğrudan Yatırım (‘'UDY'') Stratejisi kamuoyuna duyuruldu. Bu strateji, Türkiye'nin uluslararası doğrudan yatırımlar alanında hedeflerini ve önceliklerini belirleyerek ülkemizi küresel yatırım haritasında daha güçlü bir konuma taşımayı amaçlamakta olup yatırımcıların Türkiye'de karşılaştığı engelleri azaltmak ve onların ihtiyaçlarına yönelik çözümler sunmak amacıyla kapsamlı bir destek mekanizması oluşturmayı hedeflemektedir.
2024-2028 dönemi için belirlenen strateji kapsamında uygulanacak politikalar; "Yatırım Ortamı Rekabetçiliği", "Yeşil Dönüşüm'', ''Dijital Dönüşüm'', "Küresel Tedarik Zinciri", ''Nitelikli İnsan Kaynağı'' ve "İletişim ve Tanıtma" temaları çerçevesinde belirlenmiş olup On İkinci Kalkınma Planı başta olmak üzere Türkiye'nin diğer temel strateji belgeleriyle uyum gözetilmiştir.
Bu yazımızda, UDY stratejisinin temel politika çerçevesini ortaya koyan 6 ana ‘'tema'' kapsamındaki politikalar ve bu politikalara bağlı eylemler kısaca açıklanacaktır.
- Yatırım Ortamı Rekabetçiliği
Türkiye ekonomisinin ikiz (yeşil ve dijital) dönüşümünü destekleyecek nitelikli UDY projelerinin çekilebilmesi için yatırımcılara sunulan teşvik mekanizmalarının etkinliği açısından uzun vadeli yatırım kredileriyle ilgili stratejik önceliklendirme çalışması ve sanayinin yeşil ve dijital dönüşümünü hızlandıracak teşvik mekanizmaları hayata geçirilecek olup teknoloji girişimciliği ekosisteminin geliştirilmesi amacıyla gerekli fiziksel, hukuki ve dijital altyapının güçlendirilmesi, alternatif ve yenilikçi finansman imkânlarının arttırılması ana hedeflerden biridir. Bu bakımdan, teknoloji start-up şirketleri için hisse bazlı uzun vadeli primlerin yaygınlaştırılması amacıyla düzenleme yapılacağı ve Girişim Sermayesi Yatırım Fonlarına (“GSYF”) ilişkin yurt dışı yatırım limitinin de arttırılması planlanmaktadır.
Buna ek olarak, yatırımcı ile kamu kurumları arasında çıkan yatırım uyuşmazlıklarının tarafların uzlaşması yoluyla en hızlı ve en az maliyetle sonuçlandırılmasını sağlamak üzere alternatif çözüm usullerinin geliştirilmesi amacıyla çalışmalar yapılacaktır. Bu kapsamda, geniş katılımlı bir komisyon kurularak ihtiyaç analizi ve gerekli çalışmalar yapılacak ve idari sulh usulünün etkinleştirilmesine yönelik mevzuat hazırlık çalışmaları Adalet Bakanlığı tarafından tamamlanacağı strateji raporunda vurgulanmaktadır.
Ülkemizde uluslararası yatırımcıların faaliyetlerinin derinleştirilmesi, Ar-Ge ve tasarım gibi daha katma değerli alanlara yöneltilmesi projeleri kapsamında alanında öncül bilimsel ve teknolojik bilgi üreten ulusal veya uluslararası firmaların Türkiye'de kuracağı Ar-Ge laboratuvarları, öncül Ar-Ge Laboratuvarları Destekleme Programı çerçevesinde desteklenmesi amaçlanmaktadır.
- Yeşil Dönüşüm
Yenilenebilir enerji üretiminin artırılması, iklim ve çevre dostu teknolojilerin yaygınlaştırılması ve yatırımcıların yeşil enerjiye erişiminin kolaylaştırılması ana politikalardan biridir. Strateji raporunun yeşil dönüşüm politikaları kapsamında birçok eylemin hayata geçirileceği hedeflenmektedir. Örneğin, hidrojen yakıt hücresi ve bileşenleri ile hidrojen temelli motorlara yönelik yatırım ve teknolojilerin geliştirilmesi çalışmaları ve yerli aksam yükümlülüğü olan yeni Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları (“YEKA”) ihaleleri yapılacak, deniz üstü YEKA projeleri geliştirilmesine yönelik çalışmalar yürütülecektir. Buna ek olarak, Doğal ve yapay göller üzerine Güneş Enerjisine Dayalı Elektrik Üretim Tesisi (“GES”) kurulumuna imkan sağlanması amacıyla 3621 sayılı Kıyı Kanununa ilişkin düzenleme ihtiyacı TBMM'ye sunulacaktır.
