Mayis 2023 - Tesebbüsler arasinda bilgi degisimi rekabet hukukunun en önemli konularindan birisi. Rakip tesebbüsler arasindaki bilgi degisimi çogu zaman rekabeti bozucu bir nitelik tasisa da belli durumlarda rakipler arasindaki bilgi degisiminin etkinlik kazanimlari yaratabildigi de kabul ediliyor. Günün sonunda, esasen tam rekabet piyasasinin unsurlardan bir tanesinin de eksiksiz bir bilgi akisi oldugunu kabul ettigimizde, rakipler arasinda bilgi degisimlerinin yarattiklari olumlu etkiler nedeniyle rekabet kurallarinin uygulamasindan muaf tutuldugu çok sayida Rekabet Kurulu ("Kurul") karari mevcut.

Bilgi degisiminden dogan rekabetçi etkilerin yani sira son dönemlerde Kurul'un sürpriz bir sekilde sektörel dernekler tarafindan toplanan bir dizi muafiyet basvurusunu reddettigi de görülüyor. Bu bakimdan son dönemlere ait söz konusu ret kararlarinin ISDER1, IMDER2 ve INTES3 olarak örneklendirilebilmesi mümkün. Ilaveten Kurul'un, Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Sirketleri Birligi tarafindan bazi istatistiki verilerin paylasilmasina yönelik basvuruyu belli basli bazi veriler özelinde reddettigi FKB II4 karari da bu ret kararlarina örnek gösterilebilir. Bu bakimdan Kurul'un dernek ve benzeri platformlar tarafindan yürütülen pazar arastirmalarina kapsamindaki bilgi degisimine iliskin tutumunun katilastigini söylemek mümkün.

Kurul'un tesebbüs birliklerinin pazar arastirmalarina yönelik uygulamalarini irdeledigi bir baska karari ise geçtigimiz günlerde yayimlandi. Türkiye Seramik Federasyonu tarafindan yapilan basvuruya iliskin inceleme yapan Kurul, SERFED II5 karari ile Türkiye Seramik Federasyonu tarafindan planlanan pazar arastirmasina bireysel muafiyet taninmasina karar verdi. Nitekim yukarida da bahsi geçtigi üzere, daha öncesinde Kurul, SERFED I6 ve IMDER7 kararlari ile tesebbüs birlikleri tarafindan yürütülmesi planlanan pazar arastirmalarina yönelik degerlendirmelerini paylasmis ve her iki muafiyet basvurusunu da reddetmisti. Bahsi geçen kararlar özelinde ayrima gidilmeksizin Kurul, ret kararinin gerekçesi olarak;

  • raporlarin tesebbüs bazli veri paylasimini öngörmesi/verilerin yeteri kadar toplulastirilmamasi,
  • veri paylasim sikligi,
  • paylasilacak verilerin gerçek anlamda kamuya açik veri olarak nitelendirilmesinin mümkün olmamasi,
  • verilerin bizzat tesebbüs birliginin kendisi tarafindan toplanacak olmasi ve
  • paylasilacak verilerinin sinirlari ile verilerin hangi amaçla toplandiginin kesin olmamasini göstermektedir. 8

Basta yakin tarihli ISDER ve IMDER kararlari olmak üzere, Kurul'un muafiyet tanimayi reddettigi bilgi degisimlerinin Kurul'un radarina takilan niteliklerini asagida inceledik. Ilaveten Kurul'un reddettigi SERFED I karari sonrasinda, SERFED II kararina aktarilan degisikliklerin neler olduguna ise kisaca asagida deginiyoruz. Bakalim Kurul'un bilgi degisimi açisindan hassasiyetleri nelermis?

A. Reddedilen Basvurularin Nitelikleri

Kurul'un tesebbüs birligi arastirmalarina dayali bilgi degisimlerini reddettigi kararlarindan en güncel tarihliler arasinda IMDER karari9 bulunmaktadir. Bu bakimdan Kurul söz konusu karari ile Türkiye Is Makinalari Distribütörleri ve Imalatçilari Birligi ("IMDER") tarafindan yapilan menfi tespit/muafiyet basvurusunu incelemektedir. Basvuru ile IMDER, is ve insaat makinelerine iliskin satis ve kiralama adetlerinin "imderonline" platformu üyeleriyle paylasilan ve/veya paylasilmasi öngörülen raporlara menfi tespit verilmesi ya da muafiyet taninmasi talebinde bulunmustur. Bu bakimdan IMDER, bahse konu raporlar ile sektör açisindan öngörülebilirlik saglamanin yani sira kamu otoritelerine gerekli bilgileri sunabilmeyi de hedeflemektedir. IMDER kararinda irdelendigi üzere, verilerin toplanmasina iliskin süreç dahilinde (i) veriler dogrudan IMDER çalisanlari tarafindan toplanacaktir, (ii) derlenen veriler yalnizca veri saglayan üye tesebbüsler ile paylasilmaktadir, (iii) veriler, aylik, üç aylik ve dönemlik olarak hazirlanan raporlar ile sunulacaktir ve (iv) aylik raporlamaya konu veriler tesebbüs bazinda aktarilmaktadir.

