Rusya – Ukrayna savaşı neticesinde
Birleşmiş Milletler, Avrupa Birliği, İngiltere
ve Amerika Birleşik Devletleri nezdinde Rus menşeili
şirketlere ve Rus vatandaşlarına; ayrıca
Rusya'dan gelen birtakım ürünlere çok
çeşitli ve farklı yaptırımlar
uygulanmaktadır.
İlk olarak kısaca bu yaptırımlardan bahsetmek
isteriz.
1. AVRUPA BİRLİĞİ YAPTIRIMLARI
Rusya – Ukrayna savaşı kapsamında Avrupa Birliği tarafından uluslararası ticareti de kapsayan birtakım tedbirler alınmış ve alınan bu tedbirlerin ihlali neticesinde yaptırımlar öngörülmüştür. Avrupa Birliği'nin almış olduğu ticari tedbirler liman işletmeleri bakımından oldukça önem arz etmektedir. Avrupa Birliği tarafından alınmış olan tedbirlere ve bu tedbirlerin ihlali neticesinde öngörülen en güncel yaptırımlara ülke bazında arama yapılarak EU Sanction Map (Avrupa Birliği Yaptırım Haritası) vasıtasıyla https://www.sanctionsmap.eu/#/main?checked adresinden erişim sağlanabilmektedir.
2. BAYRAK KONTROLÜ
Ticari yaptırımlardan kaçınabilmek adına bir geminin Rus bayrağına geçip geçmediğinin tespiti gerekmektedir. İşbu "bayrak kontrolü", geminin IMO Numarası ile EQUASIS sistemi üzerinden https://www.equasis.org/EquasisWeb/restricted/ShipInfo?fs=Search adresinden sorgulanarak yapılabilmektedir.
3. OFAC (The Office of Foreign Assets Control) YAPTIRIMLARI
Limanlara dair ticari yaptırımlar yalnızca Avrupa
Birliği ile sınırlı kalmamıştır.
Aynı zamanda Amerika Birleşik Devletleri Hazine
Bakanlığı bünyesindeki OFAC olarak bilinen The
Office of Foreign Assets Control (Yaptırımlar Uyum
Programı) kapsamında Limana gelecek olan geminin, geminin
malikinin, taşınan yükün sahiplerinin kapsam
dahilinde yaptırıma tabi olup olmadığı da
araştırılmalıdır.
Bahse konu yaptırımlara ve detaylarına https://sanctionssearch.ofac.treas.gov/
adresinden erişim sağlanabilmektedir.
4. İNGİLTERE YAPTIRIMLARI
İngiltere tarafından da çeşitli
yaptırım kararları alınmış ve ilan
edilmiştir. İngiltere Limanlarına girecek
gemilerdeki gemi adamlarına ve donatanlarına yönelik
birtakım kısıtlamalar getirilmiştir. Geminin
yaptırıma tabi olduğunu bilen veya bilmesi
için makul şüpheleri olan yetkililerin, gemilerin
limana girişlerine engel olma
yükümlülüğü bulunmaktadır.
İşbu yaptırımlar, Rusya ile ilgisi olan
kişilerin maliki olduğu, kontrol altında
tuttuğu, kiralandığı veya işletildiği
gemilere uygulanacaktır. Ayrıca, işbu
yaptırımlar Rus bayraklı gemilere ve Rus siciline
kayıtlı gemilere uygulanacaktır. İşbu
gemilere dair liman giriş talimatının, Devlet
Bakanı tarafından kaptana verileceği
belirtilmiştir.
Bahse konu Yönetmeliğe https://www.legislation.gov.uk/
adresinden, İngiltere tarafından alınmış
tedbirlere ve yaptırımlara https://sanctionssearchapp.ofsi.hmtreasury.gov.uk/
adresinden erişim sağlanabilmektedir.
5. YAPTIRIM KONTROLLERİ
Liman hizmetleri açısından
yaptırımların mutlaka kontrol edilmesi gerekmekle,
bunların kontrolüne dair tek ve yeknesak bir kural
bulunmamaktadır. Her bir işlem için (limana
yanaşacak gemi; indirilecek yük gibi) ayrı ayrı
yaptırım incelemesi (sanction check) yapılması
gerekmektedir.
Bu kapsamda özelikle geminin yapmış olduğu son
3 seferi (Sefer sayısı yaklaşık olarak
belirtilmiştir.) ve savaş çıktıktan
sonra donatan/malik değişikliği olup
olmadığı dikkatle ele
alınmalıdır.
6. MÜŞTERİ BAZLI YAPTIRIM KONTROLÜ
Yaptırım kontrolüne paralel biçimde limana
gelen yük sahipleri, yük ilgilileri,
taşımacılar, acenteler, kısaca
müşteriler için de risk bazlı bir
yaptırım incelemesi (sanction check) yapılması
gerekmektedir. Bu değerlendirmeler hem kişiler hem
gemiler hem de taşıma konusu yükler ve yük
ilgilileri açısından
yapılmalıdır.
İşbu değerlendirme kapsamında her kişinin
ismi, soy ismi, pasaport-kimlik numaraları, e-mail adresleri
ve fotoğraflı kimlik suretleri dikkatlice
incelenmelidir.
