7518 sayılı 6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ("Kanun"), 02.07.2024 tarihli ve 32590 Sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Kanun'la getirilen değişikliklerle birlikte kripto varlıklara ve kripto varlık hizmet sağlayıcılarına ilişkin usul ve esaslar düzenlenmiştir.
1. Kanun'a Eklenen Tanımlar
Yapılan düzenlemenin nasıl bir ihtiyaçtan doğduğu Kanun'un teklif gerekçesinde ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Buna göre; kripto varlıkların regüle edilmeden düzensiz bir yapıda olduğu ve bu sebeple bir düzenleme ihtiyacının varlığından bahsedilerek, kripto varlık kavramının genel bir kavram olduğu ve kullanım amaçlarına göre farklı türlere ayrıldığı açıklanmıştır.
Bu amaçla kripto varlıkların birçok farklı sektörde farklı amaçlarla kullanılabileceği ifade edilmiştir. Menkul kıymetlere özgü haklar içeren "menkul kıymet kripto varlıkları", elektronik ödeme amaçlı olarak tasarlanan "elektronik para kripto varlıkları", dağıtık defter teknolojisini veya benzer bir teknolojik altyapıyı geliştiren ve değeri bu teknolojiden ayrıştırılamayan nitelikteki kripto varlıklar, bir hizmet ya da ürüne erişim hakkı sağlayan "fayda kripto varlıkları" ile yine bu gruba dâhil edilebilecek fotoğraf, video, ses, sanat eseri ve benzeri diğer öğelere ilişkin telif hakkına benzer bir sahiplik kanıtı oluşturan kripto varlıklar şeklinde bir genel bir gruplandırma yapılmıştır.
Gerekçe de önemli bir nokta olarak dikkatimizi çeken konu düzenlemenin "araçtan bağımsızlık ilkesi" temelinde yapılmış olduğudur. Bu Kanun çalışmalarında birçok kez vurgulanan bir ilke olarak ve Dünya'da kripto varlıklara ilişkin uygulandığı ifade edilen bu ilke uyarınca, Kanun koyucu kripto varlıkların araçtan bağımsız olduğunu ve bu sebeple kripto varlık mevcut hukuk düzeninde ne ifade ediyorsa, o konuya ilişkin hukukun uygulanacağını ifade etmiştir. Buna da bir şirkete kripto varlıklar yolu ile ortak olma örneği ile vermiş ve burada taahhüt edilen kripto varlık satışının da Sermaye Piyasası hukuku uyarınca uygulanması gerektiğini ifade etmiştir.
Yukarıdaki açıklamalar çerçevesinde 6362 Sayılı Kanun tanımlar kısmına yapılan eklemeler aşağıdaki gibidir;
- "Dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup saklanabilen, dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan ve değer veya hak ifade edebilen gayri maddi varlıkları" Kripto varlık olarak,
- "Dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji üzerindeki kripto varlıkların transfer edilebilmesini ve bu varlıkların ya da bu varlıklara ilişkin özel ve açık anahtarların çevrim içi veya çevrim dışı olarak depolanmasını sağlayan yazılım, donanım, sistem ya da uygulamaları" Cüzdan olarak,
- "Kripto varlık alım satım işlemlerinin gerçekleştirildiği kuruluşları" Kripto varlık alım satım platformu (Platform) olarak,
- "Kripto varlık alım satım platformları, kripto varlık saklama hizmeti sağlayan kuruluşları ve bu Kanuna dayanılarak yapılacak düzenlemelerde kripto varlıklarla ilgili olarak hizmet sağlamak üzere belirlenmiş kuruluşları" Kripto varlık hizmet sağlayıcı olarak,
- "Kripto varlık alım satım platformları müşterilerinin kripto varlıklarının veya bu varlıklara ilişkin cüzdandan transfer hakkı sağlayan özel anahtarların saklanmasını ve Kurulca belirlenecek diğer saklama hizmetlerini" Kripto varlık saklama hizmeti olarak tanımlanmıştır.
Kanun'da sermaye piyasası araçlarının kripto varlık olarak ihracına ilişkin esasların Sermaye Piyasası Kurulu ("Kurul") tarafından belirleneceği düzenlenmiştir. Sermaye piyasası araçlarına özgü haklar sağlayan kripto varlıklara ilişkin olarak düzenleyici işlemler tesis etmek, özel ve genel nitelikte kararlar almak ve tedbir ve yaptırım uygulamak konusunda Kurul'un yetkili olacağı öngörülmüştür.
2. Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılarına Yönelik Düzenlemeler
Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının kurulabilmesi ve faaliyete başlaması için Kuruldan izin alınması zorunlu hale getirilmiştir. Kanunda ayrıca daha öncesinde oluşan güvence boşluğundan dolayı birçok hileli faaliyetinin yürütülmesine binaen ortakların kişiliği üzerinde ayrıntılı düzenlemeler yapılmıştır. Buna göre Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıları Ortaklarının;
- Faaliyet izni iptal edilen herhangi bir finansal kuruluşta yüzde on veya daha fazla paya sahip olmaması
- Müflis olmaması, konkordato ilan etmiş olmaması,
- Türk Ceza Kanununda sayılan Malvarlığına karşı Suçlar ve bunun dışında Devletin Güvenliğine Karşı Suçlardan biri hakkında hükmü bulunmamış olması,
- Sermaye Piyasası Kanunu gereğince yasaklı olmaması
- Gerekli mali güç ve işin gerektiği dürüstlüğe haiz olması ("Subjektif bir kriter")
- Ortaklık yapısının şeffaf ve açık olması,
Bu ilkeler çerçevesinde, Kuruluşların uyması gereken ilke ve esaslara Kurul tarafından belirleneceği ifade edilmiştir. Böylece, gözetim ve denetim altında olan diğer finansal kuruluşlara benzer şekilde platformların faaliyet şartlarına, organizasyon yapılarına, sermayelerine, bilgi sistemlerine, pay devirlerine, yöneticilerine ve personeline ilişkin esasların belirlenmesi hususunda Kurul'a yetki verilmektedir. Bunun yanında teknik özelliklere ilişkin olarak da TÜBİTAK'dan rapor alınması öngörülmüş olup, başka bir kamu otoritesi de oyun alanına çekilmiştir. Her yıl platformların bir önceki yılki faiz gelirleri hariç tüm gelirlerinin yüzde biri Sermaye Piyasası Kurulu, yüzde biri de blokzincir ve ilgili bilişim teknolojilerinin geliştirilmesinde kullanılmak üzere TÜBİTAK bütçesine ilgili yılın mayıs ayı sonuna kadar ödenerek gelir olarak kaydedilecek. Buna göre yapılacak tahakkuk ve ödemelerle ilgili diğer esaslar SPK tarafından belirlenecek. SPK ve TÜBİTAK bütçesine gelir kaydedilmesi uygulaması 2024 gelirleri üzerinden 2025 yılında uygulanmaya başlanacatır.
2.1. Sözleşme Şartı
Kanun uyarınca kripto varlık alım satım platformları ile bu platformlarda işlem yapmak isteyen müşteriler arasında sözleşme imzalanması zorunluluğu öngörülmüş ve bu sözleşmelerin yazılı şekilde veya uzaktan iletişim araçlarının kullanılması suretiyle mesafeli olarak ya da mesafeli olsun olmasın Kurul'un yazılı şeklin yerine geçebileceğini belirlediği ve bir bilişim veya elektronik haberleşme cihazı üzerinden gerçekleştirilecek ve müşteri kimliğinin doğrulanmasına imkân verecek yöntemler yoluyla kurulabileceği ifade edilmiştir.
Platformlar sözleşme ilişkisi kurdukları müşterilerin kimliklerini, hesap açmadan önce 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun ve ilgili diğer mevzuat hükümleri kapsamında tespit etmekle yükümlü kılınmıştır. Bu sebeple Bankalarda olduğu gibi Platformlarda müşterileri için bir kimlik doğrulama sistemi kuracaklardır.
2.2. Kripto Varlıklara İlişkin Kayıtların Tutulması
Kripto varlık fiyatları konusunda bir müdahale mekanizması oluşturulmuştur. Manipülasyonu veya yüksek zararları önlemek adına Platformlar açısından bir görev olarak tanımlanmış olup, bu konuda bir denetim getirilmesi amaçlanmıştır. Buna bağlı olarak Kripto varlıklara ilişkin suçlar Türk Ceza Kanunu anlamında manipülasyon suçları kapsamına sokulmuştur.
Kripto varlıkların pseudonym olmaları, yani kullanıcıların takma ad kullanarak gerçek kimlik bilgileri ile doğrudan bağlantılı olmayacak şekilde, yarı anonim halde faaliyet gösterebilmesi nedeniyle birçok güvenlik endişesinin doğması pek çok ülke nezdinde kripto varlıkların oldukça geç düzenlenmesine ve kripto varlıklara karşı önyargılı olunmasına yol açmıştır.
