Joint venture sözleşmeleri, joint venture türü ortaklıkların kurulması için girişimciler arasında akdedilen sözleşmelerdir. Joint venture tipi girişimler, kapsamlı ve büyük maliyetli projelerin kurulan iş birliği sayesinde daha kolay ve daha az riskle gerçekleştirilmesine imkan sağlamaktadır. Joint venture Türk hukukunda ayrı bir ticari şirket türü olarak konumlandırılmamıştır. Joint venture'lar bir sözleşme çerçevesinde bir araya gelen, her biri birbirinden bağımsız idari ve mali örgütlenmeye sahip tüzel kişiler veya gerçek kişiler tarafından kurulan, ticari kâr elde etme amacı güden girişimlere verilen isimdir. Türkiye'de joint venture kavramı için "iş ortaklığı", "ortak girişim" gibi isimler de kullanılmaktadır. Fakat hukukumuz bakımından ithal bir kavram olan joint venture'ı karşılamak için orijinal ismini kullanmanın daha doğru olduğunu düşünmekteyiz.
Joint venture türü ortaklıkların sözleşmesi konusunda herhangi bir şekil şartı olmadığından ortada yazılı bir sözleşme bulunmasa bile şartların varlığı halinde bir joint venture ilişkisinin kurulduğu kabul edilmektedir. Ancak böylesi bir durumda, joint venture'ın varlığını uyuşmazlık halinde ispat etmek zor olduğu gibi, ortaklar arasında da belirsizlikler sebebiyle birçok hukuksal uyuşmazlık çıkmaktadır. Bu nedenle joint venture'ın taraflar arasında mutlaka detayları iyi düşünülmüş bir yazılı bir sözleşme akdedilmek suretiyle kurulması gereklidir.
Bu bültende joint venture türü ortaklıkların temelinde yatan bu sözleşmenin nasıl düzenlenmesi gerektiği konusunda açıklamalarda bulunduk.
Joint venture kavramıyla ilgili daha ayrıntılı bilgi edinmek için sitemizde bulunan "Joint Venture ve Türk Hukukundaki Yeri" konulu bültenimizi ziyaret edebilirsiniz.
- TARAFLAR
Joint venture sözleşmesinde taraf sayısı ikiden fazla olabilmektedir. Her bir girişimcinin tebligata elverişli adreslerinin, unvanlarının, sicil numaralarının sözleşmenin "Taraflar" maddesine yazılması gerekmektedir.
|
Örnek Hüküm: İşbu sözleşme bir tarafında ........................ adresinde mukim ............................ Şirketi ile diğer tarafta ......................adresinde mukim ...................Şirketi arasında sağlanan ...............tarihli mutabakatla akdedilmiştir. |
- TANIMLAR
Bu kısımda sözleşmede kullanılacak ve sık tekrar edilecek kavramlara sözleşme kapsamında atfedilen anlamların açıklaması yapılmalıdır. Böylelikle sözleşmenin devamında bu kavramlara göre belirlenecek olan sorumluluklar ve yetkilerin doğru tayin edilmesinde problem yaşanmayacaktır.
Örneğin; "proje", "işler", "pilot ortak", "ortak girişim" kavramlarının sözleşmede neyi simgelediğinin açıklanması faydalı olabilmektedir.
- SÖZLEŞMENİN KONUSU
Joint venture sözleşmeleri belli bir proje, iş bazında bir araya gelen taraflarca akdedilmektedir. Çoğunlukla sözleşme de bu projenin ifası aşamasını düzenlemek, ortaklık yapısını, tarafların karşılıklı hak ve yükümlülüklerini belirlemek amacıyla yapılmaktadır. Şayet joint venture sözleşmesinin tarafları belli bir projenin hayata geçirilmesi için bir araya gelmekteyse, bu takdirde sözleşmenin konusu kısmında bu işin tam ve doğru olarak tanımlanması gereklidir. Taraflar belli ve süreli bir iş için değil de devamlı nitelikte bir işin birlikte ifası için bir araya gelmekteyse bu maddenin de ona uygun düzenlenmesi gerekmektedir. Örneğin taraflar Türkiye Cumhuriyeti'nde yer alan belediyelerin yapım işi ihalelerine girmek için bir joint venture kurmaktaysa ortaklığın hangi süre için, hangi işlere yönelik olarak kurulduğunun tanımlanması gerekir.
