Giriş
Eser sözleşmesi, TBK m. 470-486 hükümleri arasında düzenlenmiştir. TBK m. 470'e göre eser sözleşmeleri, yüklenicinin bir eser meydana getirmeyi işsahibinin de bunun karşılığında bir bedel ödemeyi üstlendiği sözleşmelerdir.
Madde metninden de anlaşıldığı üzere eser sözleşmesi tarafları işsahibi ile yükleniciden oluşmaktadır. Bu sözleşmede yüklenici, işgören konumundadır. İşsahibi ve yüklenici gerçek kişi veya tüzel kişi olabilir1. Eser sözleşmesi taraflarının genellikle anonim veya limited şirket gibi ticari şirketler oldukları görülmektedir. Yüklenicinin adi ortaklık şeklinde ortaya çıkan bir “joint venture” olması da mümkündür. Yüklenici genellikle bağımsız çalışan bir işletmecidir2. Bu yazımızda eser sözleşmesinin unsurları açıklanacak ve eser sözleşmesinin bazı sözleşmelerden farkı ortaya konacaktır.
- Eser Sözleşmesinin Unsurları
Eser sözleşmesinden bahsedebilmek için üç unsur aranmaktadır. Bu üç unsur şu şekildedir:
- Bir Eser Meydana Getirme Unsuru:
Eser sözleşmesiyle yüklenici bir eser meydana getirmeyi üstlenmektedir. Eserin meydana getirilmesi; eserin ilk defa meydana getirilmesini, eserin değiştirilmesini ve mevcut bir eserin ortadan kaldırılmasını kapsamaktadır.
Yeni bir binanın meydana getirilmesi yeni bir eser yapılmasına, var olan bir binanın duvarlarının boyanması eserin değiştirilmesine, binanın yıkılması ise eserin ortadan kaldırılmasına örnek olacaktır.
- Bedel Unsuru
Eser sözleşmelerinde bedel zorunlu bir unsurdur. Yüklenici eseri bir bedel karşılığı meydana getirmemişse taraflar arasında vekalet veya isimsiz (karma) bir işgörme sözleşmesi vardır.
Bedel, kural olarak bir miktar paradır.
- Anlaşma Unsuru
Eser sözleşmesi tarafların iradelerini karşılıklı ve birbirine uygun bir şekilde açıklamalarıyla kurulur. Bu anlaşma kural olarak bir şekil şartına bağlı değildir. Fakat bazı durumlarda eser sözleşmesiyle birlikte karma veya tek bir sözleşme içinde taşınmaz mal satışı da yapılmış olabilmektedir, bu durumda sözleşme resmi şekilde yapılmalıdır.
- Eser Sözleşmesinin Bazı Sözleşmelerden Farkı
- Eser Sözleşmesinin Hizmet Sözleşmesinden Farkı
Hizmet sözleşmesi de eser sözleşmesi gibi işgörme edimi içeren bir sözleşmedir. Fakat bu sözleşmeler belirli noktalarda birbirlerinden ayrılmaktadır. Hizmet sözleşmesinde işçi sadece belirli veya belirsiz bir süre için işverene bağımlı olarak hizmet sunmayı üstlenmektedir. Eser sözleşmesinde iş sahibinin bazı talimatları dışında yüklenici işverene bağımlı değildir. Eser sözleşmesinde yüklenici çalışması sonucu oluşacak eseri ve bunu teslim etmeyi borçlanmaktadır. Yüklenici ne kadar özenli davranmış olursa olsun, eser teslim edilmediği sürece borcundan kurtulmuş olmaz. Fakat hizmet sözleşmesinde işçi, özenle işi gördüğünde borcunu ifa etmiş olur.
- Eser Sözleşmesinin Vekalet Sözleşmesinden Farkı
Vekalet sözleşmesinde vekil, bir işi belirli yönde görmeyi üstlenir. Vekil bu işi görürken bir sonuç doğabilir fakat vekil bu sonucu borçlanmaz veya garanti etmez. Vekilin, vekalet sözleşmesi ile üstlendiği, bir eser meydana getirmek değildir. O bir faaliyette bulunmayı, işi özenle yürütmeyi üstlenir3.
Vekalet sözleşmesinde güven, önemli bir unsur olduğundan vekil borcunu kural olarak şahsen yerine getirmelidir. Fakat eser sözleşmesinde aksi kararlaştırılmış olmadıkça yüklenici, eseri başkasına yaptırabilir. Vekil ve yüklenici belirli bir uzmanlığa sahip kişilerdir. İkisi de işçiye nazaran daha bağımsızdır.
- Eser Sözleşmesinin Satış Sözleşmesinden Farkı
Eser ve satış sözleşmelerinde yüklenici ve satıcı, işsahibine ve alıcıya sözleşme konusu şeyin zilyetlik ve mülkiyetini devretmeyi üstlenir. Ancak satıcı, yükleniciye hazır bir şeyi devir ve teslim eder. Fakat yüklenici meydana getirdiği bir eseri devir ve teslim eder. Eser sözleşmesinde yüklenici bir eseri meydana getirecek olduğundan bu sözleşmede emek unsuru baskındır. Satış sözleşmesinde ise malzeme unsuru baskındır. Bu iki sözleşme yüklenici ve satıcıya talimat verilebilmesi noktasında da ayrılmaktadır. İşsahibi yükleniciye talimat verebilir oysa alıcının satıcıya talimat verme yetkisi bulunmamaktadır.
- Eser Sözleşmesinin Yayım Sözleşmesinden Farkı
Eser ve yayım sözleşmelerinin ikisinin de konusu işgörme ve bir eser meydana getirmektir. Yayım sözleşmesinde yayımcı eseri basma, böylece bir sonuç meydana getirmesi gerekir. Eser sözleşmesinde ise yüklenicinin meydana getirdiği eseri topluma yayma yükümlülüğü yoktur.
Yayım sözleşmesinde eser sahibi eser üzerindeki mali haklarını yayıncıya devreder. Eser sözleşmesinde ise iş sahibi yükleniciye sadece belirli bir bedel ödemeyi borçlanır4.
Yayım sözleşmesi yazılı şekle bağlı bir sözleşmedir5. Oysa eser sözleşmesi kural olarak bir şekle bağlı değildir.
Sonuç
Eser sözleşmesinin temelde üç unsuru bulunmakta olup çalışmamızın başında bu üç unsur açıklanmıştır. Söz konusu unsurlar eser, bedel ve anlaşmadır. Bu çalışmada, eser sözleşmesinin çerçevesinin çizilmesi akabinde hizmet, vekalet, satış ve yayım sözleşmelerinden farkı açıklanmıştır.
Footnotes
1. Fikret Eren, Borçlar Hukuku Özel Hükümler, Ankara, 2022, s. 597.
2. Eren, s. 597.
3. Eren, s. 612.
4. Eren, s. 616.
5. K. Emre Gökyayla, “Yayım Sözleşmesinin Konusu”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 2016, C. 22, S. 3, 1133-1147, s. 1134.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.