ISDER karari ise Istif Makinalari Distribütörleri ve Imalatçilari Dernegi ("ISDER") tarafindan öngörülen pazar arastirmasina yönelik degerlendirmeleri içermektedir. Söz konusu basvuru kapsaminda planlanan raporlar ve veri toplama süreci hakkinda (i) bazi verilerin tesebbüs/il bazinda paylasildigi, (ii) paylasilacak verilerin kamuya açik olmadigi, (iii) satis degeri bazinda pazari kapsama derecesinin %90'a ulastigi ve (iv) raporlarin aylik, üç aylik, alti aylik ve dönemsel olarak paylasilacagi anlasilmaktadir. Bunun yani sira bahsedilen raporlarin birbirini tamamlayici bir nitelige sahip oldugu belirtilmektedir.

ISDER ve IMDER kararlarinin yani sira FKB II kararinda da Kurul, paylasilan bazi verilerin (ör: mali veriler, ciro raporlari, alacak raporlari vb.) tesebbüslerin bireysel verilerini gösterecek sekilde paylasilmasindan hareketle bireysel muafiyet tanimayi reddetmistir.

Kurul tarafindan reddedilen kararlar incelendiginde asagidaki niteliklerin pazar arastirmalari kapsamindaki bilgi degisimini sakincali kildigi görülmektedir:

  • Toplanan veriler kamuya açik bir sekilde paylasilmamaktadir.
  • Veri toplama sikligi, verinin güncelligini kaybetmesi için gerekli araligi içermemektedir. Bunun yani sira birden fazla raporun hazirlandigi durumlarda her bir rapor birbirini tamamlayici bir nitelik göstermektedir.
  • Toplanan veriler tesebbüs ve/veya il bazinda paylasilmaktadir.
  • Toplanan verilerin pazari kapsama derecesi yüksektir.

B. Kurul Neye Izin Verdi?

Türkiye Seramik Federasyonu ("SERFED") tarafindan yapilan basvuru kapsaminda, seramik kaplama malzemeleri ve seramik saglik pazarlarinda faaliyet gösteren tesebbüslere ait verilerden bir rapor olusturulmasi hedeflenmektedir. Olusturulacak bu rapor ile bazi maliyetler bakimindan tüketimin düsürülmesi, verimliligin artirilmasi ve sektörün genel kapasitesine dair bilgi edinilmesi gibi amaçlar gözetilmektedir.

SERFED tarafindan Kurul'a yapilan basvurulara (SERFED I ve SERFED II) bakildiginda her iki karara konu basvuruda da ortak ya da benzer nitelikler bulunmaktadir. Nitekim her iki kararda da incelendigi üzere, veriler üçüncü taraf bir danismanlik sirketi tarafindan toplanmakta ve verilerin derlemesinden olusan doküman kamuya açik olarak paylasilmaktadir. Bunun yani sira her iki kararda da tesebbüslerin katiliminin gönüllülük esasina bagli oldugu belirtilmektedir. Ayrica tesebbüslerden toplanan veriler kategori bazinda benzerlik tasimaktadir.

Benzer noktalarin ötesinde, SERFED tarafindan yapilan basvurulardan biri reddedilmisken digeri ise Kurul tarafindan kabul edilmistir. Bu bakimdan iki karar arasindaki farklar incelendiginde Kurul'un degerlendirmesine esas noktalarin (i) verilerin toplulastirilmasi ve (ii) verilerin eskitilmesi olarak özetlenmesi mümkündür. Bu noktalara iliskin olarak Kurul'un degerlendirmeleri asagida özetlenmektedir:

i. Verilerin Toplulastirilmasi: SERFED I ve SERFED II kararlarinin her ikisinde de bildirim konusu uygulamada tesebbüslere iliskin bireysel verilere yer verilmemektedir. Bunun yani sira her iki kararda da en az bes katilimci olmadigi müddetçe ilgili veri kategorisi özelinde paylasim yapilmayacagi belirtilmektedir. Örnegin çalisan sayisina iliskin veri saglayabilecek bes tesebbüs bulunamadigi durumda o döneme iliskin olarak çalisan sayisina dair herhangi bir paylasim yapilmayacaktir.

