7524 Sayili Kanun Ile Vergi Usul Kanunu'Nun Ceza Ve Uzlaşmaya Yönelik Düzenlemelerinde Yapilan Değişiklikler

2024/49 no.lu Sirkülerimizde belirttiğimiz üzere 7254 sayılı Kanunla vergi kanunlarına önemli değişiklik ve yeni düzenlemeler getirilmiştir.

Bu kapsamda Vergi Usul Kanunu'nun (VUK) ceza ve uzlaşmaya yönelik maddelerinde de değişiklik ve yenilikler yapılmıştır. Bu düzenlemelerin kayıt dışı ekonomi ile mücadele ve mevcut cezaların etkinliğinin artırılması amacıyla yapıldığı söylenebilir.

Bu düzenlemelere aşağıda yer verilmiştir:

1. KAYIT DIŞI FAALİYETTE BULUNANLARA ARTIRIMLI VERGİ ZİYAI CEZASI KESİLECEKTİR :

VUK'nun 344. Maddesine eklenen fıkra ile, mükellefiyet tesis ettirmesi gerektiği halde ettirmeksizin vergi dairesinin bilgisi dışında ticari, zirai veya mesleki faaliyette bulunarak vergi ziyaına sebebiyet verilmesi durumunda, vergi ziyaı cezası yüzde elli artırımlı kesilecektir.

Aynı vergi türü ve dönemine ilişkin daha sonra yapılacak tarhiyatlar nedeniyle kesilecek vergi ziyaı cezalarına da aynı artırım uygulanacaktır. Örneğin, ticari kazancı dolayısıyla mükellefiyet tesis ettirmesi gerekirken kayıt dışı çalışan bir kişinin, mükellefiyet tesis ettirmediği dönemlere ilişkin gelir vergisi,
katma değer vergisi, stopaj gibi vergiler nedeniyle kesilmesi gereken vergi ziyaı cezaları %50 artırımlı olarak uygulanabilecektir.

Bu düzenleme yayımı tarihinde yürürlüğe girmiştir.

2. GENEL USULSÜZLÜK CEZALARI ÖNEMLİ ÖLÇÜDE ARTIRILMIŞTIR :

VUK'nun 352. Maddesi, aynı Kanunun usule ilişkin düzenlemelerine uymayanlara kesilecek cezalara ilişkindir. Cezayı gerektiren bu fiiller ağırlığına göre birinci ve ikinci derece usulsüzlükler olarak tanımlanmış ve bunlara kesilecek cezalar da muhatabına göre belirlenmiş durumdadır. Bu cezalar her yıl yeniden değerleme oranında artırılarak uygulanır. 2024 yılına ilişkin cezalar 556 sayılı VUK Genel Tebliği ile belirlenmiş bulunmaktadır.

7524 sayılı Kanunla, VUK'na eklenen 1 sayılı Cetvelle bu cezalarda önemli derecede artırım yapılmıştır. Aşağıdaki Tabloda 556 sayılı VUK Genel Tebliği ile 2024 yılı için belirlenen en son tutarlar ile yayımı tarihi olan 2/8/2024 (dahil) tarihinde yürürlüğe giren yeni tutarlar karşılaştırmalı olarak sunulmuştur. Bu cezaların fiilin tespit edildiği tarihe göre değilfiilin işlendiğitarihe göre uygulanması gerekir. Örneğin 2/8/2024 tarihinden önce verilmesi gereken bir vergi beyannamesinin süresinde verilmediği 2/8/2024 tarihinden sonra tespit edilirse buna eski 1. Derece usulsüzlük cezalarının uygulanması gerekir.

