Yetkisiz Temsil

I) Giris

Bir hukuki islem kural olarak, onu yapan kimse hakkinda hüküm ifade etmektedir. Buna karsilik, bazi hallerde, bir kimsenin kendi basina islem yapabilmesi, maddi veya hukuki bir engel sebebiyle mümkün olmayabilir veyahut o kimse o hukuki islemi baskasi araciligiyla yapilmasini isteyebilmektedir. Böyle hallerde islem bir temsilci araciligiyla gerçeklestirilir.¹ Temsilcinin hukuki hüküm ve sonuçlari baskasina (temsil olunana) ait olmak üzere, onun adina ve hesabina bir hukuki islem yapabilmesine temsil denir.² Bu hukuki kurum Türk Borçlar Kanunu (TBK) m. 40-48 arasinda düzenlenmistir. Temsilcinin temsil olunanin adina ve hesabina hukuki islem yapma yetkisine ise temsil yetkisi adi verilmektedir. Temsil yetkisi, temsil olunanin hukuki islemler yapabilme yetkisinin ve ehliyetinin bir parçasi olarak kabul edilmektedir.

Hukuki islem yapma ehliyeti olan yani fiil ehliyeti olan herkes potansiyel olarak temsil yetkisi verme hakkina sahiptir. Temsil yetkisi, temsil edilenin tek tarafli ve varmasi gereken bir irade beyani ile verilmektedir. Bu nedenle temsil yetkisi, temsil iliskisinin esas unsurunu olusturmaktadir. Dolayisiyla, usulüne uygun olarak verilmemis bir temsil yetkisi mevcut olmadan, temsil iliskisinden bahsetmek mümkün olmayacaktir. Temsilci, yukarida ifade ettigimiz üzere temsil yetkisini, temsil olunan tarafindan verilen tek tarafli ve varmasi gerekli irade beyani ile kazanmaktadir. Temsilci, bu irade beyaninin, kendi hukuki alanina girmesiyle temsil yetkisini elde edecektir. Bu sebeple, temsil olunanin bu yöndeki irade beyaninin temsilcinin hâkimiyet alanina varmasi yeterlidir.³ Böyle bir durumda, temsilcinin rizasina ihtiyaç duyulmadigi gibi, kendisini yetkilendiren beyani ögrenmis olmasi da gerekli degildir.

Temsil yetkisini veren hukuki islemin geçerliligi kural olarak herhangi bir sekle bagli degildir. Temsil yetkisi sözlü veya yazili olarak verilebilmektedir. Doktrindeki hâkim görüse göre de temsil yetkisi veren irade beyanini sekil sartina tabi degildir. Temsil yetkisi, temsilciye verilen bir belge ile açiklanmis olabilecegi gibi, üçüncü kisilere yapilacak sözlü, yazili beyanlarla veya gazetede ilân edilmek suretiyle de duyurulabilmektedir.⁴ Temsil yetkisi bakimindan önemli olan, temsil olunanin yetkilendirme iradesinin, temsilci olacak kisinin hukukî alanina girmesi olacaktir.

II) Yetkisiz Temsil

A) Kavram

Esas itibariyle yetkisiz temsilin düzenlendigi hükümlerde, herhangi bir tanima yer verilmemistir. Söz konusu hükümler, genel itibariyle yetkisiz temsilin hüküm ve sonuçlarina yöneliktir. Buna karsilik, yetkisiz temsilin hukuki niteligi veya hangi hallerin yetkisiz temsile vücut verecegine iliskin herhangi bir düzenleme yer almamaktadir. Durumun böyle olmasi nedeniyle ancak temsile iliskin hükümlerden, diger ilgili düzenlemelerden ve doktrinden birtakim sonuçlara varilmaktadir.

Temsil yetkisi verildigine iliskin bir irade beyaninin mevcut olmamasi veya bu yetkinin sinirlandirilmis ya da kaldirilmis olmasina ragmen, temsilcinin yetkisini asarak baskasi adina bir hukuki islem yapmasi doktrinde "yetkisiz temsil" olarak adlandirilmaktadir. Geçerli temsil yetkisine sahip olmayan bir temsilciye de ''yetkisiz temsilci (mümessil)'' adi verilir.⁵

Yetkisiz temsil kurumu, 6098 sayili Türk Borçlar Kanunu'nun 46 ve 48. maddeler arasinda düzenlenmistir. Ilgili hükümlere göre:

MADDE 46 – ''Bir kimse yetkisi olmadigi hâlde temsilci olarak bir hukuki islem yaparsa, bu islem ancak onadigi takdirde temsil olunani baglar. Yetkisiz temsilcinin kendisiyle islem yaptigi diger taraf, temsil olunandan, uygun bir süre içinde bu hukuki islemi onayip onamayacagini bildirmesini isteyebilir. Bu süre içinde islemin onanmamasi durumunda, diger taraf bu islemle bagli olmaktan kurtulur.''

