2 Temmuz 2024 tarihli ve 32590 sayılı Resmi Gazete'de 7518 sayılı Sermaye Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ("Değişiklik Kanunu") ile 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu'nun ("SPKn") çeşitli maddelerine kripto varlıklara ilişkin eklemeler yapılmıştı ve temel olarak Türkiye'de faaliyet gösteren veya faaliyete geçecek olan kripto varlık hizmet sağlayıcıları ("KVHS") SPKn kapsamına alınarak Sermaye Piyasası Kurulu'nun ("SPK") düzenleme ve denetim yetkisine tabi tutulmuştu. Bunu takiben, SPK, kendi internet sitesinde 2 Temmuz 2024 tarihli bir duyuru ("Duyuru") yayımlayarak KVHS'ler açısından takip edilmesi gereken prosedürleri açıklamıştı.
Ek olarak, KVHS'lerin Duyuru çerçevesinde SPK'ya yapmaları gereken başvuru süresi 2 Ağustos 2024 tarihinde sona erdiğinden, bundan sonraki sürece ışık tutması amacıyla SPK 8 Ağustos 2024 tarihli ve 2024/38 sayılı bülteninde yayımlanan i-SPK.35.B sayılı (08 Ağustos 2024 tarihli ve 42/1259 sayılı) ilke kararını almıştı.
SPK, kripto varlıklara ilişkin uygulamayı ve düzenlemeleri şekillendirmeye devam etmekte olup bu kapsamda 19 Eylül 2024 tarihli ve 2024/48 sayılı bülteninde yayımlanan i-SPK.35.B.1 sayılı (19 Eylül 2024 tarihli ve 1484 sayılı) yeni bir ilke kararı ("İlke Kararı") yayımlanmıştır. İlke Kararı ile, SPKn'ye eklenen Geçici 11. madde uyarınca yayımlanan Duyuru kapsamında, müşteri nakitlerinin saklanmasında farklı uygulamalar olduğu, müşteri emirlerinin sosyal medya üzerinden alındığı ve kripto varlıkların listelenmesi konusunda düzenleme yapılması gerektiği tespit edilmiştir. Ayrıca, kripto varlık platformlarının ("Platform") reklam, duyuru ve yatırımcı koruma konularında da düzenlemeye ihtiyaç duyulduğu belirtilmiş ve sağlıklı bir geçiş ve işleyiş süreci için bazı ilke ve esaslar belirlenmiştir.
Müşterilere Ait Nakitlerin Saklanması ve Yönetimi
Değişiklik Kanunu ile, müşterilere ait nakitlerin bankalarda tutulması zorunlu olduğu, KVHS'lerin mal varlığı ile müşterilere ait nakit ve kripto varlıkların birbirinden ayrı olduğu ve bu hükme uygun şekilde kayıtların tutulması gerektiği vurgulanmıştı. Ayrıca, müşterilere ait nakitlerin, Platformların nakit hesaplarından ayrı bir hesapta izlenmesi gerektiği açıklanmıştı.
İlke Kararı ile müşteriler adına açılacak hesapların açıkça müşterilere ait olacak şekilde tanımlanması gerektiği ve bu hesapların başka amaçlarla kullanılamayacağı, müşteri nakit transferlerinin yalnızca bankalar veya ilgili mevzuatları uyarınca bu konuda yetkilendirilmiş kuruluşlar aracılığıyla yapılması gerektiği ve Platformların, müşteri nakitlerini elden alamayacağı ya da nakit olarak saklayamayacağı belirtilmiştir.
Müşteri Emirlerinin Alınması Prosedürü ve Kayıtların Tutulması
Platformların müşterilerin emirlerini Telegram, WhatsApp gibi sosyal mecralar aracılığıyla alamayacağı açıkça düzenlenmiştir. Bu kapsamda, müşteri emirleri sadece SPK'ya bildirilen, Platformların kendilerine ait internet sitelerinden, mobil uygulamalardan veya platform yetkili personelleri aracılığıyla Platforma ait telefonları ile alınabilecektir.
İlke Kararı'nda ayrıca alınan kayıtların doğru ve güvenilir tutulması gerektiği vurgulanmış ve buna ilişkin esaslar belirlenmiştir. İnternet sitesi veya mobil uygulama ile alınan müşteri emirlerinin elektronik log kayıtları (tarih, zaman ve emri veren kaynağın belli olduğu kayıtlar) ve telefon ile alınan müşteri emirlerine dair ses kayıtları ve logların değiştirilemez ve tahrif edilemez şekilde, dosya bütünlük değerlerinin zaman damgası ile saklanması gerekmektedir. Bunun temini için gerekli altyapının kurulması gerekmekte olup söz konusu veri ve kayıtların, 8 Kasım 2024 tarihi itibariyle burada not ettiğimiz ilkelere uygun şekilde tutulması zorunludur.