SERFED I kararinda yer verilen incelemelere bakildiginda Kurul, bildirim konusu uygulamanin maliyet, satis, üretim ve kapasite gibi stratejik bilgiler içerdigine deginmektedir. Buna göre söz konusu bilgilerin toplulastirilmasi ve eskitilmesi, bilgilerin stratejik niteligini düsürerek rekabetçi endiseleri de azaltacaktir. Kurul, dar oligopol olmayan pazarlarda, bes tesebbüsün verisinin paylasilmasini, verilerin toplulastirilmasi olarak kabul edilebilecegini belirtmektedir. Bununla birlikte Federal Ticaret Komisyonunun ("FTC") görüsüne10 atif yapilmaktadir. FTC'ye göre (i) en az bes katilimci verisi içeren ve (ii) hiçbir tesebbüsün verisinin toplam veri içerisindeki agirliginin %25'in üzerinde olmadigi halde verilerin toplulastirilmis olacagi kabul edilmektedir. Nitekim Türkiye Seramik Federasyonu, SERFED I kararina konu uygulamada bu dogrultuda degisiklige gitmistir. Kurul, SERFED II karari ile söz konusu uygulamaya bireysel muafiyet taninmasina karar vermistir.

ii. Verilerin Eskitilmesi: SERFED I kararinda incelendigi üzere, tesebbüslere iliskin veriler üç aylik dönemler halinde toplanacaktir. Söz konusu üç aylik döneme ait verilerin, iki ay eskitilerek paylasilmasi öngörülmüstür. SERFED II kararinda ise üçüncü taraf danismanlik sirketi tarafindan hazirlanan dokümanin yillik bazda hazirlanmasina karar verilmistir. Bu doküman ancak ilgili yilin bitiminden itibaren üç ay geçtikten sonra sunulmaktadir. Bu kapsamda örnegin 2022 yilina ait veriler ancak 2023 yilinin nisan ayinda paylasilacaktir.

Yatay Isbirligi Anlasmalari Hakkinda Kilavuz ile geçmis tarihli kararlarindan hareketle Kurul, ilgili pazarda olusabilecek olasi rekabet karsiti etkilerin azaltilmasi için verilerin en az üç aylik bir süre ile eskitilmesinin gerekliligi üzerine durmaktadir. Bu bakimdan Kurul, SERFED I kararinda üç aylik bir döneme iliskin verilerin iki ay eskitilmek suretiyle paylasilmasini yeterli görmemistir. Nitekim söz konusu süreye iliskin belirgin bir esik bulunmamakla birlikte Kurul, FTC ile Avrupa Komisyonunun ("Komisyon") görüslerine atif yapmaktadir.1112 Buna göre FTC tarafindan hazirlanan yatay is birligi anlasmalarina yönelik rehber kapsaminda bilgi degisimine konu verilerin eskitilmesi için üç aylik bir sürenin yeterli olabilecegine deginilmektedir. Diger taraftan Avrupa Komisyonunun görüsüne göre bir yilin altindaki bir süreye iliskin verilerin güncel sayilabilecegi belirtilmektedir. Komisyon'un görüsüyle de paralel olarak SERFED II kararinda Kurul, bir yillik bir döneme ait verilerin üç ay eskitilmek suretiyle paylasilmasinin pazardaki rekabeti olumsuz etkileme ihtimalinin düsük oldugunu kabul etmistir.

C. Sonuç

Kurul, her üç kararinda da rekabetçi endiselerin yani sira ayni zamanda bilgi degisiminin etkinlik artirici niteligine deginmistir. Bu kapsamda bilgi degisiminden kaynaklanabilecek endiselerin tayin edilmesinde pazarin yapisi göz önünde bulundurulmaktadir. Buna ek olarak ilgili pazardaki olasi risklerin tespit edilmesinde ve bu risklerin engellenmesinde Kurul, bilgi degisimine konu verinin (i) toplulastirilmis olup olmadigi, (ii) pazari kapsama derecesi, (iii) kamuya açik bir biçimde sunulmasi ile (iv) güncelligine iliskin ölçütleri degerlendirmeye temel almaktadir.