MADDE 47 – ''Temsil olunanin açik veya örtülü olarak hukuki islemi onamamasi hâlinde, bu islemin geçersiz olmasindan dogan zararin giderilmesi, yetkisiz temsilciden istenebilir. Ancak, yetkisiz temsilci, islemin yapildigi sirada karsi tarafin, kendisinin yetkisiz oldugunu bildigini veya bilmesi gerektigini ispat ederse, kendisinden zararin giderilmesi istenemez. Hakkaniyet gerektiriyorsa, kusurlu yetkisiz temsilciden diger zararlarin giderilmesi de istenebilir. Sebepsiz zenginlesmeden dogan haklar saklidir.''

B) Yetkisiz Temsilin Sartlari

Bir somut olayda yetkisiz temsilin var oldugundan bahsedebilmemiz için bazi sartlarin gerçeklesmis olmasi gerekmektedir.

1) Yetkisiz Temsilci Ile Üçüncü Kisi Arasinda Geçerli Bir Islemin Yapilmasi

a) Genel Olarak

Bir somut olayda yetkisiz temsilden bahsedilebilmesi için temsil olunan ile temsilci arasinda geçerli bir hukuki islemin yapilmis olmasi gerekmektedir. TBK m. 40 – 48'de temsil iliskisi, dogrudan temsil dikkate alinarak düzenlenmistir. Dogrudan temsilin geçerli olmasi ve hukuki islemin yapabilmesi için, temsilcinin üçüncü kisiye temsil olunan adina hareket ettigini açiklamasi gerekir.⁶ Buna karsilik, dolayli temsilde, temsilci, temsil olunan adina degil, kendi adina islem yapar. Fakat böyle bir halde temsilci ile temsil olunanin iç iliskisi anlaminda, ayri bir hukuki islem yapmalari gerekir. Bir hukuki islemin geçerli olabilmesi için, yapanin gerekli yetkilere sahip olmasi gerekir. Bu bakimdan, temsilcinin hukuki isleme yöneltmis oldugu irade beyaninin geçerli olabilmesi için, temsil yetkisine sahip olmasi zorunludur.⁷

b) Yetkisiz Temsilin Gerçeklesme Sekilleri

aa) Temsilciye Temsil Yetkisi Verilmemesi

Temsilcinin hukuki islemi yaptigi sirada temsil olunan tarafindan temsil yetkisi hiç verilmemisse, hukuki islem kesin hükümsüzlük ile sakat olacaktir. Temsil yetkisinin hiç verilmemesi hallerinin sinirlanmasi mümkün olmamakla birlikte temsil yetkisinin yoklugu uygulamada genel olarak asagidaki sekillerde ortaya çikar;

aaa) Temsil Yetkisi Için Gerekli Olan Unsurlarin Geçersiz Olmasi

Temsil olunan kisi, kanunen tek basina yapamayacagi islemleri temsilci araciligiyla da yapamaz. Bununla beraber, temsil yetkisinin verilebilmesi için, temsil olunanin hukuki islem yani fiil ehliyetine sahip olmasi gerekir. Bu anlamda temsil olunan sinirli ehliyetsizse, kanuni temsilcisinin iznine bagli olmadan yapabilecegi islemler için, tek basina temsilci atayabilir. Fakat dogal olarak tam ehliyetsizin temsilci atayabilmesi mümkün degildir. Sayet temsil yetkisinde irade sakatligi mevcut ise, temsilcinin bu yetkiye dayali olarak yaptigi hukuki islem, temsil olunani baglamaz. Buna ek olarak temsil yetkisi muvazaali islemle verilmisse, ayni sekilde temsil yetkisi geçersizdir. Bunun gibi, temsil yetkisi ahlâka aykiri oldugu takdirde, diger hukukî islemler gibi geçersizdir.⁸

bbb) Yetkisiz Temsilcinin Üçüncü Kisiyi Aldatmasi

Temsilcinin, temsil yetkisine hiçbir sekilde ehil olmadan veya azledilmis olmasina ragmen, sözde temsil olunan adina hareket etmesine, temsilcinin aldatmasi denir. Burada yetkisiz temsilci, temsil yetkisine sahip olmamasina ragmen temsilci gibi hareket ederek islem yapmaktadir. Böyle bir islem, TBK m. 526 vd. geregince vekâletsiz is görme hükümlerine tabi olacaktir.⁹

TUNÇOMAG'in ilgili eserinde de, "Yetkisiz temsilcinin gerçekten temsil yetkisi bulunmadigini açiklamayarak üçüncü kisiye bu konuda bos yere güven vermesi bir culpa in contrahendo sözlesme görüsmelerinden dogan yükümlere aykirilik demek olur ve yetkisiz temsilci borca aykiriliktan ötürü sorumlu tutulur."¹⁰ ifadelerine yer vermektedir. Anlasilacagi üzere, temsilcinin üçüncü kisiyi aldatmasi yetkisiz temsil hallerinden birini teskil etmektedir.