3. ÖZEL USULSÜZLÜK CEZALARI ÖNEMLİ ÖLÇÜDE ARTIRILMIŞ VE BU CEZALARIN UYGULANMASINA YÖNELİK YENİ ESASLAR GETİRİLMİŞTİR :

VUK'nun 353. Maddesi, belge düzenine uymamak başta olmak üzere maddede belirtilen diğer fiillere kesilecek usulsüzlük cezalarına ilişkindir. 7524 sayılı Kanunla bu maddenin uygulanmasına ve ceza tutarlarına yönelik önemli değişiklikler yapılmıştır. Bu düzenlemeler Kanunun yayımı tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Yapılan düzenlemeler aşağıda açıklanmıştır:

• Maddenin 1. Bendinde sayılan belgelerin (fatura, gider pusulası, müstahsil makbuzu, serbest meslek makbuzu) verilmediğinin ve alınmadığının tespiti halinde düzenlenecek en az ceza tutarı 1.000 TL iken (2024 için 3.400 TL), bir takvim yılı içinde ilk tespit için 10.000 TL olarak, sonraki tespitler için se Kanuna eklenen aşağıdaki 2 sayılı Cetvelle yer alan tutarlarda yeniden belirlenmiştir. Ayrıca bir takvim yılı içinde her bir belge nevine ilişkin olarak tespit olunan yukarıda yazılı özel usulsüzlükler için kesilecek cezanın toplamı için belirlenen maksimum ceza tutarı da 500.000 TL'dan (2024 yılı için 1.700.000 TL) 10 milyon TL'na çıkarılmıştır.

Tek tespitte aynı neviden birden fazla belgenin düzenlenmediğinin tespit edilmesi durumunda her bir belge için ayrı ayrı ceza kesilir ancak bu tespit, bu bent uyarınca kesilecek ceza uygulamasında, yukarıdaki 2 sayılı cetvelde yer alan tespit sayısının belirlenmesinde bir adet tespit olarak değerlendirilir. Şu kadar ki, bu özel usulsüzlük cezasına tabi fiillerin, belgeleri almak zorunda olanlar tarafından, idarenin bilgisine girmeden önce belgenin düzenlenmesi gereken süreyi takip eden beş iş günü içerisinde idareye bildirilmesi durumunda, alıcı adına özel usulsüzlük cezası kesilmez. Bu bent kapsamındaki belgelerin düzenlenmediğinin belgeyi almak zorunda olanlar tarafından, idarenin bilgisine girmeden önce belgenin düzenlenmesi gereken süreyi takip eden beş iş günü içerisinde idareye bildirildiği durumlarda, belgeleri düzenlemek zorunda olanlar adına bu bentte yer alan özel usulsüzlük cezası üç kat olarak uygulanır. Bu bent kapsamındaki belgeler yerine bu Kanun kapsamında olmayan belgelerin düzenlenmesi halinde, belgeleri düzenlemek zorunda olanlar adına bu bentte yer alan özel usulsüzlük cezası iki kat olarak uygulanır. Bu bent kapsamındaki belgelerin yerine bu Kanun kapsamında olmayan belgelerin düzenlendiğinin belgeyi almak zorunda olanlar tarafından beş iş günü içerisinde idareye bildirildiği durumlarda, söz konusu belgeleri düzenleyenler adına bu bentte yer alan cezalar altı kat olarak uygulanır.

• Maddenin 2. Bendinde sayılan belgelerin (perakende satış fişi, ÖKC fişi, giriş ve yolcu taşıma bileti, sevk irsaliyesi, taşıma irsaliyesi, yolcu listesi, günlük müşteri listesi) verilmediğinin ve alınmadığının tespiti halinde düzenlenecek en az ceza tutarı 1.000 TL iken (2024 için 3.400 TL), bir takvim yılı içinde ilk tespit için 10.000 TL olarak, sonraki tespitler için se Kanuna eklenen aşağıdaki 2 sayılı Cetvelle yer alan tutarlarda yeniden belirlenmiştir. Ayrıca her bir belge nevine ilişkin olarak kesilecek özel usulsüzlük cezasının toplamı her bir tespit için 50.000 TL'dan (2024 için 170.000 TL) 1.000.000 TL'na, bir takvim yılı içinde kesilecek cezanın sınırı ise 500.000 TL'dan (2024 yılı için 1.700.000 TL) 10 milyon TL'na çıkarılmıştır.

