Reklam Kurulu ("Kurul") 12 Mart 2024 tarihinde gerçekleştirilen 343 sayılı toplantısında, tüketicilere satın alma aşamasında üyelik koşulu sunan internet sitelerini incelemiştir. Bu inceleme kapsamında, tüketicilerden satın alma işlemi için zorunlu ve gerekli bilgiler dışında ek kişisel veri talep edilip edilmediği, üyelikten çıkma işlemlerinin, üyeliğe girişte belirlenen yöntemlere kıyasla daha zor koşullara bağlanıp bağlanmadığı, üyelik sözleşmesiyle birlikte çerez ve ticari ileti onaylarının tüketici tercihine bırakılıp bırakılmadığı ve kişisel verilerin hedefli reklamcılık veya pazarlama amacıyla üçüncü taraflarla paylaşılıp paylaşılmadığı gibi hususlar değerlendirilmiştir.1
Kurul, ilgili kararlarda özellikle tüketicilerin hedefli reklamcılığı ve ticari ileti göndermeyi kabul etmek zorunda bırakılmasını, satın alma işlemi için gerekli olmayan kişisel verilerin zorunlu olarak talep edilmesini, üyelik oluşturmadan devam etme seçeneğinin daha küçük renk ve punto ile sunulmasını ve üyelikten çıkmanın zorlaştırılmasını haksız ticari uygulama olarak değerlendirmiştir. Kurul kararlarından öne çıkan bazıları aşağıdaki şekildedir:
- Dünya çapında ve Türkiye'de önde gelen bir e-ticaret, çevrimiçi perakendecilik platformunun internet sitesinde yapılan incelemelerde satın alma işlemi için tüketicilere üyelik oluşturmadan devam etme seçeneğinin sunulmadığı, hesap oluşturma sürecinde tüketicilerin hedefli reklamcılığı kabul etmek zorunda bırakıldığı, hedefli reklamcılığı kabul edip etmemelerine ilişkin seçenek sunulmadığı ve söz konusu internet sitesi ve üyelik tasarımı ile tüketicilerin karar verme veya seçim iradesinin olumsuz etkilendiği, tüketicilerin açıkça bilgilendirilmediği söz konusu durumun firma lehine değişikliklere yol açtığı ve tüketiciye ürün satın aldıktan sonra iz bırakmama imkanı tanınmadığı ve tüketicilerin hedefli reklamcılığa maruz kalmamak için hesap ayarlarında değişiklik yapmaya yönlendirilmesinin üyeliği kabul etmelerinden daha zor bir yolla sağlanlandığı ve bu durumun aykırılığı gidermeye engel olmadığı değerlendirilmiştir.
- Dünyaca ünlü bir ayakkabı firmasının Türkiye internet sitesinde yapılan incelemelerde tüketicilere üyelik oluşturmadan devam etme seçeneğinin sunulmadığı, hesap oluşturma aşamasında ürünlerin teslimatı için gerekli olmadığı halde cinsiyet bilgisinin talep edildiği, tüketicilerin kişisel verilerinin pazarlama amacıyla kullanılmasını kabul etmek zorunda bırakıldığı, tüketicilerin kişisel verilerinin pazarlama amacıyla kullanılıp kullanılmamasına ilişkin açık rızasının alınmadığı ve söz konusu internet sitesi tasarımı ve ticari uygulama ile tüketicilerin karar verme veya seçim iradesinin olumsuz etkilendiği, tüketicilerin açıkça bilgilendirilmediği söz konusu durumun firma lehine değişikliklere yol açtığı ve tüketiciye ürün satın aldıktan sonra iz bırakmama imkanı tanınmadığı ve tüketicilere kolay bir şekilde üye olma seçeneği sunulurken üyelikten çıkış yöntemine dair bilgilendirme yapılmayarak internet sitesi ve dolayısıyla firma ile ilişiğini kesme imkanı tanınmadığı değerlendirilmiştir.