|
Örnek Hüküm: İşbu sözleşmenin konusu .....................idaresinin ihale etmiş olduğu .............. köprü inşaatı projesinin başlangıcından kesin hesabı yapılıncaya dek her türlü projesinin yapımı, işlerin tamamlanması için kurulmuş olan ortaklığın yönetim biçimi, ortakların hak ve sorumlulukları, kâr ve zararın paylaşımı, işin idarece kesin kabulünün akabinde ortak girişimin tasfiyesi kurallarının belirlenmesidir. |
- PAYLARIN DAĞILIMI
Joint venture sözleşmeleri bir tür adi şirket meydana getirdiğinden şayet sözleşmede ortakların hisseleri için bir düzenleme yapılmamışsa Türk Borçlar Kanunu'nun adi şirketlere ilişkin hükümleri gereği tüm ortaklar eşit hisseye sahip kabul edilecektir. Buna bağlı olarak ortakların kâr payları da eşit sayılmaktadır. Şayet ortaklar joint venture sözleşmesine taraf olan her ortağın eşit paya sahip olmasını istemiyorsa sözleşmede açıkça ortakların pay oranlarını düzenlemelidir. Kâr ve zarara katılma, masraflara katlanma gibi konular da genellikle pay oranlarına göre belirlendiğinden bu maddenin doğru düzenlenmesi oldukça önemlidir.
|
Örnek Hüküm: Tarafların ortaklıktaki payları, hak ve yükümlülükleri ile kâr ve zarara katılma oranları ...................şirketi için %......; ve ....................şirketi için %........'dir. Tarafların ortaklık adına verilecek kesin teminatlar ve avans teminat mektupları için sorumlulukları paylarıyla doğru orantılıdır. Ortaklar arasında ortaklığa ilişkin tüm hak ve yükümlülükler, kâr ve zarara katılma, masrafları karşılama, gerekli fonların sağlanması konusunda aksi bu sözleşmede açıkça belirtilmedikçe aşağıda saptanan oranlarla hak ve sorumluluk sahibi olunması konusunda anlaşma sağlanmıştır; ....................................... |
- TARAFLARIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
|
Örnek Hüküm: Taraflar bu sözleşmeyle tespit edilmiş payları oranında ortak girişimin amacına ulaşması için birlikte çalışmayı ve her türden müteahhitlik hizmetini vermeyi kabul ve taahhüt ederler. Ortakların sorumluluğu, işveren İdare, resmi ve özel tüm kişi ve kurumlarla bütün ilişkiler kesilinceye ve teminatların tamamı iade edilinceye kadar devam eder. Ortaklığın sözleşmeyle üstlendiği işlerle ilgili olarak taraflardan her biri işveren idareye, üçüncü kişilere, sözleşmeci müteahhit firmalara, işlerde istihdam edilen tüm personele ve diğer idari makamlarla gerçek ve tüzel kişilere karşı müştereken ve müteselsilen sorumludur. |
- TEMİNAT VE KEFALETLER
|
Örnek Hüküm: Ortaklar payları oranında gerekli olan teminatı vermekle yükümlüdür. Teminatların tüm gider ve riskleri ortaklık tarafından karşılanacaktır. Ortaklığın bu masrafları karşılayamaması durumunda ortaklar payları oranında gider ve riskleri karşılamakla yükümlüdür. |
- ORTAKLIĞIN GELİRLERİ
|
Örnek Hüküm: Ortaklığın finansmanı, kural olarak idareden alınacak avanslar, istihkaklar ve ortaklık için temin edilecek kredilerle finanse edilecektir. Ortaklığın faaliyete geçişi ve sözleşme konusuyla alakalı ilk giderlerin karşılanması amacıyla her bir ortak ........................ TL'yi ortaklık yönetimi adına açılacak bir banka hesabına yatıracaklardır. Ayrıca Yönetim Kurulu işin ilerleyen aşamalarında gereksinim olması halinde taraflardan payları oranında Ortak Girişim adına açılacak banka hesaplarına ödeme yapmalarını isteyebilir. |