Tek tespitte aynı neviden birden fazla belgenin düzenlenmediğinin tespit edilmesi durumunda her bir belge için ayrı ayrı ceza kesilir ancak bu tespit, bu bent uyarınca kesilecek ceza uygulamasında, yukarıdaki 2 sayılı cetvelde yer alan tespit sayısının belirlenmesinde bir adet tespit olarak değerlendirilir. Bu bent kapsamındaki belgelerin düzenlenmediğinin belge muhteviyatı işlemin muhatapları tarafından, idarenin bilgisine girmeden önce belgenin düzenlenmesi gereken süreyi takip eden beş iş günü içerisinde idareye bildirilmesi durumunda, belgeleri düzenlemek zorunda olanlar adına bu bentte yer alan özel usulsüzlük cezası üç kat olarak uygulanır. Bu bent kapsamındaki belgeler yerine bu Kanun kapsamında olmayan belgelerin düzenlenmesi halinde, belgeleri düzenlemek zorunda olanlar adına bu bentte yer alan özel usulsüzlük cezası iki kat olarak uygulanır. Bu bent kapsamındaki belgelerin yerine bu Kanun kapsamında olmayan belgelerin düzenlendiğinin belge muhteviyatı işlemin muhatapları tarafından beş iş günü içerisinde idareye bildirildiği durumlarda, söz konusu belgeleri düzenleyenler adına bu bentte yer alan cezalar altı kat olarak uygulanır.

• 232 nci maddenin birinci fıkrasının 1 ila 5 numaralı bentlerinde sayılanlar dışında kalan kişilerin (bunlara en çok nihai tüketicileri örnek verebiliriz) fatura, gider pusulası, müstahsil makbuzu, serbest meslek makbuzu, perakende satış fişi, ödeme kaydedici cihaz fişi ve giriş ve yolcu taşıma biletlerini almadıklarının tespit edilmesi halinde bunlara her bir belge için kesilecek ceza, VK'nun 353/1 ve 2. Bentlerde öngörülen cezaların beşte biri iken, bu ceza 5.000 TL olarak belirlenmiştir. Ayrıca bu ceza için daha önce üst sınır belirlenmemişken, Kanunla 50.000 TL lık yıllık bir üst sınır belirlenmiştir. Diğer yandan bu bent kapsamındaki kişiler tarafından, idarenin bilgisine girmeden önce belgenin düzenlenmesi gereken tarihi takip eden beş iş günü içerisinde belgenin düzenlenmediğinin idareye bildirilmesi durumunda, bunlar adına özel usulsüzlük cezası kesilmeyecektir.
• VUK'na göre belirlenen muhasebe standartlarına, tek düzen hesap planına ve malî tablolara ilişkin usul ve esaslar ile muhasebeye yönelik bilgisayar programlarının üretilmesine ve kullanılmasına ilişkin kural ve standartlara uymayanlara kesilecek özel usulsüzlük cezası 250 TL'dan (2024 yılı için 40.000 TL) 65.000 TL'na yükseltilmiştir.
• VUK'nun 127 nci maddesinin (d) bendi uyarınca Maliye Bakanlığının özel işaretli görevlisinin ikazına rağmen durmayan aracın sahibi adına kesilecek özel usulsüzlük cezası 75 TL'dan (2024 için 6.600 TL) 15.000 TL'na yükseltilmiştir.
• Damga Vergisi ödenmemiş veya noksan ödenmiş kâğıtları, vergi ve cezası tahsil edilmeden tasdik eden veya örneklerini çıkarıp veren noterler adına her kâğıt için tahsil edilmeyen Damga Vergisi üzerinden maktu vergilerde % 50, nispî vergilerde % 10 oranında kesilecek özel usulsüzlük cezası için her bir kağıt başına en az ceza tutarı 1 TL'den (2024 için 14 TL) 40 TL'ye çıkarılmıştır.
• VUK'nun 86, 148, 149, 150, mükerrer 242, 256 ve 257 nci maddelerinde yer alan zorunluluklar ile mükerrer 257 nci maddesi ve Gelir Vergisi Kanununun 98/A maddesi uyarınca (bilgi verme, elektronik belge ve defter mükellefiyeti, defter ve belge ibrazı, banka yoluyla ödeme/tahsilat vb) getirilen zorunluluklara uymayan (Kamu idare ve müesseselerinde bilgi verme görevini yerine getirmeyen yöneticiler dahil) kesilecek ceza tutarları artırılmıştır. Aşağıdaki tabloda değişiklik öncesi 556 no.lu VUK Genel Tebliği ile 2024 için belirlenmiş olan tutarlar ve değişiklik sonrası ceza tutarları yer almaktadır:

