Türk Hukukunda Limited Şirketin Anonim Şirkete Dönüşümü

Türk Ticaret Kanunu'nda (TTK) nevi değişikliği, 180 vd. maddelerde düzenlenmiş olmasına rağmen tür değişikliğinin açık bir tanımı yapılmamıştır. Öğretide ise tür değiştirme kavramı; bir şirketin hukukî şeklini değiştirmesi, kanunda tahdidî olarak belirlenen diğer bir hukukî şekil altında tasfiye olmadan ve malvarlığını devretmeksizin ortaya çıkması olarak tanımlanmaktadır.

Burada önemli olan, türü değişen şirketin, fesih ve tasfiye edilmesine lüzum olmamasıdır. Çünkü, TTK 180 inci maddeye göre, yeni türe dönüştürülen şirket eskisinin devamıdır. Tür değiştirmeden sonra şirketin iktisadî ayniyetinde, tüzel kişiliğinde, hak, borç ve diğer yükümlülüklerinde herhangi bir değişiklik meydana gelmemektedir. Diğer bir deyişle, TTK, 'şekil değiştirici' tür değişikliğini benimsemiş olup, şirketin sadece hukukî kalıbı değişmektedir.

Bir diğer husus ise, TTK 181 inci madde ile tür değiştirmeye, birtakım sınırlamalar getirilmiştir. Bu madde uyarınca, TTK'de tür değişikliği hâlleri sınırlı sayıda sayılmış olup, bu türler dışındaki değişiklikler geçerli olmayacaktır. Bir sermaye şirketinden başka bir tür sermaye şirketine dönüşüm uygulamada en çok karşılaşılan tür değişikliğidir.

Kısacası, kanunkoyucu ticarî işletmelere bir kolaylık getirmiştir. Çünkü, TTK'ye göre, ticarî şirketler her zaman fesih ve tasfiye yoluyla şirket faaliyetlerini sona erdirip yeni ve diledikleri türde bir şirket kurabilirler. Ancak, masraf ve zaman iktisadı ilkeleri çerçevesinde bu yöntem, şirketler açısından pek akılcı gözükmemektedir.

Limited Şirketten Anonim Şirkete Nev Değişikliği Usûlü

Uygulamada en çok karşılaşılan tür değişikliği, limited şirketten anonim şirkete dönüşümdür.

Şirketlerin, tür değiştirme durumunda yapmaları gereken işlemler, temel olarak, Kanun'da düzenlenmiş olmakla birlikte, nevi değişikliği işlemi yapılırken Ticaret Sicili Müdürlüklerine hangi belgelerin sunulacağı ve burada hangi hususların tescil edileceği Ticaret Sicili Yönetmeliği'nde düzenlenmiştir. Buna göre usûl, aşağıdaki şekildedir:

1. Nevi değişikliği süreci, yönetim organının nevi değişikliği işlemlerine başlanmasına yönelik alacağı kararla başlar. Limited şirketlerde müdürler kurulu, nevi değişikliğine esas alınacak finansal tabloların belirlenmesi, nevi değişikliği planının ve raporunun hazırlanması gibi işlemlere girişilmesi için karar alacaktır.
2. Finansal tablolardan en önemlisi şirket bilançolardır. Bu çerçevede, TTK'ye göre, bilanço günüyle nevi değişikliği raporunun düzenlendiği tarih arasında altı aydan fazla zaman geçip geçmediğine dikkat etmek gerekmektedir.Eğer bilanço günüyle nevi değişikliği raporunun düzenlendiği tarih arasında altı aydan fazla zaman geçmişse veya son bilançonun çıkarıldığı tarihten itibaren şirketin malvarlığında önemli değişiklikler meydana gelmişse (nevi değişikliği raporunun düzenlendiği tarih ile bilanço tarihin arasında altı aydan daha az sürenin olması durumda dahî), ara bilanço çıkarılması gerekecektir (TTK m. 184/2).
3. Bilançodan sonraki bir diğer önemli işlem ise, yeni tür şirket ana sözleşmesinin hazırlanmasıdır. TTK'ye göre, tür değiştirmede, yeni türün kuruluşuna ilişkin hükümler uygulanır (TTK m. 184/1). Kanun'da yer alan 'kuruluş' ifadesi ile kastedilen yeni bir tür şirketin kurulması değil, mevcut şirketin ana sözleşmesinin yeni tür şirketin ana sözleşmesine dönüştürülmesi sağlayacak değişikliklerin yapılmasıdır. Ancak belirtmek gerekir ki, anonim şirket sermayesi asgari 50.000,00 TL olduğundan tür değişikliği esnasında sermaye miktarına dikkat edilmesi gerekir.
4. Bir sonraki aşama ise nevi değişikliği planının ('Plan') hazırlanmasıdır. Plan, yetkili kılınmış şirket yönetim organını tarafından düzenlenir. Plan'ın geçerlilik şartı, yazılı olmasıdır. Hazırlanıp yönetim organınca imzalanan Plan, genel kurul onayına sunulur (TTK m. 185).
5. Nevi değişikliği planına ek olarak nevi değişikliği raporu ('Rapor') yönetim organınca hazırlanır. Bu Raporla birlikte, nevi değişikliğinin amacı ve sonuçları; yeni türe ilişkin kuruluş hükümlerinin yerine getirilmiş bulunduğu; yeni şirket sözleşmesi; tür değiştirmeden sonra ortakların sahip olacakları paylara dair değişim oranı; varsa ortaklar ile ilgili olarak nevi değişikliğinden kaynaklanan ek ödeme ile diğer kişisel edim yükümlülükleri ve kişisel sorumluluklar; ortaklar için yeni tür dolayısıyla doğan yükümlülükler hukuki ve ekonomik yönden açıklanır ve gerekçeleri gösterilir (TTK m. 186). Bu hususlar, raporda yer alması gereken asgari zorunlu kayıtlardır.¹
6. Kanun, tüm bu süreçlerin şeffaflıkla yönetilmesini sağlamak, hak kaybına veya haksız menfaat sağlanmasına engel olmak ve bilgi vermek amacıyla ortaklara inceleme hakkı tanımıştır. Bu bağlamda, şirketin; Plan, Rapor vb. gerekli belgeleri, genel kurulda karar alınmasından otuz gün önce ortakların incelemesine sunması gerekmektedir (TTK m. 188).
7. Dikkat edilmesi gereken bir diğer husus ise, nevi değişecek sermaye şirketinin faaliyet gösterdiği işkolunda herhangi bir düzenleyici ve denetleyici kuruma tâbi olup olmadığının tespitidir. Bu şekilde bir durumun varlığı hâlinde, ana sözleşme değişikliğinde yapılacak değişiklikler için şirketin, tâbi olduğu kurum/lardan izin alması gerekecektir.
8. Yönetim organı, yukarıdaki işlemler tamamlandıktan ve ortaklara incelenme hakkı tanınmasından itibaren otuz gün sonra, tür değiştirme planını genel kurulun onayına sunar (TKK m. 189). Çünkü, genel kurulca onaylanmayan planın herhangi bir bağlayıcılığı yoktur. TTK, nevi değişikliği kararına ilişkin nisapları belirlemiştir. Bu kapsamda, bir limited şirketin anonim şirkete dönüşebilmesi için, TTK'nin 189/1-c maddesine göre, sermayenin en az dörtte üçüne sahip bulunmaları şartıyla, ortakların dörtte üçünün bu kararı onaylaması gerekmektedir.
9. Son aşama olarak, yeni şirketin kuruluşu ile hazırlanan esas sözleşme ve bu aşamaya gelinceye kadar biriktirilen belgeler ile Ticaret Sicili Müdürlüğünde şirketin tescilinin yaptırılması gerekmektedir. Yönetim organı, tür değiştirmeyi ve yeni şirketin sözleşmesini tescil ettirir.

