Rekabet Kurumu tarafından İş Gücü Piyasalarındaki Rekabet İhlallerine Yönelik Kılavuz Taslağı ("Kılavuz") yayımlanmış olup, 27 Eylül 2024 tarihine kadar Kılavuz üzerinde kamuoyu görüşü toplanmıştır.
4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun'un (“4054 sayılı Kanun”) 4.maddesinde uyarınca, belirli bir mal veya hizmet piyasasında doğrudan ya da dolaylı olacak şekilde rekabeti engelleyici, kısıtlayıcı veya bu etkiyi doğurabilecek özellikte olan teşebbüsler arası anlaşmalar, uyumlu eylemler ve teşebbüs birliklerinin bu doğrultuda verdikleri karar ve eylemler yasaklanmaktadır. İş gücü piyasasında sunulan hizmetlere ilişkin anlaşma ve uyumlu eylemler de söz konusu rekabet ihlali değerlendirmesine konu olabilmektedir. İş gücü piyasalarında rekabetçi ortamın oluşması ve iş gücü piyasalarının çalışanlara farklı alternatifler sunması beklenirken, piyasaya özgü birtakım özellikler ve çalışan örgütlenmesinin zayıf olması, işveren ve çalışanlar arasındaki pazarlık gücündeki orantısızlık gibi unsurlar rekabet ortamının zayıflamasına neden olabilmektedir. İşbu Kılavuz ile iş gücü piyasalarını etkileyecek nitelikte olan ve rekabetin engellenmesi, bozulması veya kısıtlanmasına neden olan davranışların tespiti ve denetlenmesinde uygulanacak temel prensipler belirlenmiştir ve Kılavuz'da genel olarak (i) ücret tespiti anlaşmaları, (ii) çalışan ayartmama anlaşmaları, (iii) bilgi değişimi ve (iv) yan sınırlamalar üzerine odaklanılmıştır.
- ÜCRET TESPİT ANLAŞMALARI
Teşebbüslerin ortak ve uyumlu bir şekilde hareket etmek gayesiyle yapılan ücret tespiti anlaşmaları, iş gücü piyasalarında sıklıkla karşılaşılan ihlal türlerinden biridir. Ücret hususu esasında 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu, 4857 sayılı İş Kanunu ve Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 55. maddesinde düzenlenen ve koruma altına alınan bir mekanizmadır. Buna karşın Kılavuz kapsamında ele alınan teşebbüsler arası ücret tespiti anlaşmaları, iş gücü piyasalarında rekabetçi ortamı engelleyen ve çalışanların sadece ücretlerini değil buna ilaveten çalışma koşullarını da kısıtlayıcı olarak belirleyen anlaşmalardır. Kılavuz'da, ücret tespit anlaşmaları 4054 sayılı Kanun madde 4 uyarınca hukuka aykırı kabul edildiği ve rekabet ihlali oluşturduğu belirtilmiştir. Kılavuz'da ayrıca, söz konusu ücret tespit anlaşmalarının amaçsal olarak fiyat tespit anlaşmaları ile benzerlikler taşıdığı ve bu tür anlaşmaların kartel olarak değerlendirilmekte olduğu ifade edilmiştir.
- ÇALIŞAN AYARTMAMA ANLAŞMALARI
Rekabeti engelleyen bir başka teşebbüsler arası anlaşma ise çalışan ayartmama anlaşmalarıdır. Bu anlaşmaların temel amacı bir teşebbüsün, diğer bir teşebbüsün çalışanına iş teklif etmesine ya da istihdam etmesine engel olmak ve çalışan hareketliliğini kısıtlayarak rekabetçi ortamı engellemektir. Kılavuz kapsamında çalışan ayartmama anlaşmaları, 4054 sayılı Kanun'un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde de belirtilen emeğin teşebbüsler arası yatay paylaşımına uygun şartlar yarattığından, kartel olarak kabul edilmektedir.
Kılavuz'da ücret tespiti ve çalışan ayartmama anlaşmalarının teşebbüsler arası doğrudan yapılabileceği gibi, bu anlaşmaların üçüncü bir taraf aracılığı ile de yapılabileceğine değinilmiş ve somut olaya göre üçüncü tarafların da ihlalin tarafı olarak nitelendirilebileceği belirtilmiştir.