ccc) Temsil Yetkisinin, Hukuki Islem Yapildiktan Sonra Verilmesi

Bazen temsil olunanin, temsil yetkisi vermemesine ragmen temsil yetkisinden yoksun olan temsilci üçüncü kisi ile bir hukuki islem yapmis olabilir. Böyle bir durumda temsil olunanin temsil yetkisini sonradan vermesi, temsilcinin yapmis oldugu hukuki islemi geçerli kilmaz. Çünkü sonradan verilen yetki, sözlesmenin yapilmasinda bir onay niteligi göstermez.¹¹

ddd) Baskasinin Adina Hukuki Islem Yapilmasi

Temsil kurumundaki temel amaç baskasi adina hareket etmektir. Bu sebeple, sözlesmenin geçerliligi, temsilcinin hukuki islemi yaparken, temsil olunan adina hareket ettigi için üçüncü kisiye bildirmesine baglidir. Çünkü bu halde temsilci hukuki islemi baskasinin adini kullanarak yapmaktadir. Buna karsilik, dolayli temsilde, temsilci üçüncü kisi ile sözlesmeyi kendi adina yapar ve daha sonra temsil olunana baska bir sözlesme ile devreder.

2) Temsilcinin Yetkisini Asmasi veya Kötüye Kullanmasi

aa) Temsilcinin Yetkisini Asmasi

Temsil olunan tarafindan belirlenen temsil sinirlarini asan temsilcinin, yapmis oldugu hukuki islem, asilan kisimlarda yetkisiz temsil hükümlerine tabi olur. Ancak temsilcinin temsil yetkisinin sinirlarini asarak sözlesme yapmasinda temsilcinin belirtilmis olan sinirlar içinde kalarak yapmis oldugu islemler, temsil olunani baglar. Hatta bunun için ayri bir hukuki islem yapilmasina gerek yoktur.¹²

bb) Temsilcinin Verilen Talimatlara Aykiri Davranmasi

Temsil olunan tarafindan temsilciye verilen temsil yetkisi, temsilcinin onun adina hareket ederken kullanmasi için verilir. Bundan sonra temsil olunan tarafindan temsilciye verilen emirlere talimat adi verilir.¹³ Doktrindeki hâkim görüse göre, talimatlar temsilde iç iliskiye dayanmaktadir. Diger taraftan talimat, temsil yetkisinin kapsaminin belirlenmesinde veya sinirlanmasinda önemli rol oynamaktadir.

Uygulamaya bakildiginda hemen hemen her talimat, temsil yetkisinin sinirlandirilmasi sonucunu dogurmaktadir. Bundan dolayi temsilcinin talimatlara aykiri davranmasi dogrudan temsil yetkisine aykirilik olusturmaktadir. Bu nedenle, temsilcinin talimatlara aykiri hareket ederek yaptigi islem temsil olunani baglamayacaktir. Zira temsilcinin yapmis oldugu bu hukuki islem yetkisiz temsil hükümlerine tabi olacak olup; buna karsilik temsil olunan, temsilciye iç iliski anlaminda belirtmis oldugu görüs ile temsil olunanin üçüncü kisiye beyan ettigi görüs birbiriyle örtüsmeyebilmektedir. Bu hallerde üçüncü kisinin iyiniyetli olmasi sartiyla, temsil olunan, temsilcinin yapmis oldugu hukuki islemden sorumlu olur.¹⁴

cc) Özel Temsil Gerektiren Hallerde Genel Temsil Yetkisinin Verilmesi

Temsil yetkisi, verilen yetkinin kapsami açisindan genel ve özel temsil yetkisi olmak üzere ikiye ayrilmaktadir. Temsil olunan temsil yetkisini, genel itibariyle verebilecegi gibi özel olarak bazi hukuki islemlerin yapilmasi için de verilebilmektedir.

Genel temsil yetkisinde temsilci, kural olarak, bir sinirlamaya tabi olmadan hukuk sinirlari içinde hukuki islemi yapabilmektedir. Ancak temsilci, genel temsil yetkisinden farkli olarak, özel temsil yetkisini sadece temsil yetkisine dahil olan islemler için kullanabilmektedir. Bu sebeple, temsilcinin özel yetki almasi gerektigi hallerde, bu yetkiyi almamasina ragmen, genel temsil yetkisine dayanarak yaptigi hukuki islemler, yetkisiz temsil hükümlerine tabidir.

dd) Birlikte Temsilde Islemi Temsilcilerden Yalniz Biri Yapmasi

Temsil olunan kimse temsil yetkisini bir tek kimseye verebilmektedir. Bu durumda tek temsil iliskisi söz konusu olacaktir. Buna karsilik, temsil olunan temsil yetkisini birden fazla kisiye vermisse, birlikte temsil iliskisi söz konusu olmaktadir.