- SÖZLEŞME SÜRESİ
Joint venture sözleşmesi belirli süreli bir işin için yapılmaktaysa sözleşmenin belli bir zaman dilimi için yürürlükte kalacağı öngörülebilir. Uygulamada sözleşmeyle kurulan ortaklığın süresi, sözleşme konusu işin süresinden biraz daha uzun olacak şekilde düzenlenmektedir. Şayet joint venture sözleşmesi sürekli nitelikte bir iş için yapılmaktaysa kısıtlı bir süre hükmü koymak yerine azami bir süre öngörülerek tarafların istemeleri halinde sözleşmeyi yenileyebilecekleri ve bu sözleşme yenileme işleminin usulüne ilişkin hükümler konulabilir.
|
Örnek Hüküm: Sözleşme, işveren İdare'ye karşı ifası üstlenilen tüm taahhütlerin yerine getirildikten sonra kesin hesabın kabulü ve bütün teminatların iadesinin gerçekleşmesinin akabinde ortakların birbiriyle ve üçüncü şahıs ve kurumlarla olan hesaplarının tasfiye edilmesine kadar devam eder. Sözleşmenin sona erdiği tarih nihai bilançonun yönetim kurulu tarafından onaylandığı tarihtir. |
- PİLOT FİRMA
Joint venture sözleşmelerinde taraf sayısının çokluğu, işlerin koordinasyonunun, sağlıklı ve sürekli iletişimin sağlanmasının zorluğu sebebiyle uygulamada taraflarca bir pilot firma belirlenmektedir. Belirlenen pilot firma, işverenle ortaklık ve ortaklar arası ilişkileri düzenlemek, gerekli yazışmaları yapmak, ortaklığı temsil etmek, çeşitli kontrolleri sağlamak ve raporlamak konularında yetkilendirilmektedir. Böylelikle ortaklığın tek firma üzerinden temsili mümkün olmakta, işveren ve üçüncü kişiler tarafından ortaklık adına muhatap alınacak kişi bulmakta güçlük çekilmemektedir.
|
Örnek Hüküm: İşbu sözleşmenin konusunu oluşturan projenin Pilot Firması ........................'dir. Pilot Firma, Yönetim Kurulunca alınacak kararlar çerçevesinde tam yetkili olarak; 1. Ortaklığı işveren idare ve resmî kurumlar nezdinde temsil etmek ve gerekli ilişkileri yönetmek, 2. Tedarik ve imalat işlerinin genel planlama ve takibini kontrol etmek, 3. Fiyat kontrollerini yaparak rapor sunmak, 5. Sözleşmeden ya da ifasından doğan ihtilaflarla ilgili İcra Kurulu'na rapor sunmak, İcra Kurulu görüşleri doğrultusunda uyuşmazlık çözümünü planlamak, işlerini yapmaya yetkili ve görevlidir. |
- YÖNETİM KURULU
Joint venture sözleşmeleriyle taraflar arasında kurulan adi ortaklık üzerinde kanunen tüm ortakların yönetim yetkisi bulunmaktadır. Bu durum ortaklık için iki başlılığa ve krizlere sebep olabileceğinden genellikle tüm ortakların yönetim yetkisi kaldırılarak yönetim yetkisinin bir yönetim kuruluna veya seçilecek yönetici ortağa bırakılması tercih edilmektedir. Söz konusu belirleme, joint venture sözleşmesine konulacak hükümlerle mümkündür. Bu konuda taraflarca sözleşmede bir düzenleme yapılmazsa 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun adi şirket hükümleri geçerli olacağından tüm ortaklar yönetim yetkisine sahip kabul edilecektir. Şayet taraflar ortaklığın yönetimini belli bir ortağa ya da ortaklara bırakmak istemeyip bir yönetim kurulu oluşturulmasını tercih etmişlerse sözleşmede yönetim kurulu üye sayısı, üyelerin seçim usulü, başkanın seçimi, yönetim kurulu toplantı ve karar yeter sayıları, toplantı zamanları, yönetim kurulunun görev ve yetkileri, kararların karar defterine geçirilmesi, kurul üyelerinin ücret ve yolluk hakları gibi konuların sözleşmenin bu maddesinde düzenlenmesi gerekmektedir.
