Kripto Varlıklar Için Yeni Bir Dönem Başlıyor

2 Temmuz 2024 tarihli ve 32590 sayılı Resmi Gazete'de 7518 sayılı Sermaye Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ("Değişiklik Kanunu") yayımlanmış olup, bu kapsamda 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu'nun ("SPKn") çeşitli maddelerinde kripto varlıklara ilişkin eklemeler yapılmış ve bu eklemeler Değişiklik Kanunu'nun yayımı tarihi itibari ile yürürlüğe girmiştir. Temel olarak bu değişiklikler ile birlikte, Türkiye'de faaliyet gösteren veya faaliyete geçecek olan kripto varlık hizmet sağlayıcıları (“KVHS”), SPKn kapsamına alınarak Sermaye Piyasası Kurulu (“SPK”)'nun düzenleme ve denetim yetkisine tabi tutulmuştur. Ancak, ilgili düzenleyici ve denetleyici kurum ve kuruluşların, kripto varlıklara ilişkin kendi özel mevzuatlarından kaynaklanan görev ve yetkileri saklı tutulmuştur.

Değişiklik Kanunu, kripto varlıklara ve KVHS'lere ilişkin genel bir çerçeve sunmakta olup KVHS'lerin yükümlülüklerine dair detaylı düzenlemeler SPK tarafından çıkarılacak ikincil mevzuat kapsamında ele alınacaktır. Söz konusu ikincil düzenlemeler, Değişiklik Kanunu'nun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 6 (altı) ay içinde yürürlüğe konulacaktır.

Tanımlar

Değişiklik Kanunu ile cüzdan, kripto varlık, KVHS, kripto varlık saklama hizmeti ve platform kavramlarına ilişkin tanımlamalar SPKn'ye eklenmiştir. Buna göre;

• “kripto varlık” dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak elektronik olarak oluşturulup saklanabilen, dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan ve değer veya hak ifade edebilen gayri maddi varlıkları; ­
• “cüzdan” kripto varlıkların transfer edilebilmesini ve bu varlıkların ya da bu varlıklara ilişkin özel ve açık anahtarların çevrim içi veya çevrim dışı olarak depolanmasını sağlayan yazılım, donanım, sistem ya da uygulamaları; ­
• “platform” kripto varlık alım satım, ilk satış ya da dağıtım, takas, transfer, bunların gerektirdiği saklama ve belirlenebilecek diğer işlemlerin bir veya daha fazlasının gerçekleştirildiği kuruluşları;
• “kripto varlık saklama hizmeti” platform müşterilerinin kripto varlıklarının veya bu varlıklara ilişkin cüzdandan transfer hakkı sağlayan özel anahtarların saklanmasını, yönetimini veya SPK tarafından belirlenecek diğer saklama hizmetlerini; ­
• “kripto varlık hizmet sağlayıcı” platformları, kripto varlık saklama hizmeti sağlayan kuruluşları ve SPKn'ye dayanılarak yapılacak düzenlemelerde kripto varlıkların ilk satış ya da dağıtımı dâhil olmak üzere kripto varlıklarla ilgili olarak hizmet sağlamak üzere belirlenmiş diğer kuruluşları

ifade etmektedir.