Birlikte temsil iliskisinde temsil olunan, hukuki islemin gerçeklesmesi için birden çok temsilci atamasi ve bu temsilcilerin yaptigi islemin hukuk hayatinda sonuç dogurabilmesi için, birlikte hareket etmeleri gerekmektedir. Ancak temsilcilerin birlikte hareket etmeyip, tek temsil iliskisinde oldugu gibi, her birinin hukuki islemi tek baslarina yapmalarinda da islem yine yetkisiz temsil hükümlerine tabi olacaktir.

ee) Temsilcinin Kendi Kendisiyle Islem Yapmasi

Bazi durumlarda bir temsilci bir sözlesme yaparken hem temsil olunanin temsilcisi hem de sözlesmenin karsi tarafi olarak kendi adina hareket edebilmektedir. Böyle hallerde, temsil olunanin iradesine bakilmasi gerekmektedir. Eger ki temsil olunan, temsil yetkisini yalniz bir kisiye vermisse, yapilan islem geçersiz olacaktir. Bununla birlikte, temsilcinin kendi kendisiyle yapacagi islemden temsil olunan zarar görmeyecekse, temsilci böyle bir islemi yapabilecektir. Ayni sekilde, temsil olunan, temsil yetkisinin sinirlari içinde temsilcinin kendi kendisiyle sözlesme yapmasina izin vermis ise, yapilan islem temsil olunani baglayacaktir.

ff) Temsilcinin Sözlesmenin Her Iki Tarafin Temsil Etmesi

Doktrindeki baskin görüse göre, bir temsilci bir sözlesmeyi yaparken her iki tarafin da temsilcisi olarak hareket edebilecektir. Buna doktrinde "çift temsil" adi verilir.¹⁵ Çift temsil iliskisinde temsilci objektif davranmali ve yalnizca bir tarafin menfaatine hareket etmemelidir.

Bir hukuki iliskide çift temsil iliskisinin var olabilmesi için, bu konudaki yetkinin özel olarak izin seklinde verilmesi gerekmektedir. Izin verilmeyen ve istisna olmayan islemler disinda temsilci, her iki tarafin temsilcisi olarak sözlesme yapmasi durumunda yetkisiz temsil hükümleri uygulanacaktir.

gg) Temsilcinin Temsil Yetkisini Kötüye Kullanmasi

Temsilci, temsil olunan adina hareket ettiginden, bir hukuki islemi yaparken temsil olunanin menfaatine uygun bir biçimde davranmasi gerekmektedir. Sayet temsilci, temsil olunanin menfaatine uygun bir biçimde hareket etmiyorsa, açikça temsil yetkisini kötüye kullaniyor demektir.¹⁶

Uygulamaya bakildiginda temsilcinin yetkisini kötüye kullanmasi genellikle iki sekilde gerçeklesmektedir. Bunlardan ilki; hileli anlasma olup ikincisi; temsil yetkisinin temsil olunanin menfaatine aykiri kullanilmasi olacaktir.

Hileli anlasma, temsilci ile üçüncü kisinin temsil olunanin aleyhinde anlasarak hukuki islem gerçeklestirmeleri olarak nitelendirilmektedir. Buna karsilik, hileli anlasmaya oranla daha hafif nitelikler tasiyan ikinci bir kötüye kullanma hali olacaktir. Gerçekten de, ikinci durumda temsilci bilinçli veya bilinçsiz bir sekilde temsil yetkisini temsil olunanin menfaatlerine açikça ters düsen bir biçimde kullanmaktadir. Böyle bir halde temsilcinin kusurlu (kasten veya ihmalen) hareket etmis olmasi önemli degildir.

3) Temsil Yetkisinin Sona Ermesi

Temsilciye verilen temsil yetkisinin sona ermesine ragmen temsilci, geçerli bir sekilde verilen temsil yetkisi varmis gibi hareket edebilir. Böyle bir durumda yapilan islem yetkisiz temsil hükümlerine tabi olacaktir.

Söz konusu bu durum uygulamada genellikle iki sekilde gerçeklesmektedir.

• Ilk olarak yetkisiz temsilci, temsil yetkisinin sona erdigini bilmeden islem yapabilir.
• Ikinci durumda ise temsilci, temsil yetkisinin sona ermis oldugunu bilmesine ragmen, üçüncü kisi ile hukukî islem yapmaktadir.

Temsil yetkisinin sona erdiginin bildirimi, temsilciye sözlesmenin yapilmasindan sonra ulasmissa üçüncü kisi ile temsilci arasinda yapilan sözlesme geçerli olacaktir. Bu Yargitay'in bir kararina göre de; "TBK m. 37. ve 396'da açikça vurgulandigi üzere temsil yetkisinin son bulmasi, vekilin yetkisiz temsilci haline gelmesi ve yaptigi islemlerin bu nedenle geçersiz sayilmasi için azil keyfiyetinin temsilciye ulastirilmasi gerekir. Buradan gidilerek temsilciye ya da üçüncü kisilere temsil yetkisinin geri alindigi, yöntemine uygun biçimde ulastirilmadikça bu yetkinin devam ettigi kabul edilir."¹⁷ denilmek suretiyle bu görüsü kabul ettigini belirtmistir.