Ayrıca, yenilenebilir enerji kapsamındaki yatırımlar için ayrılabilecek Hazine arazileri ülkemizin uzun dönemli yatırım ihtiyaçları çerçevesinde çevresel ve sosyal etkiler ile lojistik gereksinimler dikkate alınarak bölgesel ve sektörel bazda belirlenmesi amaçlanmakta; lisanssız Rüzgar Enerjisi Santrali (“RES”) ve GES kurulmak üzere Hazine arazilerinin ilana çıkarılması hedeflenmektedir. Bu açıdan, başta Avrupa Yeşil Mutabakatı olmak üzere ülkemizin yeşil dönüşüm sürecini destekleyecek uluslararası standartlar ve düzenlemeler takip edilecektir. Ayrıca, sürdürülebilirlik ve emisyon verilerinin sunumunda standardizasyonun sağlanması amacıyla, bu veriler paylaşıma açılacak ve AB taksonomisi başta olmak üzere, uluslararası taksonomi örnekleriyle uyumlu ve Türkiye'nin ihtiyaçlarını gözeten Ulusal Yeşil Taksonominin oluşturulmasına yönelik mevzuat çalışmaları yapılacaktır.
Enerji verimliliği ve tasarruf potansiyeli yüksek teknolojik yatırımların ülkemize çekilebilmesi için uygun yatırım ortamı sağlanacak olup, enerji yoğun sektörler öncelikli olmak üzere rekabetçilik ve yerli üretim dikkate alınarak enerji verimliliği yatırımları desteklenecektir. Bu açıdan, gerçekleştirilecek Türkiye Yeşil Sanayi Projesi kapsamında açılacak Sanayide Yeşil Dönüşüm Çağrısı ve SAYEM Yeşil Dönüşüm Çağrısı ile bu alandaki faaliyetlerin sayısının arttırılması amaçlanmaktadır.
- Dijital Dönüşüm
Strateji Raporunun ‘'Dijital Dönüşüm'' teması kapsamında hedeflenen politikalar çerçevesinde, ülkemizin dijital dönüşüm sürecini destekleyecek uluslararası standartlar, veri politikaları ve yasal düzenlemeler takip edilerek üretim ve ticarete yönelik gerekli düzenlemeler hayata geçirilmesi planlanmaktadır.
Bu bağlamda, veri merkezi hizmeti sunan yerli firmaların gelişimini teşvik edecek ve rekabeti etkinleştirecek mekanizmalar oluşturulması; 5G baz istasyonlarının yerli üretimi desteklenecek, kurulumu yaygınlaştırılarak altyapı yetersizlikleri giderilecek ve bölgesel farklılıklar dikkate alınarak altyapıların geliştirilemediği bölgelerde genişbant altyapı kurulumu teşvik edilmesi planlanmaktadır. Bu açıdan, 5G ve ötesi yeni nesil iletişim teknolojilerinde yazılım, donanım ve altyapı alanlarında, nesnelerin interneti, yapay zekâ, büyük veri, kuantum, siber güvenlik, akıllı ulaşım, artırılmış gerçeklik gibi gelişen teknoloji alanlarında nitelikli insan gücü yetiştirilmesi çalışmalarına ağırlık verilmesi; yapay zekâ, büyük veri ve siber güvenlik alanlarında yükseköğretim programlarının açılması yayınlanan strateji raporu kapsamında hedeflenmektedir.
- Küresel Tedarik Zinciri
Ülkemizin küresel değer zincirlerine entegrasyonunun güçlendirilmesi için yeşil ve dijital dönüşüm alanında uluslararası ticaret politikalarına uyum seviyesinin arttırılmasına ilişkin, dijital pazarlarla ilgili olarak 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanuna ilişkin değişiklik ihtiyacı TBMM'ye sunulması hedeflenmektedir. Ayrıca, AB tarafından son dönemde dijital ekonomiyi ilgilendiren alanlarda oluşturulan mevzuatın ülkemiz açısından ticaret engeli oluşturma riskine karşı önlem alınması amacıyla rapor ve yol haritasının da oluşturulacağı strateji raporunda belirtilmektedir. Bu bağlamda, ülkemizde ve dünya ticaretinde yaşanan ekonomik gelişmeler göz önünde bulundurularak ülkemizin taraf olduğu ikili ve çok taraflı anlaşmaların güncellenmesine ve yeni anlaşmaların hayata geçirilmesine yönelik çalışmalar yürütülecektir. Bu açıdan, Türkiye-Japonya ve Türkiye-Tayland STA müzakerelerinin sürdürülmesi kararlaştırılmıştır.
Türkiye'nin küresel değer zincirlerindeki konumunun güçlendirilmesi amacıyla tüm ulaşım modlarında lojistik kabiliyetleri ve altyapısı çevre ve yeşil dönüşüm hassasiyetleri dikkate alınarak geliştirilmesi hedeflenmektedir. Bu açıdan, liman operasyonlarında enerji verimliliğinin artırılması ile çevresel etkilerin en aza indirilmesine yönelik düşük emisyonlu/emisyon üretmeyen makine ve ekipmanların kullanımı teşvik edilerek yeşil liman uygulamalarının desteklenmesine devam edilecek ve kıyı tesislerine yeşil liman sertifikası düzenlenmesi hakkında yönetmelik uygulamaya geçirilecektir. Ayrıca, tüm ulaşım modlarında, elektrikli veya diğer alternatif yakıtlı araçların kullanımı için altyapı ve teknoloji yatırımları yapılacak, yeni nesil, sürdürülebilir, bütünleşik hareketlilik hizmetleriyle ilgili uyum ve mevzuat düzenlemeleri tamamlanması amaçlanmaktadır. Küresel tedarik zincirinin güçlendirilmesi için ayrıca transit yük odaklı, bölgenin gelişmesine ve ihracatın artırılmasına katkı sağlayacak; Ortadoğu ve Orta Asya ülkelerinin çıkış kapısı olacak bir ana limanın Doğu Akdeniz bölgesinde inşa edilmesi hedeflenmektedir.