KVHS'lere ilişkin Temel Hükümler

• KVHS kurulabilmesi ve faaliyete başlaması için SPK'dan izin alınması zorunlu tutulmuştur ve KVHS'ler münhasıran SPK tarafından belirlenecek faaliyetleri yerine getirebilecektir. Buna göre, KVHS'lerin icra edecekleri faaliyetleri gösteren yetki belgesi SPK tarafından verilecektir. ­
• KVHS'lerin ortaklarına ve yöneticilerine ilişkin çeşitli kriterler belirlenmekle beraber bunlara ilişkin detaylı düzenlemeler ile personeline, organizasyon şemasına, sermaye yeterliliklerine, yükümlülüklerine, bilgi sistemleri ve teknolojik altyapılarına, yapabilecekleri faaliyetlere ilişkin esaslar ile faaliyetleri sırasında uymaları gereken diğer ilke ve esasların SPK'nın çıkaracağı ikincil düzenlemelerde yer bulması beklenmektedir. ­
• KVHS'ler, sistemlerinin güvenli bir şekilde yönetilebilmesi için gerekli düzenlemeleri yapmak, önlemleri almak ve gerekli iç kontrol birim ve sistemlerini oluşturmakla yükümlüdür. ­
• KVHS'lerin bilgi sistemleri ve teknolojik altyapılarına ilişkin Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu'nun (“TÜBİTAK”) belirleyeceği kriterlere uygunluk aranacağı belirtilmiştir. ­
• KVHS'lerin SPKn'de açıkça atıf yapılan hükümlerin dışında diğer SPKn hükümlerine tabi olmayacağı belirtilmiştir. ­
• KVHS'ler Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği'ne üye olacaktır. ­
• KVHS'lerin pay devirleri SPK'nın iznine tabi olacaktır ve buna aykırılık halinde yapılan devirler pay defterine kaydedilemeyecektir. Hangi pay devirlerinin SPK onayına tabi olacağına ilişkin hususlar ve diğer detayların SPK'nın çıkaracağı ikincil düzenlemelerde yer bulması beklenmektedir. ­
• KVHS'lerin müşterilerin kimliklerini tespit etme, müşterilerin kripto varlık transferlerinin gerçekleştirildiği cüzdanlara ve fon transferlerinin gerçekleştirildiği hesaplara ilişkin kayıtları güvenli, erişilebilir ve takip edilebilir bir şekilde tutma gibi yükümlülükleri bulunmaktadır. Bu kapsamda, Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı tarafından yapılan düzenlemelere de uyulması gerekmektedir. ­
• KVHS'ler ile müşteriler arasındaki kripto varlık alım satımına ilişkin sözleşmeler, yazılı, mesafeli veya SPK'nın yazılı şeklin yerine geçebileceğini belirlediği ve bilişim veya elektronik haberleşme cihazları üzerinden gerçekleştirilecek ve müşteri kimliğinin doğrulanmasına imkan verecek yöntemler yoluyla kurulabilecektir. SPK bu sözleşmelerin içeriğine ilişkin asgari hususlara ilişkin belirleme yapma yetkisine sahiptir. Bu sözleşmelerde, KVHS'ler tarafından müşterilere karşı sorumluluklarını ortadan kaldıran hükümler ise geçersiz sayılacaktır.