Diğer yandan VUK'nun Mükerrer 257 nci maddenin birinci fıkrasının (7) numaralı bendi ile elektronik ticarette servis sağlayıcılara yönelik olarak getirilen zorunluluklara uymayanlar ile aynı bent kapsamında bildirilmesi gereken alım, satım, kiralama, ilan ve reklama ilişkin bilgileri bildirmeyen, eksik veya yanıltıcı bildirimde bulunanlara, bildirilmeyen, eksik veya yanıltıcı bildirilen her bir alım, satım, kiralama, ilan ve reklama konu mal ve hizmete ilişkin bilgi ve diğer yükümlülükler için yukarıda belirtilen özel usulsüzlük cezaları kesilecek, bu şekilde kesilen özel usulsüzlük cezası her bir bildirim için 10 milyon Türk lirasından fazla olamayacaktır.

• VUK'nun Mük. 257. Maddesi uyarınca 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu ve 2/3/2005 tarihli ve 5307 sayılı Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) Piyasası Kanunu ve Elektrik Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun kapsamında lisansa tabi faaliyetlerde bulunanlar ile bu madde uyarınca bandrol, pul, barkod, hologram, kupür, damga, sembol gibi özel etiket ve işaretleri kullanma zorunluluğu getirilen ürünleri imal veya ithal edenler için getirilen teminat yükümlülüğü ile aynı maddenin 10. Bendi uyarınca 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanununda tanımlı bulunan motorlu araç ticareti yapan mükellefler için getirilen teminat yükümlülüğüne uymayanlara uygulanacak özel usulsüzlük cezasının üst sınırı 1.000.000 TL'den (2024 için 4.400.000 TL) 10.000.000 TL'na çıkarılmıştır.

Ayrıca VUK'nun 152/A maddesi uyarınca getirilen bilgi verme yükümlülüğe uymayanlar da madde kapsamında özel usulsüzlük cezasına tabi olacaklardır.

• Tahsilat ve ödemelerini banka, benzeri finans kurumları veya posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsik etme zorunluluğuna uymayan mükellefler yanı sıra mükellef olmayan kişi ve kurumlar da özel usulsüzlük cezasına tabi olacaklardır. Ayrıca bunların her birine, her bir işlem için bu maddeye göre uygulanan cezalardan az olmamak üzere işleme konu tutarın % 5'i oranında kesilecek cezanın oranı 10'a çıkarılmıştır. Diğer yandan bunlara kesilecek yıllık cezanın üst sınırı 770.000 TL'den (2023 için 8.700.000 TL) 20.000.000 TL'ye çıkarılmıştır. Tevsik zorunluluğuna aykırı bir şekilde ödeme yapanların, durumu ödemeyi takip eden beş iş günü içerisinde kendiliğinden idareye bildirmesi halinde, ödemede bulunan adına bu fıkra uyarınca özel usulsüzlük cezası kesilmeyecektir.
• Mal teslimi veya hizmet ifalarına ilişkin tahsilatların, banka ve benzeri finans kurumları, ödeme kuruluşları veya Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi aracılığıylabaşkalarının adı ve/veya hesabı kullanılarak yapılması durumunda, her bir işlem için bu maddeye göre uygulanan cezalardan az olmamak üzere işleme konu tutarın % 10'u nispetinde, mal teslimi veya hizmet ifasını yapanlar ile adına ve/veya hesabına ödeme yapılanlara ayrı ayrı özel usulsüzlük cezası kesilecektir.Ancak, bu fıkra uyarınca bir takvim yılı içinde kesilecek özel usulsüzlük cezasının toplamı 20 milyon Türk lirasını geçemeyecektir.