Tüm bu işlemlerden sonra tür değiştirme kararı Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilân edilerek üçüncü kişiler nezdinde hukuki sonuçlar doğurur (TTK m. 189/2).

Nevi değişikliğinde Hukuki Sorumluluk ve Alacaklıların Durumu

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, E:2017/247, K:2018/229, T:14.02.2018'li kararı ile birlikte bu konuyu ayrıntılı bir şekilde açıklığa kavuşturmuştur. Kısaca bu kararda şu yargılara varılmıştır:

1. Yeni türe dönüştürülen şirket eskinin devamıdır.
2. Yeni türe dönüştürülen ortaklığın, eski tür zamanındaki haklarında, alacak, borç ve yükümlülüklerinde hiçbir değişiklik olmadan yeni türde de devam eder. Burada hukukî kişilik tek olup, aynı tüzel kişi yani ticaret ortaklığı başka bir ticaret ortaklığına dönüşmektedir. Hukukî kişi tek olduğundan ötürü, tür değiştirmede mal varlığı devri yoktur. Eski hukukî ortaklık ne feshedilir ne münfesih olur ne de tasfiyeye tabi tutulur. İşlemler sonunda bir ticaret ortaklığı sadece başka bir türe dönüşür.
3. Tür değiştirme bir ana sözleşme değişikliği niteliğinde olduğundan, şirketin tüzel kişiliği ve hukukî ilişkileri değişmez, eski şirkete ait tüm hak ve borçlar, yeni şirketin doğması ile yeni şirkete geçer.

Sonuç olarak diyebiliriz ki tüzel kişi şirketin, alacaklılarına karşı sorumluluğu devam edecektir.

Alacaklıların korunmasına ilişkin bir diğer husus ise TTK'nin 190 ıncı maddesi ile hükme bağlamış olup, ortakların kişisel sorumlulukları hakkında 158 inci maddenin uygulanacağını vazetmiştir. Bu kapsamda, TTK 158 inci maddeye göre, ortakların kişisel sorumluluğunun devam edebilmesi için aşağıdaki iki şarttan en az birinin gerçekleşmesi gereklidir:

1. Şirketteki borcun, tür değiştirme kararının ilânından önce doğmuş olması; veya
2. Borcu doğuran sebeplerin, tür değiştirme tarihinden önce oluşmuş olmasıdır. Bu şart; hem sözleşmeden, sebepsiz zenginleşmeden ve vekâletsiz işgörmeden, hem de haksız fiillerden doğan borçlar yönünden geçerlidir.

Kanun, maddenin devamında ise hükme bağlanan sorumluluk için üç yıllık özel bir zamanaşımı öngörmektedir. Zamanaşımının başlangıcı tür değiştirme kararının ilânı tarihidir. Anılan zamanaşımı kuralı, hiçbir şekilde daha önce zamanaşımına uğramış taleplere yeni bir süre kazandırmaz.

Özetle, limited şirketten anonim şirkete tür değiştirmede kanunun aradığı belli başlı kurallar vardır. Özellikle, tür değiştirmenin, yeni kurulacak olan anonim şirketin hükümlerine göre gerçekleşmesi önem arz etmektedir. Kanun, ayrıca, hak kayıplarının önüne geçmek için alacaklıları da unutmamıştır. Bu minvalde, alacaklıların korunması özel olarak düzenlenmiş ve özellikle kişisel sorumluluğun söz konusu olduğu ticaret şirketlerinin tür değiştirmesinde, borçlardan dolayı sorumluluk için yeni türe dönüştükten sonra da devam edeceği açıkça vurgulanmıştır.

Footnote

1 Gündüz, s. 530.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.