Kripto Varlıklara İlişkin Temel Hükümler

• Platformlar üzerinden kripto varlıkların alınıp satılmasına ve ilk satış ya da dağıtımının yapılmasına; kripto varlıkların takasına, transferine ve saklanmasına ilişkin usul ve esaslar SPK tarafından düzenlenecektir. ­
• Sermaye piyasası araçlarına özgü haklar sağlayan kripto varlıklar ile platformlarca nezdinde işlem görecek veya ilk satış ya da dağıtımı yapılacak kripto varlıkların dışındaki kripto varlıklara SPK hükümleri uygulanmayacaktır. ­
• Sermaye piyasası araçlarına özgü haklar sağlayan kripto varlıklar dışında, dağıtık defter teknolojisinin veya benzer bir teknolojik altyapının geliştirilmesi suretiyle oluşturulan, değeri bu teknolojiden ayrıştırılamayan nitelikte olan kripto varlıkların satışının ya da dağıtımının, SPKn'nin sermaye piyasası araçlarıyla ilgili düzenlemelerine tabi olmaksızın, platformlar nezdinde yapılabilmesi konusundaki düzenlemeleri yapması için SPK'ya yetki tanınmıştır. Bu esaslara tabi olacak kripto varlıkları belirleme aşamasında teknik kriterler açısından değerlendirme yapmak üzere TÜBİTAK'tan ya da ilgili kamu kurum ve kuruluşlarından teknik rapor istenebilecektir. ­
• Müşterilere ait nakit ve kripto varlıklar, KVHS'lerin mal varlığından ayrı tutulacaktır. Böylelikle KVHS'lerin varlıklarıyla müşteri varlıkları birbirinden ayrı olarak tutulacak ve KVHS'lerin borçları nedeniyle müşterilerin kripto varlıkları haczedilemeyecek, rehnedilemeyecek, iflas masasına dahil edilemeyecek ve üzerlerine ihtiyati tedbir konulamayacaktır. ­
• Kripto varlıkların saklanmasına ilişkin olarak, çevrimiçi cüzdan (sıcak cüzdan) ve çevrimdışı cüzdan (soğuk cüzdan) ayrımına Değişiklik Kanunu'nun cüzdan tanımında yer verilmiş olup temel prensip olarak platformların müşterilerine ait kripto varlıkların müşterilerin kendi cüzdanlarında bulundurulması esası getirilmiştir. Müşterilerin kendi cüzdanlarında bulundurmayı tercih etmedikleri kripto varlıklara ilişkin saklama hizmetinin, SPK tarafından yetkilendirilmiş ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu tarafından uygun görülen bankalarca veya SPK tarafından kripto varlık saklama hizmeti sunma konusunda yetkilendirilmiş diğer kuruluşlarca sunulması ve müşterilere ait nakitlerin bankalarda tutulması zorunluluğu düzenlenmiştir. ­
• Kripto varlıklarla yapılan her türlü işlemde 32 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun ve ilgili mevzuat hükümleri dikkate alınmalıdır. ­
• Kripto varlıkları konu edinen rehin sözleşmelerine, 6750 sayılı Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu uygulanmayacaktır. ­
• Kripto varlıklara ilişkin yatırım danışmanlığı ve portföy yöneticiliği yapılmasına ilişkin esasları SPK belirleyecektir.

Yurtdışı Faaliyetler

Yurt dışında yerleşik platformlar tarafından Türkiye'de yerleşik kişilere yönelik faaliyette bulunulması ya da SPK tarafından yapılacak düzenlemeler kapsamında kripto varlıklara ilişkin yasaklanmış bir faaliyetin Türkiye'de yerleşik kişilere sunulması izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı sayılır. Yurt dışında yerleşik platformlar tarafından Türkiye'de iş yeri açılması, Türkçe internet sitesi oluşturulması, sunulan kripto varlık hizmetlerine ilişkin olarak doğrudan ve/veya Türkiye'de yerleşik kişi ya da kurumlar aracılığıyla tanıtım ve pazarlama faaliyetlerinde bulunulması durumlarından herhangi birinin varlığı halinde faaliyetlerin Türkiye'de yerleşik kişilere yönelik olduğu kabul edilir. Yatırımcıların herhangi bir tanıtım, reklam veya pazarlamaya tabi olmaksızın tamamen kendi inisiyatifleriyle (reverse solicitation) yurt dışında yerleşik platformlardan hizmet almasının ve bu platformlarda işlem yapmasının söz konusu yasağa tabi olmayacağı değerlendirilmektedir.

Tedbirler, Denetimler ve Yaptırımlar

KVHS'lerin faaliyetleri SPKn'nin 88'inci, 89'uncu ve 90'ıncı maddelerinde düzenlendiği şekilde SPK'nın denetimine tabi olacak ve hukuka aykırı faaliyet ve işlemlerinde Değişiklik Kanunu'nda detaylı şekilde düzenlenen tedbirler uygulanacaktır. KVHS'lerin mali denetimi ve bilgi sistemleri bağımsız denetimi ise SPK tarafından ilan edilen listede yer alan bağımsız denetim kuruluşlarınca yerine getirilecektir.