Yetkisiz Temsilde Onay

Kural olarak yetkisiz temsilcinin, temsil yetkisi olmadan yapmis oldugu hukuki islem, temsil olunani baglamaz fakat yapilan hukuki islemden dogan hak ve borçlarin, temsil olunana ait olabilmesi için onun isleme daha sonradan icazet vermesi gerekmektedir.¹⁸

Temsil olunan, temsilcinin yetkisi olmaksizin yapmis oldugu hukuki isleme icazet verebilir. Böyle bir halde temsil iliskisine ait sonuçlar, geçmise etkili olarak, islemin yapildigi tarihten itibaren meydana gelmis olur.¹⁹ Buna karsilik, temsil olunan icazet verinceye kadar veya durum ve sartlardan anlasilincaya kadar, temsilcinin yapmis oldugu hukuki islemler askida kabul edilecektir. Zira yetkisiz temsilcinin üçüncü kisiyle yaptigi sözlesmenin hüküm ve sonuçlarinin dogmasini engelleyecek yetki unsuru eksik olup, bu tür bir islem askidadir.²⁰

Icazet, temsil olunan tarafindan tek tarafli ve varmasi gereken bir beyanla verilmektedir. Icazet, temsilcinin veya üçüncü kisinin hâkimiyet alanina girdigi andan itibaren sonuçlarini meydana getirecektir. Ancak istisnai durumlarda kisiye temsil yetkisi verilmeksizin yaptigi hukukî islemler temsil olunan tarafindan onanmamasina ragmen temsil olunani baglamaktadir. Bunlarin basinda temsil olunan tarafindan temsil yetkisinin varligi hakkinda üçüncü kisilerin bilgilendirilmesi ve üçüncü kisilerin iyi niyetli olarak yaptigi islemler gelmektedir. Böyle bir halde yapilan islem temsil olunani baglar.²¹

III) Yetkisiz Temsilin Hüküm ve Sonuçlari

Yetkisiz temsilin hüküm ve sonuçlari incelendiginde, temsil olunanin yetkisiz temsilcinin yapmis oldugu hukuki isleme icazet verip vermemesine göre ikiye ayrildigi görülmektedir.

A) Temsil Olunanin Hukukî Isleme Icazet Vermemesi

Yetkisiz temsilci ile üçüncü kisi arasinda yapilan hukuki islemler, geçerlik sartlarini saglamadigindan, eksiktir. Bu sebeple söz konusu islemler daha önce de ifade edildigi üzere, temsil olunanin icazet vermesine kadar askida hükümsüzdür. Buna karsilik, üçüncü kisi yapilan söz konusu hukuki islemle temsil olunan tarafindan açik veya örtülü olarak reddedilinceye kadar bagli olacaktir. Üçüncü kisinin bagli kaldigi süre zarfinda temsil olunan isleme icazet vermez veya hiçbir irade beyaninda bulunmazsa, üçüncü kisi süre sonunda islemle bagli olmaktan kurtulacaktir.

1) Sözlesmeye Icazet Verilmemesi Halinde Üçüncü Kisinin Tazminat Talebi

Temsil olunanin sözlesmeye icazet vermemesi neticesinde, üçüncü kisinin yetkisiz temsilci ile yaptigi sözlesme geçersiz hale gelecektir. Bu nedenle üçüncü kisi ugradigi olumsuz (menfi) zararlarin tazminini TBK m. 47 hükmü geregince talep edebilir.²²

TBK md. 47/1'de; "Temsil olunanin açik veya örtülü biçimde sözlesmeyi onamamasi halinde, bu islemin geçersiz olmasindan dogan zararin giderilmesi, yetkisiz temsilciden istenebilir." hükmü yer almaktadir.

Yetkisiz temsilci, temsil yetkisine sahip olmadigini bilmese ve bu hususta kusuru olmasa dahi üçüncü kisinin ugramis oldugu bu zarari ödemek mecburiyetinde olacaktir. Yetkisiz temsilci, sözlesmenin kurulmasinda kusurlu bulunur ve hakkaniyet gerektiriyorsa hâkim, yetkisiz temsilcinin ödeyecegi tazminati üçüncü kisinin ugradigi olumsuz (menfi) zarari asacak sekilde de tespit edebilmektedir. Buna karsilik, yetkisiz temsilci kusurluysa, hâkim temsilciyi sözlesmenin geçerli olmamasindan dolayi dogacak müspet zarari ödemeye de karar verebilmektedir. Burada kusur, yetkisiz temsilcinin yetkisiz oldugunu bilerek veya bilmesi gerekirken gerekli özeni göstermedigi için bilmeden hareket etmesidir.²³

Yargitay bir kararinda; "Davali, sözlesmeyi annesi adina düzenlemis olduguna, davalinin annesinden aldigi bir vekaletnamenin de bulunmadigina göre bu sözlesmeyi mümessil sifatini takinarak imzaladiginin kabulü gerekir. BK 39. maddesine göre mümessil olarak imza edene icazetten sonra sarahaten veya zimmen imtina olunursa akdin sahih olmamasindan tahaddas eden zararin tazmini zimninda, mümessil sifatini takinan kimse aleyhinde dava ikame olunur. Fakat bu kimse diger tarafin salahiyeti bulunmadigina vakif oldugu veya vakif olmasi lazim geldigini ispat ettigi takdirde davaya mahal yoktur. Somut olayda davaci icazetin varligini yasal delillerle ispat etmis degildir. Fakat davaci limited sirket olup tacirdir. Önceden davalinin annesi ile 20.02.1999 tarihinde bir sözlesme yapip sonradan davalinin annesinin bir vekaletnamesi olmadan yetkili mümessil olmadigini bile bile davali ile davaya konu sözlesmeyi yapmis olmakla davalidan istemde bulunmasi mümkün degildir."²⁴ Ifadeleri ile ayni hukuki sonuca ulasmistir.