SERFED I ve SERFED II kararlari incelendiginde bu iki karar arasindaki temel farklarin (i) bir tesebbüsten elde edilen veriye veri havuzu içerisinde tahsis edilen alanin sinirlandirilmasinda ve (ii) verilerin eskitilme düzeylerinde oldugu görülmektedir. Buna göre SERFED II kararinda, belirli bir tesebbüsten elde edilen verinin her bir veri özelindeki toplam bilgilerin %25'ini geçiyor olmasi halinde o yil için paylasim yapilmayacagi öngörülmektedir. Örnegin bir tesebbüsten karbon salinimi hakkinda elde edilen verinin, karbon salinimina iliskin toplam verinin %25'inin üzerinde olmasi durumunda o yila dair paylasim yapilmayacaktir. Kurul bu konuda, ABD Rekabet Otoritesi Federal Ticaret Komisyonunun görüsüne13 atif yaparak, %25 olarak belirlenen esigi verilerin toplulastirilmis olmasini teminen yeterli bir ölçüt olarak kabul etmektedir. Bu bakimdan SERFED I ve SERFED II kararlarinda, her bir veri özelinde bes katilimci olmaksizin o veri özelinde herhangi bir paylasim yapilmayacagi kararlastirilmistir. Kurul ise dar oligopol olmayan pazarlarda bes katilimcinin üzerindeki bilgi paylasimlarinin toplulastirilmis sayilabilecegini degerlendirmekle birlikte %25 esigine dikkat çekmektedir. Bu kapsamda SERFED II karari ile anlasildigi üzere, her iki ölçütün birlikte uygulandigi bilgi degisimlerinin pazardaki rekabeti olumsuz etkileme ihtimali azalmaktadir.

Verilerin eskitilmesi noktasinda, SERFED I kararinda üç aylik bir döneme iliskin verilerin iki ay eskitilmek suretiyle paylasilmasi Kurul tarafindan yeterli görülmemektedir. Nitekim SERFED II kararinda toplanan verilerin bir senelik bir döneme iliskin olmasi ve üç ay eskitilerek paylasilmasi ile rekabetçi endiselerin önüne geçilebilecegi degerlendirilmektedir. Netice itibariyla bilgi degisimine konu uygulamalarin degerlendirilmesinde verinin (i) güncelligine, (ii) kamuya açik olup olmadigina, (iii) toplulastirilmasina ve (iv) pazari kapsama derecesine iliskin ölçütlerin varligini korudugu görülmektedir. Bununla birlikte Kurul, SERFED II karari ile verilerin eskitilmesi ile toplulastirilmasinda daha detayli bir bakis sunmaktadir. Bu haliyle kararin bundan sonraki Kurul uygulamalarina isik tutabilecegini degerlendirmekteyiz.

1. Rekabet Kurulunun 19.11.2020 tarihli ve 20-50/687-301 sayili karari.
2. Rekabet Kurulunun 19.11.2020 tarihli ve 20-50/688-302 sayili karari.
3. Rekabet Kurulunun 18.01.2018 tarihli ve 18-03/31-18 sayili karari.
4. Rekabet Kurulunun 15.02.2018 tarihli ve 18-05/79-43 sayili karari.
5. Rekabet Kurulunun 22.09.2022 tarihli ve 22-43/638-268 sayili karari.
6. Rekabet Kurulunun 20.08.2020 tarihli ve 20-38/526-234 sayili karari.
7. Rekabet Kurulunun 19.11.2020 tarihli ve 20-50/688-302 sayili karari.
8. Rekabet Kurulunun 19.11.2020 tarihli ve 20-50/688-302 sayili karari, para. 110; Rekabet Kurulunun 20.08.2020 tarihli ve 20-38/526-234 sayili karari, para. 84.
9. Rekabet Kurulunun 19.11.2020 tarihli ve 20-50/688-302 sayili karari.
10. https://www.ftc.gov/enforcement/competition-matters/2014/12/information-exchange-be-reasonable (Son erisim tarihi: 26.05.2023)
11. https://www.ftc.gov/enforcement/competition-matters/2014/12/information-exchange-be-reasonable (Son erisim tarihi: 26.05.2023)
12. Yatay Isbirliklerine Iliskin Rehber (Guidelines on the applicability of Article 101 of the Treaty on the Functioning of the European Union to horizontal co-operation agreements), s. 20
13. https://www.ftc.gov/enforcement/competition-matters/2014/12/information-exchange-be-reasonable (Son erisim tarihi: 26.05.2023)

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.