Yerli tedarik zincirini güçlendirecek şekilde KOBİ'lerin büyük ölçekli firmalar etrafında kümelenmeleri teşvik edilmesi hedeflenmekte olup ana sanayi üreticileri ve büyük işletmelerin tedarik zincirlerine KOBİ'lerin eklemlenebilmeleri için eşleşmeleri kolaylaştırılacak ve gerekli kalite, verim, kapasite artışları ile ürün geliştirme faaliyetleri tedarikçi geliştirme süreçleri kapsamında desteklenmesi amaçlanmaktadır.
- Nitelikli İnsan Kaynağı
Türkiye'nin ikiz dönüşüm çerçevesinde ihtiyaç duyduğu nitelikli beşeri sermayenin geliştirilmesi sağlanacak ve geleceğin mesleklerinin ortaya çıkardığı yeni çalışma modellerine uygun mevzuat çalışmalarının yapılacağı hedeflenmektedir. Bu bakımdan, uzaktan ya da yerinde yurt dışına çalışmakta olan yazılımcıların yerli bilişim sektörünün katma değerini artıracak şekilde istihdam edilebilmeleri için önlemler alınacak olup Sanayide ihtiyaç duyulan doktora derecesine sahip nitelikli insan kaynağının üniversite sanayi işbirliğiyle yetiştirilmesi sağlanacak ve doktoralı araştırmacı istihdamı teşvik edilecektir.
Nitelikli UDY profillerinin ihtiyaç duyduğu teknik insan kaynağının yetiştirilmesi amacıyla mesleki eğitim kalitesinin ve itibarının artırılmasına yönelik çalışmalar yapılacak; mesleki ve teknik eğitim alan bireylerin işgücü piyasasına geçişleri kolaylaştırılacaktır. Bu bakımdan, mesleki ve teknik öğretim kurumları ile Organize Sanayi Bölgeleri (“OSB”) arasında iş birliği protokolleri oluşturulacak ve mesleki ve teknik öğretim kurumları ile Sanayi ve Ticaret Odaları ve Organize Sanayi Bölgeleri yönetimleri başta olmak üzere özel sektör kurumlarıyla eşleştirmeler yapılacak ve mesleki eğitim alanında sektörel kümelenmelerin sağlanması planlanmaktadır
Strateji raporunda ayrıca belirtildiği üzere, Türkiye'nin insan kaynakları alanında uluslararası görünürlüğünün artırılması, yurtdışındaki nitelikli insan kaynağının ülkeye çekilmesi ve mevcut yeteneklerin elde tutulması için hedef odaklı çalışmalar yürütüleceği hedeflenmiştir. Bu bağlamda, ilk aşama girişimcileri için vize modelinin oluşturulması sağlanarak yurt dışındaki girişimcilerin Türkiye'ye gelmesini cazip kılacak destek ve düzenlemeler yapılacak; nitelikli yabancı uyruklu doktoralı araştırmacı ve akademisyenlerin istihdamını özendirici ve kolaylaştırıcı çalışmalar yürütülecektir.
- İletişim ve Tanıtma
360 derece iletişim yaklaşımı benimsenerek yatırım diplomasisi, uluslararası kampanyalar ve medya ilişkileri vb. gibi araçlarla ülkemizin yatırım ortamı aktif bir şekilde tanıtılması hedeflenmekte olup, Türkiye yatırım ortamının ulusal ve uluslararası ölçekte tanıtımı için çeşitli etkinliklerin düzenlenmesi ve önde gelen etkinliklere katılımın sağlanması planlanmaktadır.
"Invest in Türkiye" markasının güçlendirilmesine ve hedef kitlelere yönelik etkili mesajların “Türkiye Yüzyılı, Yatırımın Yüzyılı” vizyonuna uygun şekilde geliştirilmesine ve etkili iletişiminin yapılmasına yönelik çalışmalar yapılacaktır. Bu açıdan, her bir nitelikli UDY profili kapsamında 2024-2028 dönemi için potansiyel yatırım alanları ve ülke/bölge özelinde potansiyel yatırımcı şirketler tespit edilecek, bu şirketlere yönelik yatırım çekme faaliyetleri gerçekleştirilecektir. Ayrıca, Türkiye'de faaliyet gösteren UDY firmalarının ülkemizdeki yatırımlarını daha katma değerli alanlara (Ar-Ge ve tasarım merkezi, bölgesel yönetim merkezi, ortak hizmet merkezi, bölgesel dağıtım merkezi vb.) genişletmesi için hedef odaklı yatırım çekme faaliyetlerinin yürütülmesi planlanmaktadır.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.