Yetkisiz temsilci ile üçüncü kisi yapilan hukukî islem sonucunda birbirlerine verdiklerini dava yoluyla talep edebilirler. Ancak sözlesmenin geçersiz olmasi sebebiyle yapilan hukuki islem sonucu, zilyetligi devredilen esyanin mülkiyeti karsi tarafa geçmemisse, TMK m. 683/II geregince istihkak davasi ile geri alinir. Buna karsilik, esyanin mülkiyeti karsi tarafa geçmisse, TBK m. 77 ve devaminda yer alan sebepsiz zenginlesme hükümleri geregince; bedel talep edilmesi gerekmektedir.

2) Iyi Niyet Sahibi Olmayan Üçüncü Kisinin Tazminat Istemekten Yoksun Birakilmasi

Bazi hallerde üçüncü kisi, yetkisiz temsilcinin hukuki islem yapmasinda yetkisini astigini bilebilmekte veya bilmesi gerekebilmektedir. Misalen üçüncü kisi, güven ilkesine aykiri olarak yanlis bir kanaat sonucu yetkisiz temsilciyi yetkili zannedebilmektedir. Böyle bir halde, temsilcinin yapmis oldugu hukuki islem, TBK md 46 hükmü geregi, askida geçersizlik hükmüne tabidir.²⁵ Üçüncü kisi, yetkisiz temsilcinin yapmis oldugu hukukî islemde yetki sahibi olmadigini biliyor veya bilmesi gerekiyorsa, kanun iyiniyetli olmayan üçüncü kisilerin, tazminat isteme hakkini kesin biçimde ortadan kaldirmistir.²⁶ Zira böyle bir halde temsilci ile sözlesme yapan üçüncü kisi, temsil olunanin, yapilan bu hukukî isleme icazet vermemesi tehlikesini önceden bilebilecek durumda olup bu tehlikeyi/riski göze almaktadir. Bu sebeple, bahsedilen halde üçüncü kisinin, dogacak zararlara razi olmasi gerekmektedir. Burada yetkisiz temsilci kusurlu olsa dahi, üçüncü kisinin tazminat talep etme hakkini kesin olarak kaybetmis olacaktir. Üçüncü kisinin iyi niyetli olmadiginin ispat yükü ise yetkisiz temsilciye ait olacaktir.

B) Temsil Olunanin Sözlesmeye Icazet Vermesi

Temsil olunan verilen süre içinde, hukuki isleme icazet verebilir. Bu takdirde, islem geçmise etkili olarak, yapildigindan itibaren geçerli hale gelir ve sonuçlarini dogurur.²⁷ Çünkü sözlesmenin kurulmasindan sonra verilen icazet, geçmise etkilidir.

Bu konuda Yargitay Hukuk Genel Kurulu'nun 22.09.2010 tarihli 2010/13414 Esas Numarali, 2010/412 Karar Numarali karari incelendiginde; "Dogrudan dogruya temsilin söz konusu olabilmesi için gerekli olan temsil yetkisinin olmamasi halinde, temsil olunanin sonradan icazet vermesi bu noksanligi tamamlar. Ve bu icazet ile temsilci ile temsil olunan arasindaki temsil iliskisi ispatlanmis olur. Temsil yetkisinin olmamasi ve temsil olunanin icazet vermemesi halinde hukuki muamele kesin olarak hükümsüzdür. Temsil olunan ve temsilci, hukuki islem ile bagli degillerse de yetkisiz temsil ile islem yapan temsilcinin üçüncü kisinin zararini karsilamak ile yükümlü oldugu açiktir.'' ifadeleri yer almaktadir.

Yine ayni konuda Yargitay 19. Hukuk Dairesi'nin 30.06.2011 tarihli, 2011/8772 Esas Numarali, 2011/8805 Karar Numarali karari incelendiginde; "Yetkisiz temsilci tarafindan yapilan isleme, sonradan onay verilirse islem geçerli hale gelir. Somut olayda, davali borçlu sirket adina takibe itiraz eden avukata verilen vekaletnamede her ne kadar davali sirket yetkilisinin imzasi bulunmamakta ise de daha sonra ayni vekile verilen vekaletname davali sirket yetkilileri tarafindan imzalanmis ve takibe itiraza geçerlilik kazandirilmistir." ifadeleri yer almaktadir.

Yetkisiz temsilde temsil olunan icazet verince, temsilci, temsil olunan ile üçüncü sahis arasinda devam eden islemin disinda kalmaktadir. Sürenin geçmesinden sonra, temsil olunanin isleme icazet verdigini açiklamis olmasi, sakat islemi geçerli hale getirmeyecektir. Eger temsil olunan böyle bir islemin geçerli olmasini istiyorsa, üçüncü kisi ile kurulmasi istenen hukuki islemin yeniden yapilmasi gerekmektedir.