KVHS'lerin hukuka aykırı faaliyet ve işlemleri için SPKn'nin 96'ncı maddesi, izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyetinde uygulanacak tedbirler için SPKn'nin 99'uncu maddesi, izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyetinde bulunanların ilan, reklam ve açıklamaları ile her türlü ticari iletişimlerine ilişkin olarak SPKn'nin 100'üncü maddesinin birinci fıkrası hükümlerinde düzenlenen tedbirler uygulanacaktır.

Değişiklik Kanunu temel olarak yatırımcıyı olası zararlardan korumayı hedefleyen hükümler içermektedir. Buna göre, izin almaksızın kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyeti yürüten gerçek kişiler ve tüzel kişilerin yetkilileri için Değişiklik Kanunu'nda öngörülen hapis ve adli para cezası uygulanacaktır. Ayrıca, KHVS'ler bilişim sistemlerinin işletilmesi, her türlü siber saldırı, bilgi güvenliği ihlalleri gibi fiillerden veya personelin her türlü davranışından kaynaklanan kripto varlık kayıplarından 6098 sayılı Borçlar Kanunu'nun 71'inci maddesinde düzenlenen tehlike sorumluluğu ve denkleştirme hükümleri kapsamında sorumlu tutulacaktır. Buna ek olarak, KVHS'lerde zimmet suçlarına ve kripto varlıklara ilişkin KVHS'lerin yönetim kurulu başkan ve üyeleri, diğer mensupları, hukuken veya fiilen yönetim veya kontrolünü elinde bulundurmuş olan gerçek kişi ortakları için şahsi sorumluluğa ilişkin özel hükümler getirilmiştir. Dolayısıyla, temel sorumluluk KVHS'ler üzerinde olsa dahi KHVS'den tazmin edilemeyen veya edilemeyeceği açıkça anlaşılan durumlarda KVHS'lerin mensupları da kusurlarına ve durumun gereklerine göre kayıplar kendilerine yükletilebildiği ölçüde sorumlu olacaktır.

SPK tarafından yurt dışı piyasalarda yaygın olarak işlem gördüğü değerlendirilen ve fiyatı yurt dışı piyasalarda da oluşan kripto varlıklara ilişkin işlemler hariç olmak üzere, platformlarda gerçekleştirilen makul ve ekonomik bir gerekçeyle açıklanamayan ve platform nezdindeki işlemlerin güven, açıklık ve istikrar içinde çalışmasını bozacak nitelikteki eylem ve işlemlere ilişkin SPKn'nin 104'üncü maddesinde düzenlenen piyasa bozucu eylemlere ilişkin hükümler uygulama bulacaktır.

Son olarak, bankalar nezdinde saklanan kripto varlıklar ile müşterilere ait bu kapsamdaki nakitler 5411 sayılı Bankacılık Kanunu'nun 63'üncü maddesinde düzenlenen mevduat ve katılım fonunun sigortalanması hükümlerine tabi olmayacaktır. Ayrıca, kripto varlıklar SPKn'nin 82'nci maddesinde düzenlenen yatırımcı tazmin hükümlerine de tabi olmayacaktır. Her ne kadar SPK bu başlıkta belirtilen bir takım tedbir, denetim ve yaptırımları düzenlemiş olsa dahi yatırımcıların yatırım kararlarını verirken, sermaye piyasası faaliyetleri açısından sahip oldukları yatırımcı tazmin hükümlerine kripto varlıklarda tabi olmadıklarını göz önünde bulundurmaları gerekecektir.

SPK ve TÜBİTAK Ödemeleri

Platformların her yıl bir önceki yıldaki faiz gelirleri hariç tüm gelirlerinin %1 (yüzde bir)'i SPK, %1 (yüzde bir)'i de blokzincir ve ilgili bilişim teknolojilerinin geliştirilmesinde kullanılmak üzere TÜBİTAK bütçesine ilgili yılın mayıs ayı sonuna kadar ödenerek gelir olarak kaydedilecektir. Ancak bu uygulama 2025 yılında 2024 gelirleri üzerinden hesaplanmaya başlayacaktır.