- BİLGİ DEĞİŞİMİ
Bilgi değişimi teşebbüsler arasında çalışanlarla ilgili bireysel verilerin tek taraflı ya da karşılıklı olarak değişimini ifade etmektedir. Kılavuz'a göre iş gücü pazarında rekabeti engelleyen ve kısıtlamaya elverişli olan her türlü bilgi değişimi rekabet ihlali kabul edilecektir. Söz konusu bilgi değişiminin teşebbüsler arasında yapılabileceği gibi üçüncü taraflar (bağımsız pazar araştırma kuruluşları, özel istihdam büroları vs.) aracılığı ile de gerçekleştirilebilmesinin mümkün olduğu ifade edilmektedir. Kılavuz'da ayrıca, iş gücü pazarında rakip teşebbüslerin rekabete duyarlı nitelikteki bilgileri paylaşması durumunda, Yatay İşbirliği Anlaşmaları Hakkında Kılavuz'da yer alan yönlendirmeler de dikkate alınarak, iş gücü pazarına özgü dinamikler ve somut olayın özellikleri ışığında kapsamlı bir değerlendirme yapılacağı belirtilmiştir.
- YAN SINIRLAMALAR
Kılavuz kapsamında yan sınırlamalar da değerlendirilmiştir. Kılavuz'a göre yan sınırlamalar rekabeti engelleme ya da sınırlama amacı bulunmayan veyahut etkisi olmayan bir anlaşmanın taraflarına getirilmiş olan ve anlaşmanın esasını meydana getirmekle beraber anlaşmanın belirlediği hedeflere ulaşabilmesi için gerekli olan kısıtlamalar olarak tanımlanmaktadır.
Kılavuz kapsamında yan sınırlamaların (i) doğrudan ilgililik, (ii) gereklilik ve (iii) orantılılık koşullarının sağlanması halinde kullanabileceği belirtilmiştir. Yan sınırlamalar için doğrudan ilgililik şartı, söz konusu yan sınırlamanın asıl anlaşmadan ayrılmaz nitelikte olmasını, sözleşmeyle doğrudan ilgili olmasını ve ilgili ana sözleşmenin uygulama kapsamına bağlı olmasını gerektirmektedir. Yan sınırlamalar açısından gereklilik prensibi, rekabeti engelleyici yan sınırlamanın, asıl anlaşmanın uygulanabilmesi ve var olabilmesi için zorunlu olması şeklinde tanımlanmıştır. Yan sınırlamalar için son kriter olan orantılılık prensibine göre ise söz konusu sınırlamanın asıl anlaşmanın süresini geçmemesi gerekmektedir ve her halükarda elde edilmesi istenen amaç, rekabeti sınırlamaya veya engellemeye neden olmayan başka bir yoldan ulaşılabilir olmamalıdır. Kılavuz'daki değerlendirmeler ışığında, ilgili üç şartı sağlamayan sınırlamaların yan sınırlama olarak kabul edilmeyeceği ifade edilmiştir.
İlaveten Kılavuz Taslağı'nda değinilen kural ve ilkelerin somut olayın özellikleri ve uygunluk çerçevesinde 4054 sayılı Kanun'un 5., 6. ve 7. maddeleri için de uygulama alanı yaratacağı ifade edilmiştir.
- SONUÇ
Kılavuz'un genel hatlarıyla odaklandığı ücret tespit anlaşmaları, çalışan ayartmama anlaşmaları, bilgi değişimi ve birtakım şartlara bağlı yan sınırlamalar, iş gücü piyasalarındaki en yaygın rekabet ihlalleri olarak belirtilmekle birlikte, Rekabet Kurulu'nun kararlarında 4054 sayılı Kanun'un 4.maddesi kapsamında yer verdiği değerlendirmeler, işgücü piyasalarındaki rekabet ihlallerini saptamak adına oldukça önemlidir.
Gelişmekte olan yerel mevzuatın yanı sıra, özellikle gerek Kanada'da daha önceden rekabet düzenlemeleri kapsamında yürürlüğe giren ve ücret tespit anlaşmaları ile çalışan ayartmama anlaşmalarına yönelik somut ve örneksel açıklamalar getiren değişikler, gerekse de Avrupa Komisyonu'nun ve ABD'nin işgücü piyasalarındaki ihlallere karşı geliştirdikleri mekanizmalar, Kılavuz ve sonraki mevzuat çalışmaları için de önemli bir kaynak olacaktır. İş gücü piyasalarında teşebbüsler arası rekabeti önlemek adına önemli bir adım olan İş Gücü Piyasalarındaki Rekabet İhlallerine Yönelik Kılavuz Taslağı'nın, kamuoyu görüşünün alınmasıyla birlikte yakın zamanda yayımlanması ve yürürlüğe girmesi beklenmektedir.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.