C) Üçüncü Kisinin Yetkisiz Temsilciden Isteyebilecegi Gecikme Tazminati

Temsil olunanin vermis oldugu icazetin gecikmesinden dolayi üçüncü kisinin ugramis oldugu zarari, yetkisiz temsilciden tazmin edebilmektedir. Üçüncü kisinin gecikme sonucunda ugramis oldugu zarari tazmin edebilmesi için, temsilcinin sürenin gecikmesinde kusurlu olmasi sart degildir.²⁸ Üçüncü kisi sadece kusurlu yetkisiz temsilciden tazminat talep hakkina sahip olacaktir.

D) Zamanasimi

Yetkisiz temsilde, yetkisiz temsilci ile üçüncü kisi arasinda geçersiz olsa dahi, bir hukuki islem kurulmus olacaktir. Bu sebeple üçüncü kisinin ugramis oldugu zarar sebebiyle açacagi davalara on yillik zamanasimi süresi uygulanabilmektedir (TBK m. 146). Zira yetkisiz temsilci ile üçüncü kisi arasindaki bütün davalar TBK m. 146 hükmü geregi on yillik zamanasimina tabiidir.²⁹ Zamanasimi süresi, temsil olunanin yetkisiz temsilcinin yapmis oldugu sözlesmeye icazet vermeyi reddettigi andan baslayacaktir.

IV) Yetkisiz Temsilde Islemin Onayina Iliskin Yargitay Kararlari

Bu konuda yukarida da yer verildigi üzere farkli tarihlerde verilmis olan birçok karar vardir. Isbu kararlardan birkaç tanesini belirtmek gerekirse;

• Yargitay'in 11. Hukuk Dairesi'nin vermis oldugu 2017/1462 Esas Numarali, 2019/334 Karar Numarali kararinda; ''Dava konusu olayda, gerek banka teftis kurulunun denetim raporunda, gerekse taraflarin daha sonra dosyaya yansiyan beyan ve dilekçeleri göz önüne alindiginda yazili talimatin ya da telefon kaydinin baslangiçta alinmadigi, daha sonra 26.01.2010 tarihinde davacinin icazetinin alinmis oldugu ve bu durum karsisinda, TBK'nin 38. maddesi uyarinca yapilan isleme onay veren tarafin artik bu onayi ile söz konusu isleme kendisinin baslangiçta vermis oldugu yetki tam ve saglammis gibi, bu islemle bagli olup, islemden dogacak hak ve sorumluluklar da kendisine ait olacagindan icazet, temsil olunan sahsin, temsilcinin yetkisi olmadan yaptigi islemi sonradan kabul ettigini belirten yenilik doguran bir hak olup, yetkisiz temsilci tarafindan yapilan islem icazet verildigi takdirde geçerli hale geleceginden, davacinin 26.01.2010 tarihinde dava konusu islemlere iliskin talimati imzalayarak isleme onay verdigi, söz konusu yazili muvaffaktin kendisinin bilgisi olmaksizin 01.2010 tarihinde yapilan ... islemlerine icazet verdiginin delili olup, davali bankadaki kusur ile zarar arasindaki illiyet bagi davacinin onayi ile kesildiginden olusan zarardan davalinin sorumlu olmayacagi nazara alinarak, davanin reddine karar vermek gerekirken yanilgili degerlendirmeye dayali, yazili sekilde hüküm tesisi dogru olmamis, bozmayi gerektirmistir.'' ifadeleri yer almaktadir.
• Yargitay'in Hukuk Dairesi'nin 2018/4430 Esas Numarali 2019/873 Karar Numarali kararinda; ''6098 sayili TBK'nin 40. maddesinde yetkili bir temsilci tarafindan diger bir kimse ile yapilan sözlesmeden dogan alacak ve borçlarin o kimseye ait olacagi düzenlenmistir. Buna göre yetkili degil ise, imzalayan sahsen sözlesmeden sorumlu olur. Ayni Kanun'un devam eden 46. maddesinde de bir kimse yetkili olmadigi halde baskasi adina hukuki islem yapmissa, temsil edilen kisi icazet vermedikçe alacakli veya borçlu olmayacagi belirtilmistir. Bu temsilci yetkisiz olsa dahi temsil olunanin sonradan icazet vermesi ya da kendi adina yapilan hukuki islemi benimsemesi halinde bastan itibaren hukuki islem geçerli ve temsil olunani baglayici olacaktir.'' ifadeleri yer almaktadir.
• Yargitay'in Hukuk Dairesi'nin 2017/2611 Esas Numarali, 2018/198 Karar Numarali kararinda; ''Sözlesme ile isin yapildigi tarihlerde yürürlükte olup somut olayda uygulanmasi gereken 818 sayili Borçlar Kanunu'nun 32. maddesinde yetkili bir temsilci tarafindan diger bir kimse ile yapilan sözlesmeden dogan alacak ve borçlarin o kimseye ait olacagi düzenlenmistir. Buna göre yetkili degil ise, imzalayan sahsen sözlesmeden sorumlu olur. Ayni Kanun'un devam eden 38. maddesinde de bir kimse yetkili olmadigi halde baskasi adina hukuki islem yapmissa, temsil edilen kisi icazet vermedikçe alacakli veya borçlu olmayacagi belirtilmistir. Bu temsilci yetkisiz olsa dahi temsil olunanin sonradan icazet vermesi ya da kendi adina yapilan hukuki islemi benimsemesi halinde bastan itibaren hukuki islem geçerli ve temsil olunani baglayici olacaktir.'' ifadeleri yer almaktadir.
• Yargitay'in Hukuk Dairesi'nin 2016/14483 Esas Numarali, 2017/7887 Karar Numarali kararinda; ''Borçlar Kanunu'nun 38.maddesi geregince yetkisiz bir kimsenin yapmis oldugu sözlesmeye temsil olunanin onay vermesi durumunda o sözlesme, temsil olunani baglayici olur ve sözlesmeden dogan hak ve borçlar temsil olunana intikal eder. Yetkisiz temsilcinin yaptigi isleme ya da sözlesmeye temsil olunan tarafindan verilen onay, biçime bagli olmayan, yönetilmesi gerekli tek yanli bir irade bildirimi olup, açik olabilecegi gibi örtülü de olabilir. Davali sözlesmeyi imzalamadigi halde yetkisiz bir kimse tarafindan imzalanmis olsa dahi o sözlesmeyi kullanarak bir hukuksal islem yapmis ise yetkisiz temsile onay vermis sayilir ve sözlesme kendisini baglayici olur.'' ifadeleri yer almaktadir.