Kanun kapsamında bu güvenlik açığını minimize etmek amacıyla koruyucu önlem olarak müşterilerin kripto varlık transferlerinin gerçekleştirildiği cüzdanlara ve nakit transferlerinin gerçekleştirildiği banka hesaplarına ilişkin kayıtların yetkilendirilmiş kuruluşlarca takip edilebilir şekilde tutulması öngörülmüştür.
Kripto varlıklara ilişkin cüzdanlar yazılım cüzdanları, donanım cüzdanları, kâğıt cüzdanlar ve beyin cüzdanlar olarak dört farklı şekilde karşımıza çıkabilmektedir. Kanun'da müşterilerin cüzdanlarda sakladığı kripto varlıklara ilişkin sorumluluk yine müşterilerin kendisine yüklenmiştir. Buna karşılık müşterilerin saklama hizmeti sunan üçüncü kişilerden hizmet alması halinde saklama hizmetinin, Kurul tarafından yapılacak düzenleme uyarınca yetkilendirilmiş ve BDDK tarafından uygun görülen bankalarca veya Kurulca yetkilendirilmiş diğer kuruluşlarca sunulması ve müşterilere ait nakitlerin bankalarda tutulmasının esas olduğu düzenlenmiştir.
2.3. Zararlardan Sorumluluk
Siber saldırı, teknik arızalar, operasyonel hatalar veya kripto varlık hizmet sağlayıcı mensuplarından kaynaklı suistimaller neticesinde oluşan zararlardan kripto varlık hizmet sağlayıcıları sorumlu tutulmuştur. Zararın kripto varlık hizmet sağlayıcılarından tazmin edilememesi veya edilemeyeceğinin açıkça belli olması hâlinde; kripto varlık hizmet sağlayıcı mensupları kusurlarına ve durumun gereklerine göre zararlar kendilerine yükletilebildiği ölçüde sorumlu olacağı düzenlenmiştir..
3. Yaptırımlar
Yaptırımları sıralamak gerekirse;
- Kanun uyarınca, Kurul, kripto varlık hizmet sağlayıcıların faaliyetlerinden kaynaklanan nakit ödeme ve kripto varlık teslim yükümlülüklerini yerine getiremediği veya kısa sürede yerine getiremeyeceği ya da bunlardan bağımsız olarak mali yapılarının ciddi surette zayıflamakta olduğu ya da mali durumunun taahhütlerini karşılayamayacak kadar zayıflamış olduğunun tespiti hâlinde üç ayı geçmemek üzere verilecek uygun süre içinde mali yapılarının güçlendirilmesini istemeye ya da herhangi bir süre vermeksizin doğrudan kripto varlık hizmet sağlayıcılarının faaliyetlerini geçici olarak durdurmaya; faaliyet yetkilerini kaldırmaya; sorumluluğu tespit edilen yöneticilerin ve çalışanların imza yetkilerini sınırlamaya ve kaldırmaya yetkili kılınmıştır.
- Kurulca belirlenen esaslara ya da yasaklara aykırı olarak internet üzerinden ilan, reklam ve duyuru yapıldığına ilişkin bilgi edinilmesi halinde, Kurulun başvurusu üzerine Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu, ilgili internet sitesine erişimi engelleyebilecektir. Kurulca belirlenen esaslara aykırı olarak internet dışındaki mecralardan ilan, reklam ve duyuru yapıldığının tespiti halinde, sorumluların ilgili mevzuat uyarınca ilan ve reklamları durdurulabilecek, kanuna aykırı belgeleriyle, ilan ve reklamları toplatılabilecektir.
- Kurulca belirlenen esaslara aykırı olarak kripto varlıklara yönelik yatırım danışmanlığı ve/veya portföy yöneticiliği yapıldığına ilişkin bilgi edinilmesi halinde, Kurulun başvurusu üzerine Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu, ilgili internet sitesine erişimi engelleyebilecektir.
- Yurt dışında yerleşik platformlar tarafından Türkiye'de yerleşik kişilere yönelik faaliyette bulunulması izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı sayılacaktır. Yurt dışında yerleşik platformlar tarafından Türkiye'de iş yeri açılması, Türkçe internet sitesi oluşturulması, sunulan kripto varlık hizmetlerine ilişkin olarak doğrudan ve/veya Türkiye'de yerleşik kişi ya da kurumlar aracılığıyla tanıtım ve pazarlama faaliyetlerinde bulunulması durumlarından herhangi birinin varlığı halinde faaliyetlerin Türkiye'de yerleşik kişilere yönelik olduğu kabul edilecektir.