|
Örnek Hüküm: Yönetim Kurulu ortaklığın karar organı ve en yetkili kuruludur. Kurul, tarafların birer temsilcisinden oluşur. Üyeler aralarından bir kişiyi başkan olarak seçerler. Yönetim Kurulu'nun görev ve yetkileri şunlardır; · Genel planlama ve yönetim işlerini yerine getirmek, · Sözleşmeleri onaylamak, · Proje finansmanına ilişkin kararları almak, taraflardan ek finansman talebinde bulunmak, · Yıllık bilanço, kâr ve zarar tablolarını, bütçeleri hazırlamak, · Tarafların yönetim kurulu önüne getirdiği ihtilafları görüşmek ve çözüm önerisi getirmek, · Ortaklıktan ayrılma, ortaklığa katılma konularında nihai kararı vermek · Hukuksal uyuşmazlıkların çözümü için alternatif uyuşmazlık çözüm yolları veya dava yoluna başvurmak, icra ve iflas takibi açmak konusunda karar almak yönetim Kurulu üyelerin çoğunluğuyla toplanır ve oybirliğiyle karar alır (Oybirliğinin karar almayı zorlaştıracağı düşünülmekteyse herhangi bir oyçokluğu öngörülmesi de mümkündür. Bu takdirde oyların eşitliği halinde nasıl bir yol izlenmesi gerektiği de düzenlenmelidir.) Yönetim Kurulu Başkanın çağrısıyla toplanır. Toplantıya bütün üyelerin katılımının sağlanamaması halinde, ...... gün sonra yapılacak toplantıdaki yeter sayı .......... olarak tespit edilmiştir. Bu takdirde de toplantıya katılanların oybirliğiyle karar alınacaktır. Yönetim Kurulu üyelerinin ücret hakkı da bu maddede düzenlenmelidir. |
- İCRA KURULU
|
Örnek Hüküm: İcra kurulu tarafların her birinden .....'er kişinin katılımıyla oluşturulur. Kurul ihtiyaç duyduğu kadar personel temin edebilir. Kurulun görevi yönetim kurulu kararlarının uygulanmasını temin etmektir. |
- TAŞERONLAR VE UYDU SÖZLEŞMELER
Joint venture sözleşmelerindeki en önemli maddelerden biri de taşeronlarla yapılacak sözleşmeleri ve işin belli bir kısmının taşerona devredilmesi usulünün belirlendiği maddedir. Özellikle büyük kapsamlı yapım işlerinde üstlenilen projenin bazı kısımlarının taşeron firmalara yaptırılması çok yaygındır. Ortaklar taahhüt edilen projenin gereği gibi ve zamanında ifasından birlikte sorumludur. Bir taşeron firmanın yapacağı hata ya da ayıplı/geç imalattan dolayı iş sahibine karşı her bir sözleşme tarafının sorumluluğu doğacağından taşeronların seçimi, önceliği, işin taşerona devrinden önce işverenden ve ortaklıktan alınması gereken muvafakatler, onaylar, uydu sözleşmelerin düzenlenme şekli gibi hususların sözleşmede açıkça ve titizlikle düzenlenmesinde yarar bulunmaktadır.