Tüm bunlara ek olarak ihracat lisanslarının
kopyaları ve yükün menşeini ve varış
noktasını belirten konişmentoları, sevkiyat
belgeleri eksiksiz şekilde talep edilmelidir.
Ayrıca, şartlar elverdiği ölçüde
Özel Sektör Denizcilik Kuruluşlarının
gemiyi, yükü, yükün menşeini,
varış noktasını ve işlemin tarafları
dahil olmak üzere sefere dair detayları gözden
geçirmesi teşvik edilmektedir. Zira, bahse konu
yaptırımlar geminin
armatörü/donatanı/işletmecisi/kiracısı
gibi gemi ilgililerinin yanında deniz
taşımacılığı ve yük transferi
işlemlerine dair de olabilmektedir.
Bu kapsamda yaptırım incelemesi yaparken
aşağıdaki hususlar özellikle dikkatlice
incelenmelidir:
" Geminin adı, IMO numarası,
bayrağı,
" Gemi ticaretinde/yükün menşeinde ve
varış noktasındaki dahili ülkeler,
" Geminin
armatörü/donatanı/kiracısı/işletmecisi
gibi gemi ilgilileri,
" Taşınacak olan yükün mahiyeti veya
türü,
" Yükün yükletenlerinin ve
alıcılarının (son kullanıcı)
ikametgâh yeri ve kimliği,
" Yükletenin ve alıcının faaliyet
merkezi,
" Çartererin ve/veya alt çartererin
kimliği ve ikametgâh yeri,
" Taşıma ile ilgili diğer tarafların
kimliği ve ikametgâh yeri,
" Terminal operatörlerinin kimlikleri de dahil olmak
üzere, yükleme liman(lar)ı ve/veya tahliye
liman(lar)ı,
" Herhangi bir ilgili banka garantisiyle, yük
için verilen kredilerle ilgili olarak
bağlantılı bankaların kimlikleri ve faaliyet
merkezleri,
" Yükün teslim edilmesi üzerine hangi
amaçla kullanılacağı.
7. YAPTIRIMLARA UYULMAMASI HALİNDE UYGULANACAK CEZALAR
Limanlar, tabii oldukları hükümet organları
ve diğer düzenleyici kurumlar tarafından
yazılan yasalar izninde faaliyet göstermektedir. Bahse
konu izinlere ve düzenlemelere aksi faaliyetlerde bulunan
liman işletmeleri, çeşitli yaptırımlarla
karşı karşıya kalabilmekte veya gemi, limanda
bu ulusal makamlar tarafından tutuklanabilmektedir.
Yaptırıma tabi/yasaklı bir kuruluşla iş
yaptığı tespit edilen tacirler itibar zedelenmesi,
maddi para cezaları ve mallara el konulması riskiyle
karşı karşıya kalabilmektedir.
Yaptırım uygulanan gemiler için
yaptırım listelerinin düzenli olarak kontrol
edilmesi, olası ihlallere karşı önlem
alınmasını sağlayacaktır.
8. TÜRKİYE CUMHURİYETİ'NİN ALMIŞ OLDUĞU TEDBİRLER
Bugüne kadar Türkiye Cumhuriyeti'nin ilgili makamları tarafından konu hakkında açıklanmış herhangi bir ticari yaptırım kararı bulunmamaktadır. Ancak, yurtdışı ile yakın ve sık ticari ve politik ilişki içerisinde olan her ülke gibi Türkiye Cumhuriyeti de Avrupa Birliği'nin almış olduğu her türlü tedbiri yakından takip etmektedir ve bu doğrultuda hassasiyet göstermektedir.
9. LİMANLAR YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDA BİLDİRİM YÜKÜMLÜLÜĞÜ
Limanların ayrıca tabi oldukları Limanlar Yönetmeliği kapsamında bildirim yükümlülüğü mevcuttur ve bu sebeple de yaptırıma tabi bir gemiye hizmet verilmesi, her ne kadar kanunen açık bir yaptırıma bağlanmasa da aleyhe sonuçlar doğurabilecektir
Bu kapsamda limanda hizmet verilen gemiler bakımından,
yukarıdaki açıklamalar kapsamında
birçok yönden yaptırım kontrolleri
yapılarak bağlı olunan Liman
Başkanlığı'na bildirilmesi ve Liman
Başkanlığı'nın talimatı
olması halinde anılı geminin limana kabul edilmemesi
uygun olacaktır.
Son olarak, her ne kadar Türkiye Cumhuriyeti Devleti
tarafından herhangi bir yaptırım uygulanmasa dahi
yaptırımların ihlali sebebiyle Avrupa
Birliği'nin, Amerika Birleşik Devletleri'nin ve
Birleşmiş Milletler'in ihlal edilen
yaptırımın niteliğine ve anılı
yaptırımın tespit edilmesine bağlı olarak,
ihlale konu limanı da yaptırıma tabi kılma
ihtimali ve riski mevcuttur. Daha açık biçimde
ifade etmek gerekir ki; buradaki en önemli risk,
yaptırım uygulayan ülkeler tarafından konu
yaptırım kararlarına riayet etmeyen şirketler
için de yaptırım uygulanabileceği
hususudur.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.