- Kanun'da izin almaksızın kripto varlık hizmet sağlayıcısı olarak faaliyet yürüttüğü tespit edilen gerçek kişiler ve tüzel kişilerin yetkilileri üç yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılması öngörülmektedir.
- Kripto varlıklar ile ilgili ayrıca zimmet suçu da düzenlenmiş olup buna göre Görevi nedeniyle kendisine tevdi edilmiş olan veya koruma, saklama ve gözetimiyle yükümlü olduğu para veya para yerine geçen evrak veya senetleri, diğer malları veya kripto varlıkları kendisinin ya da başkasının zimmetine geçiren kripto varlık hizmet sağlayıcı yönetim kurulu başkan ve üyeleri ile diğer mensupları, altı yıldan on iki yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılmaları ve kripto varlık hizmet sağlayıcının ve müşterilerinin zararını tazmine mahkûm edilmeleri düzenlenmiştir. Suçun hileli davranışla işlenmesi ayrıca ağırlaştırıcı neden olarak düzenlenmiştir.
- Kanun'da ayrıca şahsi sorumluluk da düzenlenmiş olup buna göre; Kripto varlık hizmet sağlayıcının SPK 110/A maddesi kapsamında zimmet sayılan karar ve işlemler gerçekleştirdiği tespit edilen yönetim kurulu başkan ve üyeleri, diğer mensupları, hukuken veya fiilen yönetim veya kontrolünü elinde bulundurmuş olan gerçek kişi ortaklarının müşterilere verdikleri zararla sınırlı olarak zimmete geçirildiği tespit edilen tutardan öncelikli olarak karşılanmasını sağlamak amacıyla şahsi sorumlulukları yoluna gidilerek, Kurulun talebi üzerine doğrudan şahsen iflaslarına mahkemece karar verilebilecektir.
4. Sonuç
Sonuç olarak bütün Kanun kapsamını özetlemek gerekirse;
- Kripto Varlık Tanımı ve Uygulama Esasları
Kripto varlıklar, "dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak elektronik olarak oluşturulup saklanabilen, dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan ve değer veya hak ifade edebilen gayrimaddi varlıklar" olarak geniş bir çerçevede tanımlanmıştır. Bu tanımı genişli kripto varlık inovasyonu ve ileride karşılaşılabilecek sorunlara yol açacaktır.
- Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıları ve İzin Gerekliliği
Kripto varlık hizmet sağlayıcısı olarak faaliyet göstermek izne tabidir. Sanal pazar yeri devri sona ermiş olup, izinsiz faaliyet gösterenler hapis ve adli para cezası ile karşı karşıya kalacaktır. Birçok husus, düzenleyici kurulun yetkisine bırakılmıştır.
- Geçiş Dönemi ve Uyumluluk
Yapılan değişiklikler yürürlüğe girmiş olup, ikincil düzenlemelerin 6 ay içinde yayımlanması beklenmektedir. Halihazırda faaliyet gösterenlerin 1 ay içinde, yeni başvuracakların ise başvurudan önce uyum beyanında bulunmaları gerekmektedir.
- Müşteri Sorumluluğu ve Sözleşme Şartları
Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının müşterilerine karşı sorumluluğunu ortadan kaldıran veya sınırlandıran her türlü sözleşme şartı geçersiz kılınmıştır.
- Yurt Dışı Borsaların Kapsama Alınması
Türkiye'de bir varlığı bulunmayan ama Yurt dışında yerleşik borsalar, Türkiye'de yerleşik kişilere hizmet sunmaları durumunda düzenlemelerin kapsamına girmektedir. Borsanın işletmesinin olması değil, Türkçe bir arayüzünün olması bile faaliyet kapsamına alınmıştır.
- Fiyat Oluşumuna Müdahale Yetkisi
Kurul, fiyatların serbest oluşumunu etkilemeye ilişkin açık yetki almıştır. Bu durum, piyasadaki manipülasyonların ve spekülatif hareketlerin hedef alınmasını sağlamaktadır.
- Bilgi Güvenliği ve Sorumluluk
Sorumluluk açısından Platform sahipleri olan gerçek kişilere de bir sorumluluk getirilmiş aynı zamanda bu sorumluluk Borçlar Kanununda genel hükümlere bağlanmıştır.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.