|
Örnek Hüküm: Ortaklığın taahhüt ettiği işlerin yerine getirilmesinde başka müteahhitlik firmalarıyla uydu sözleşmeler akdedilerek işin bir kısmı devredilebilir. İdareyle ortaklık arasındaki sözleşmeden kaynaklı tüm yükümlülüklere riayet edilmesi şarttır. |
- GİZLİLİK VE REKABET YASAĞI
Joint venture sözleşmesi birbirinden bağımsız firmaları bir araya getirmekte ve bir süre ortak iş yapılmasını amaç edinmektedir. Bu sürede taraflar birbirlerinin şirketleriyle ilgili önemli bilgileri edinmekte olduğundan bu bilgilerin ifşa edilmesinden ve zarar verici şekilde kullanılmasından ortakları korumak gerekmektedir. Bir tür adi şirket olan joint venture sözleşmelerinde tüm ortaklar için rekabet yasağı öngörülmüştür. Kanuni bir yasak olmakla birlikte sözleşmede rekabet yasağına ilişkin özel hükümlerin konulması ve yasağa aykırı davranış halinde diğer ortakların sahip oldukları hakların düzenlenmesini gerekli görmekteyiz.
|
Örnek Hüküm: Ortaklık süresince taraflar birbirleriyle ilgili öğrendikleri bilgileri üçüncü kişilere açıklayamazlar. Bu yasağa tarafların diğer şirketleri, kontrolü altındaki şirketler ile şirket çalışanları tabidir. Ortaklar kendi lehine ve ortaklık aleyhine hiçbir iş yapamaz. Bu yasağa aykırı davranış halinde diğer ortakların zararın karşılanmasını talep hakkı baki kalmak üzere ortağın ortaklıktan çıkarılmasını, ortaklığın feshini, yönetici ortağın yönetim yetkisinin kaldırılmasını talep hakları mevcuttur. |
- DENETİM USULÜ
Joint venture sözleşmelerine adi şirkete ilişkin hükümler uygulandığından, denetim konusunda da adi şirket ortaklarının denetim yetkisi, joint venture ortaklarının denetim yetkisi hakkında geçerli olacaktır. Buna göre tüm joint venture ortaklarının ortaklığı denetim yetkisi bulunmaktadır. Denetim yetkisinin kapsamına, defter ve bilançoları inceleme, genel durum hakkında bilgi talep etme gibi haklar dahildir. Ortakların bu yetkilerini kaldıracak şekilde sözleşmeye hüküm konulması ise mümkün değildir. Zira TBK'nın 631. maddesi gereği bu türden kısıtlayıcı hükümler kesin olarak hükümsüz sayılmıştır. Denetim yetkisinin kullanılma usulü sözleşmede düzenlenmelidir.
|
Örnek Hüküm: Tarafların her biri ortaklığı denetim yetkisine sahiptir. Denetimler tarafların denetçileri tarafından yönetim kuruluna ...............gün önce haber verilmesi şartıyla taraflarca belirlenen günde gerçekleştirilebilir. ilk denetçiler; TARAF 1'İ temsilen.................. TARAF 2'Yİ temsilen ............... |
- JOIN VENTURE'IN SONA ERMESİ
TBK'nın adi şirketlerin sona ermesine ilişkin 639. maddesinde adi ortaklığın aşağıdaki durumlarda sona ereceği düzenlenmiştir;
- Ortaklık sözleşmesinde öngörülen amacın gerçekleşmesi veya gerçekleşmesinin imkânsız duruma gelmesiyle.
- Sözleşmede ortaklığın mirasçılarla sürdürülmesi konusunda bir hüküm yoksa, ortaklardan birinin ölmesiyle.
- Sözleşmede ortaklığın devam edeceğine ilişkin bir hüküm yoksa, bir ortağın kısıtlanması, iflası veya tasfiyedeki payının cebrî icra yoluyla paraya çevrilmesiyle.