- Bir seyahat firmasının internet sitesinde yapılan incelemelerde bileti satın almak için ödeme aşamasına geçildiğinde, açılan ödeme sayfasında tüketicilerin rızasına sunulmadan sadakat programı üyeliğine ilişkin kutucuğun "üye olmak istiyorum" şeklinde önceden seçili bir şekilde tüketicilerin önüne geldiği ve söz konusu uygulamanın tüketicileri rızası dışında bilgi, tecrübe ve dikkat eksikliklerinden faydalanarak üyeliğe zorladığı, bilet alımı sırasında onaylanan "Kullanım Koşulları'nı, okudum ve onaylıyorum." kutucuğunda yer alan "Kullanım Koşulları" bilgisine yer verilmediği, üyelikten çıkmanın üye olma aşaması kadar kolay olmadığı, tüketicilerin üye olma durumunda hedefli reklamcılığı kabul etmek zorunda bırakıldığı, hedefli reklamcılığı kabul edip etmemelerine ilişkin seçenek sunulmadığı ve söz konusu internet sitesi tasarım ile ticari uygulaması kapsamında tüketicilerin karar verme veya seçim iradesinin olumsuz etkilendiği, tüketicilerin açıkça bilgilendirilmediği söz konusu durumun firma lehine değişikliklere yol açtığı ve tüketiciye ürün satın aldıktan sonra iz bırakmama imkanı tanınmadığı değerlendirilmiştir.
Yukarıdaki incelemeler sonucunda Kurul, söz konusu ticari uygulamaların yanıltıcı nitelikte olduğu ve dürüst rekabet ilkelerine aykırılık teşkil ettiği gerekçesiyle 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun uyarınca anılan ticari uygulamaları durdurma yönünde idari yaptırım cezası verilmesine ve kararlarında belirttiği hususları içerecek şekilde ticari uygulamaların düzeltilmesine, bazı kararlarında ise ihlalin ağırlığına göre ayrıca idari para cezası verilmesine karar vermiştir. Kurul'un kararları Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliğinde düzenlenen haksız ticari uygulama yasağına ve aldatıcı ticari uygulama olarak kabul edilen "İnternet ortamında bir mal veya hizmete ilişkin yönlendirici ara yüz tasarımları, seçenekler ya da ifadeler gibi araçlarla tüketicilerin karar verme veya seçim yapma iradesini olumsuz etkileyen ya da normal şartlar altında vereceği kararda satıcı veya sağlayıcı lehine değişikliklere yol açmayı hedefleyen yöntemler kullanmak" düzenlemesine dayanmaktadır.
Reklam uygulamalarının, kişisel veri mahremiyetini ihlal ederek tüketicilerin satın alma davranışlarını etkilemesi, kişisel verilerin korunması hukuku ile tüketicinin korunması hukukunu doğal olarak bir araya getirmiştir. Hedefli reklamcılık ve aldatıcı ticari uygulamaları konusunda toplum genelinde farkındalık yaratmak, dijital reklamlar ve kişisel verilerin kullanımıyla ilgili uluslararası düzenlemeleri ve uygulamaları takip etmek, mevcut ve olası ihlallere karşı ortak politikalar geliştirebilmek amacıyla, Ticaret Bakanlığı Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğü ile Kişisel Verileri Koruma Kurumu arasında 28 Ağustos 2024 tarihinde İş Birliği Protokolü imzalanmıştır. Bu protokol, dijital reklamlar ve ticari uygulamalar konusunda tüketicilerin bilinç düzeyini artırmayı ve kişisel veriler üzerindeki kontrollerini güçlendirmeyi hedeflemektedir.2
Dijital ortamlarda tüketicilere sunulan hedefli reklamcılık faaliyetlerinin yürütülebilmesi kullanıcıların büyük miktarda ve çeşitli verilerinin kullanılmasını gerektirebilmektedir. Bu nedenle firmalar tüketicilerden söz konusu verileri alabilmek için çeşitli aldatıcı ticari uygulamalar ve yanıltıcı internet sitesi tasarımları oluşturabilmektedir. Yukarıda anılan kararlarda da görüleceği üzere söz konusu ticari uygulamalar kişisel verilerin korunması hukuku ve tüketicinin korunması hukukunun kesişim alanını oluşturmaktadır. Söz konusu işbirliği ile kişisel verilerin hedefli reklamcılık ve aldatıcı ticari uygulamalar kapsamında kullanılması bakımından Reklam Kurulu'nun ve Kişisel Verileri Koruma Kurumu'nun sıkı takibinin devam edebileceği, bu konuda idari yaptırımların artabileceği ve yeni politikaların geliştirilebileceği değerlendirilmektedir.
Footnotes
1 https://ticaret.gov.tr/haberler/reklam-kurulundan-tuketiciler-icin-2-karar-cikti
2 https://www.kvkk.gov.tr/Icerik/7990/Kisisel-Verileri-Koruma-Kurumu-ile-Ticaret-Bakanligi-Arasinda-Is-Birligi-Protokolu-Imzalandi
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