V) Sonuç

Temsil kurumunda temsilci, temsil olunan ve üçüncü kisi bulunmaktadir. Temsil olunanin, temsilciye geçerli bir sekilde vermis oldugu yetkiye dayali olarak; temsilci, üçüncü kisi ile temsil olunan adina hukuki islem yapilmaktadir. Bu hukuki islem sonucu dogan hak ve borçlar temsil olunanin hesabinda dogmaktadir. Ancak temsilcinin temsil olunan ile iç iliski anlaminda temsil yetkisi geçersiz ise, temsilci ile üçüncü kisi arasinda yapilan islem de sakatlanmis olacaktir. Yetkisiz temsilcinin yapmis oldugu hukukî isleme temsil olunan icazet verdigi takdirde, islem bastan itibaren geçerli hale gelmektedir. Buna karsilik, yetkisiz temsilcin yapmis oldugu hukukî isleme, temsil olunan icazet vermez ise, yapilan islem bastan itibaren sakat olacaktir. Böyle bir halde, üçüncü kisi geçersiz hukukî islem sebebiyle zarar ugrayabilmektedir. Üçüncü kisi eger hukukî islemin yapilmasinda iyi niyetli ise, yani temsilcinin yetkisiz oldugunu bilmiyor veya gerekli bütün özeni göstermesine ragmen, bilebilecek durumda degilse, zararlarini yetkisiz temsilciden talep edebilecektir.

Kaynakça

1. OGUZMAN, ÖZ, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Vedat Kitapçilik, 2019, Istanbul.
2. EREN, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Yetkin Yayinlari, 2020, Istanbul.
3. KOCAYUSUFPASAOGLU, Borçlar Hukukuna Giris, Filiz Kitapevi, 2017, Istanbul.
4. ERGÜN, Türk Borçlar Hukukunda Yetkisiz Temsil Halleri ve Sonuçlari, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2016.
5. YELMEN, Yetkisiz Temsil, Inönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Özel Sayi Cilt: 1, 2015.

Referanslar

1 Oguzman/Öz, s. 218.

2 Eren, s. 424; Antalya, s. 361.

3 Oguzman/Öz, s. 227 vd.

4 Oguzman / Öz, s. 228 vd.

5 Inan/Yücel, s. 356.

6 Oguzman / Öz, s. 230 vd.

7 Oguzman/Öz, s. 248 vd.

8 Feyzioglu, s. 281.

9 Kocayusufpasaoglu, s.749; Esener, Yetkisiz, s. 121

10 Tunçomag, s. 419-420.

11 Kocayusufpasaoglu, s. 720.

12 Akyol, s. 452.

13 Kocayusufpasaoglu, s.761.

14 Kocayusufpasaoglu, s.762; Feyzioglu, s. 290.

15 Kocayusufpasaoglu, s. 669; Eren, s. 446.

16 Oguzman/Öz, s. 257.

17 HGK., T. 14.12.2011, E. 2011/14-707, K. 2011/769.

18 Eren, s. 455.

19 Oguzman/Öz, s. 189.

20 Oguzman/Öz, s. 189.

21 Eren, s. 458.

22 Eren, s. 457.

23 Kocayusufpasaoglu, s. 732.

24 13. HD, T. 27.2.2003, E. 2002/13428, K. 2003/1988.

25 Kocayusufpasaoglu, s. 732.

28 Altiner, s. 130.

29 TBK. m. 146; "Kanunda aksine bir hüküm bulunmadikça, her alacak on yillik zamanasimina tabidir".

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.