- Bütün ortakların oybirliğiyle karar vermesiyle.
- Ortaklık için kararlaştırılmış olan sürenin bitmesiyle.
- Ortaklık sözleşmesinde feshi bildirme hakkı saklı tutulmuş veya ortaklık belirsiz bir süre için ya da ortaklardan birinin ömrü boyunca kurulmuşsa, bir ortağın fesih bildiriminde bulunmasıyla.
- Haklı sebeplerin bulunması hâlinde, her zaman başkaca koşul aranmaksızın, fesih istemi üzerine mahkeme kararıyla
Yukarıda verilen sona erme sebeplerine ek olarak taraflar başka sona erme sebeplerini joint venture sözleşmesiyle kararlaştırabilirler. Söz konusu sebeplerin ortaklığın amacına ve projenin konusuna göre düzenlenmesi gerekmektedir.
- UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜ
Joint venture sözleşmesinden kaynaklanan uyuşmazlıkların ne suretle çözüleceği konusunu taraflar aralarında kararlaştırabilirler. Uygulamada genellikle uyuşmazlık çözüm yöntemi olarak tahkim usulü benimsenmektedir. Şayet sözleşmeye tahkim kaydı konulacaksa mutlaka tarafların tahkime ilişkin hakem seçimi, tahkim ücret ve giderlerinin ödenme şekli gibi detayların da sözleşmede belirlenmesinde yarar bulunmaktadır.
|
Örnek Hüküm: Ortaklığın taraf olduğu uyuşmazlıkların çözümünde Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nda öngörülen tahkim kurallarının geçerli olması kabul edilmiştir. |
- YÜRÜRLÜK
|
Örnek Hüküm: ....... maddeden oluşan işbu sözleşme tarafların mutabakatıyla .....................tarihinde ...... nüsha olarak düzenlenmiş ve tarafların yetkili temsilcileri tarafından imza edilmiştir. TARAF 1 TARAF 2 TARAF 3 |
Sonuç
Joint venture sözleşmeleri, genelde kapsamlı projelerin hayata geçirilmesi için birden fazla şirketin bir araya gelmesiyle oluşturulan bir tür iş modelidir. Türk hukuku bakımından adi şirket vasfında kabul edilen joint venture tipi ortaklıklar, ortaklığın taahhüt altına girdiği işlerin büyüklüğü veya uzun soluklu ticari iş ilişkileri kurmaları sebebiyle önem arz etmektedir. Yönetimi, yürütümü ve dengeleri oldukça hassas olan böylesi bir ortaklığın tökezlemeden yoluna devam edebilmesinin yolu, titizlikle ve uzmanlıkla düzenlenmiş bir temel sözleşmeden geçmektedir. Tüm bu sözleşmelerin temel dayanağı ise joint venture sözleşmesi olacaktır. Zira bir joint venture sözleşmesiyle yola çıkan ortaklar ileride başka çok sayıda sözleşme yapacak, sürekli surette işin kapsamını genişletecek, farklılaştıracaklardır. Bu nedenle joint venture temel sözleşmesinin hem ortaklara gerekli esnekliği sağlayacak ölçüde açık hem de ortakları ve ortaklığı zarar ve kayıplardan koruyacak ölçüde kısıtlayıcı olması gerekmektedir.
joint venture Joint venture temel sözleşmesinde ortaklığın yönetimi, kararların icrası, ortakların birbirlerine ve ortaklığa karşı sorumluluğu, rekabet yasağı, kâr ve zarara katılma, taşeronlarla yapılacak sözleşmeler gibi konuların ortaklık yapısına uygun ve maksimum elverişlilikte düzenlenmesi gerekmektedir.
Joint venture sözleşmeleriyle ilgili daha ayrıntılı bilgi ve danışmanlık için ekibimizle iletişime geçebilirsiniz.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.