SPK Tarafından Belirlenen Mecralar Dışında Müşteri Emirleri Alınması
SPK tarafından belirlenen mecralar dışında, farklı mecralar veya yöntemler kullanılarak, döviz bürosu veya benzeri yapılar gibi çalışan ve kripto varlık işlemleri yapanlar (alım-satım, ilk satış ya da dağıtım, takas, transfer, saklama işlemleri, kripto varlıkların nakde veya nakdin kripto varlıklara çevrilmesi gibi), SPKn kapsamında izinsiz KVHS faaliyetinde bulunanlar olarak değerlendirilecek ve ilgili yaptırımlara tabi tutulacaktır.
Platformların kendilerine ait internet siteleri, mobil uygulamaları veya Platform yetkili personelleri aracılığıyla platforma ait telefon numaraları dışında, farklı bir mecradan müşteri emri alındığı ve bunun düzenli uğraşı veya ticari ya da mesleki faaliyet olarak yapıldığının tespiti halinde, bu kuruluşlara ilişkin izinsiz sermaye piyasası faaliyeti yürütülmesine ve sermaye piyasası kurumları için belirlenmiş hukuka aykırı faaliyet veya işlemlerde uygulanacak tedbirler uygulama bulacaktır.
NFT ve Sadece Sanal Oyunlarda Kullanılan Kripto Varlıklar
İlke Kararı'nda, Nitelikli Fikri Tapular ("NFT")'lerin ve yalnızca sanal oyunlarda çeşitli amaçlarla kullanılan kripto varlıkların (utility tokens), SPKn'da belirlenen listeleme esasları dışında olduğu ve SPKn kripto varlıklar ile ilgili hükümlerinin bu varlıklara ilişkin işlemlere uygulanmayacağı vurgulanmıştır.
SPK'nın Duyuru'da belirttiği üzere SPK'nın web-sitesinde yayımlanan "Faaliyette Bulunanlar Listesi"nde yer alan Platformlara, bahsedilen kripto varlıklar ile ilgili bazı yükümlülükler öngörülmüştür. Buna göre, listede yer alan ve söz konusu kripto varlıkları İlke Kararı tarihini takiben işleme konu eden Platformlara aşağıdaki yükümlülükler getirilmiştir:
- SPK'ya bildirim yapılmalıdır.
- Bu varlıklar, SPKn kapsamında listelenen varlıklar dışında farklı bir pazarda işleme konu edilmelidir.
- Ayrı bir pazarda işleme konu edilmeleri durumunda ise, "Bu pazarda işlem gören varlıklar 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu'nun listelenme esasları dışında olup Sermaye Piyasası Kurulu'nun gözetim ve denetimine tabi değildir." metniyle birlikte müşteri bilgilendirmesi yapılmalı ve bilgilendirme mesajının yatırımcılar tarafından okunduğu ve anlaşıldığı teyit edilmelidir. Müşteri emri bu teyidi takiben alınmalıdır.
LP Faaliyetleri
Aslen likidite sağlamak amacıyla Platformlara fiyat veren ve bu fiyatlar üzerinden işlem yapan, ancak yatırımcılara ek bir hizmet sunmayan kuruluşların (LP'ler) faaliyetleri, SPKn uyarınca platform tanımı kapsamına girmediği için bu aşamada Platform faaliyeti olarak değerlendirilmemektedir.
Eşler Arası (Peer to Peer) Platformlarda Yapılan İşlemler
Doğrudan kullanıcıların arasında kripto varlıkların alım, satım ve takasının yapılmasına imkan sağlayan kripto varlıkların eşler arası (peer to peer – P2P) dijital pazar yerlerinde ticari veya mesleki faaliyet olarak yürütülmesi, SPKn kapsamında izinsiz KVHS faaliyeti olarak kabul edilecek olup bu faaliyetlerin 8 Kasım 2024 tarihine kadar sonlandırılması gerekecektir.
Gerçek Dünya Varlıkları-Kripto Varlıklar İlişkisi
SPKn uyarınca, kurum ve kuruluşların diğer mevzuattan kaynaklanan kripto varlıklara ilişkin görev ve yetkileri saklı tutulmuştur ve Değişiklik Kanunu aracılığıyla SPKn diğer mevzuatlarda herhangi bir değişiklik getirmemiştir. Bu kapsamda, ilgili diğer mevzuattan kaynaklanan her türlü sorumluluğun ve yaptırımların geçerliliğini korumayı sürdürdüğü ve kripto varlıkların bir araç olarak kullanılması halinde bunun herhangi bir mevzuatın uygulanmasında bir farklılığı doğurmadığı belirtilmiştir. Bu çerçevede, ilgili mevzuat çerçevesinde diğer kurum ve kuruluşların yetki ve düzenleme alanına giren konular (emtia, gayrimenkul gibi) kapsamındaki faaliyetler, kullanılan aracın kripto varlık olup olmadığına bakılmaksızın bu kurum ve kuruluşların düzenlemelerine uygun olarak yürütülmelidir. Buna uygun olmayan kripto varlıklar Platformlarda listelenemeyecektir.