Geçiş Dönemi

Geçiş hükümleri kapsamında, mevcut KVHS'ler, Değişiklik Kanunu'nun yürürlük tarihinden itibaren 1 (bir) ay içinde SPK'ya faaliyetlerine devam etmek amacıyla faaliyet izni almak üzere gerekli başvuruları yapacaklarına veya müşteri hak ve menfaatlerini zarara uğratmadan 3 (üç) ay içerisinde tasfiye kararı alacaklarına ve tasfiye sürecinde yeni müşteri kabul etmeyeceklerine dair bir beyan sunmak zorundadırlar. Söz konusu SPK başvurusuna ilişkin usul ve esaslara gecikmeksizin açıklık kazandırmak maksadıyla SPK, 2 Temmuz 2024 tarihinde internet sitesi aracılığıyla “Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılara İlişkin Duyuru” (“SPK Duyurusu”) yayımlamıştır.

Bu çerçevede; 2 Temmuz 2024 tarihi itibarıyla KVHS faaliyetini yürüten ve yürütmeye devam etme iradesi olanların Değişiklik Kanunu'nun yürürlük tarihinden itibaren 1 (bir) ay içinde SPK Duyurusu'nda yer alan bilgi ve belgeler ile birlikte gerekli beyanı SPK'ya yazılı olarak sunmaları gerekmektedir. Faaliyete devam etmemeyi seçen KVHS'ler ise Değişiklik Kanunu'nun yürürlük tarihinden itibaren 1 (bir) ay içinde, SPK'ya 3 (üç) ay içinde tasfiye kararı alacaklarına ve tasfiye sürecinde yeni müşteri kabul etmeyeceklerine ilişkin SPK Duyurusu'nda yer alan bilgi ve belgeler ile beraber tasfiye sürecini nasıl yürüteceklerine ilişkin açıklamalarını iletecektir.

Değişiklik Kanunu'nun yürürlüğe girdiği tarih sonrasında ancak SPK'nın ikincil düzenlemeleri henüz yürürlüğe girmeden önce faaliyete başlamak isteyen kuruluşların da faaliyetlerine başlamadan önce SPK Duyurusu'nda yer alan bilgi ve belgeler ile gerekli beyanları SPK'ya sunmaları gerekmektedir.

Yurt dışında yerleşik platformların Türkiye'de yerleşik kişilere yönelik faaliyetlerini Değişiklik Kanunu'nun yürürlük tarihinden itibaren 3 (üç) ay içinde sonlandırmaları gerekmektedir. Buna ek olarak, Müşterilerin kripto varlıkları nakde veya nakdi kripto varlığa çevirebilmelerine ve kripto varlıkların transferinin gerçekleştirilmesine imkân veren Türkiye'de yerleşik ATM ve benzeri elektronik işlem cihazlarının faaliyetleri de en geç 2 Ekim 2024 tarihine kadar sonlandırılmalıdır. Ancak, bu işlemleri gerçekleştiren fiziki bürolara ilişkin bir geçiş hükmü düzenlenmemiş olup bunların SPK'nın çıkaracağı ikincil düzenlemede yer bulması beklenmektedir.

Tüm bu hususlara aykırı yapılacak işlem ve faaliyetler, SPKn'de düzenlenen ilgili tedbir ve yaptırımlara tabi olacaktır.

Sonuç

Değişiklik Kanunu ile birlikte kripto varlıklar ile ilgili olarak yeni bir dönemin başladığı kabul edilebilir. Bu düzenlemeler yatırımcıyı korumaya yönelik olup esas olarak Türkiye kripto varlık piyasasında işlem güvenliğini arttırmayı sağlamayı hedeflemektedir. Bu kapsamda, Değişiklik Kanunu ile getirilen öncü adımlar hem SPK'nın ikincil düzenlemeleriyle hem de ilgili diğer kurum ve kuruluşların düzenlemeleriyle şekillenecektir.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.