Kripto varlıkların saklama altyapısının ve rezerv kanıt mekanizmalarının henüz tam işler hale gelmemesi sebebiyle, SPKn uyarınca sermaye piyasası araçlarının kripto varlık olarak ihracının ve listelenmesinin mümkün olmadığına karar verilmiştir. Buna göre, SPK tarafından düzenleme yapılana kadar sermaye piyasası araçları ve sermaye piyasası araçları ile ilişkili olarak değeri belirlenen endeksler, çeşitli varlık gruplarının (kripto varlıklar dahil) bir araya getirildikleri sepetler, kıymetli madenler ile varantlara dayanak varlıklara dayalı olarak kripto varlık ihraç edilemeyecek ve Platformlarda listelenemeyecektir. Bu kapsamda olan ve halihazırda listelenmiş kripto varlıklar için yeni satış ve dağıtım yapılamayacağı, ancak daha önce satılmış olanların nakde çevrilmesi veya transferine izin verileceği açıklanmıştır.
Platformlar Tarafından Yürütülen Reklam ve Promosyon Faaliyetleri
İlke Kararı ile SPK, Platformların yürüttüğü reklam ve promosyon faaliyetine ilişkin esaslar belirlemiştir. Platformlar, sundukları hizmetlere ilişkin her türlü yazılı, görsel ve elektronik iletişim kanallarında (basın, internet, radyo, televizyon, sinema, açık hava reklamları, basılı materyal gibi) yapacakları yayın, ilan, reklam ve duyurularda objektif olmak zorundadırlar ve yanıltıcı veya yanlış bilgiye dayalı, müşterilerin tecrübe eksikliklerini istismar edici içerikler sunmamalıdırlar. Ayrıca, mevzuatın izin verdiği durumlar haricinde mutlak getiri ve/veya zarara karşı garanti taahhüdünde bulunamayacaklardır.
Platformlar tarafından yürütülen promosyon kampanyaları kapsamında müşterilere belirli bir getiri vaadi sunan veya bir ya da daha fazla kripto varlığa yatırım yapılmasını teşvik eden ya da Platforma müşteri kazandıran kişilere veya kazandırılan müşterilere herhangi bir menfaat veya fayda sağlayan promosyon kampanyaları düzenlenemeyecek olup bu tür kampanyaların, İlke Kararı tarihinden itibaren 15 (on beş) gün içinde, yatırımcı mağduriyetine yol açmayacak şekilde sonlandırılması gerekmektedir.
MKK'ya Yapılacak Veri Transferleri
İlke Kararı'nda, Platformların Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş.'ye ("MKK") yapacakları veri transferlerinde, MKK tarafından belirlenecek teknik altyapı gereksinimlerini karşılamaları gerektiği ve MKK'nın öngördüğü şekil ve takvime uygun olarak sistem entegrasyonunu gerçekleştirmeleri gerektiği belirtilmiştir. Ancak, henüz MKK tarafından bu hususta bir düzenleme yapılmamış ve duyuru yayımlanmamıştır.
Müşteri İşlemlerinde Platformların Sorumluluğu ve Kaldıraçlı İşlemler
Platformlar, müşterilere karşı taraf oldukları işlemlerde, yalnızca kendi cüzdanlarında bulunan kripto varlıklar kadar satış yapabilecektir. Müşterilerin birbirleriyle uyumlu işlemlerinde, kripto varlıkların ilgili hesaplarda bulunması ve transfer işlemlerinin gerçekleştirilmesi Platformların sorumluluğundadır.
Platformlar, müşterilere ait kripto varlıklar ve nakit üzerinde kendileri veya üçüncü kişiler adına herhangi bir işlem gerçekleştiremeyecek olup Platformların ödünç kripto varlık işlemleri, müşterilere kredi verme ya da kaldıraçlı işlemler yapma yetkileri olmadığı düzenlenmiştir. Bu kapsamda açık pozisyonların, müşteri mağduriyetine yol açmadan ve uygun bir geçiş süreciyle kapatılması gerektiği vurgulanmıştır.
Müşterilere Ait Kripto Varlıkların Saklanması
SPKn uyarınca, platformların müşterilerine ait kripto varlıkların müşterilerin kendi cüzdanlarında bulundurulması esastır. Müşterilerin kripto varlıklarını kendi cüzdanlarında saklamadıkları durumlarda, platformlardaki müşteri hesaplarında yer alan kripto varlıkların saklandığı cüzdanların anahtar kontrolünün, en geç 8 Kasım 2024 tarihine kadar Platformlarda olması gerekmektedir. Bu kurala uymayanların, SPKn'un ilgili maddeleri kapsamında cezai yaptırıma tabi olacağı belirtilmiştir.
Sonuç
İlke Kararı, Türkiye'deki kripto varlık düzenlemelerine ilişkin devam eden süreçte önemli piyasa sorularını açıklığa kavuşturur niteliktedir. SPK'nın ilke kararları ve duyurularıyla benimsediği temel yaklaşımının, yatırımcıların korunmasını sağlarken aynı zamanda piyasanın etkin, şeffaf ve düzenli işleyişini de hedeflemektedir. Gelecek dönemde yapılacak düzenlemeler, Türkiye'nin kripto varlıklar konusundaki yasal çerçevesini daha da netleştirerek piyasanın gidişatını belirleyecektir.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.