5464 sayılı Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu uyarınca izin verilen durumlar hariç olmak üzere kredi kartı, banka kartı, ön ödemeli kart, karekod, elektronik cüzdan ve benzeri ödeme araçları kullanılmak suretiylegerçekleştirilen tahsilatların, kendi mükellefiyeti adına kayıtlı olmayan ödeme sistemleri veya cihazları aracılığıyla yapılması durumunda, tahsilatı yapan mükelleflere ve kendi adına kayıtlı olan bu sistemleri veya cihazları kullandıranlara ayrı ayrı her bir işlem için bu maddeye göre tatbik olunan özel usulsüzlük cezasının üç katı uygulanır.Şu kadar ki, bu fıkra uyarınca bir takvim yılı içinde kesilecek özel usulsüzlük cezasının toplamı 20 milyon Türk lirasını geçemeyecektir.

Bu düzenlemeler kötü niyetli küçük boyutlu işletmelerin kayıt dışı satışlarını engellemek isterken, imalatçı/ithalatçı büyük şirketlerin bayi ve alt bayiler aracılığıyla kendi internet sistemleri üzerinden mail order yöntemiyle yaptıkları ve tamamı kayıtlı olan satışlarını büyük ölçüde sekteye uğratacaktır. Bu büyük şirketler bu yolla bayileri ile olan tahsilat meselesini sağlama almak için bu yöntemi uygulamakta ve ayrıca satış takiplerini de bu sistemler üzerinden yapabilmektedir. Üstelik bu sistemlerle bayi/alt bayi gibi satıcıların belge düzenleri takip edilebilmektedir. Kötü niyetli işletmelerle uğraşmak isterken böyle oturmuş sistemleri sekteye uğratmanın gereği yoktur. Bu tür sistemler üzerinden yapılan satışların özel usulsüzlük cezası dışında tutulması yönünde bir kanun değişikliği yapılmasında yarar vardır.

• VUK'nun 153/A maddesi uyarınca faaliyeti bulunmayıp sahte belge düzenleyen ve mükellefiyetleri re'sen sona erdirilen mükelleflerden tekrar işe başlamak isteyenlere getirilen teminat mecburiyetine uymayanlardan verilmesi veya tamamlanması gereken teminat tutarı kadar teminatı vermeyenler veya tamamlamayanlar adına özel usulsüzlük cezası kesilir. Bu ceza hakkında, Kanunun 376 ncı maddesi ile uzlaşma hükümleri uygulanmaz.
• Ödeme kaydedici cihaz üreticisi veya ithalatçıları ile bu cihazlara ilişkin hizmet veren güvenli servis sağlayıcıları, bankalar, elektronik para kuruluşları, ödeme kuruluşları, şarj ağı işletme lisansı sahipleri ve elektronik defter, belge ve kayıtların oluşturulması, imzalanması, iletilmesi ve saklanması hususlarından herhangi biri için hizmet verme konusunda yetkilendirilenler ile sipariş, satış, muhasebe, stok takip ve benzeri programları kullandıran, teslim eden veya satan mükelleflerden; bu Kanunun 149 uncu, mükerrer 242 nci ve mükerrer 257 nci maddeleri uyarınca vergi güvenliğini sağlamak amacıyla, Hazine ve Maliye Bakanlığınca nitelikleri belirlenip onaylanan ve kullanma yükümlülüğü getirilen elektrikli, elektronik, manyetik ve benzeri cihazlar ve sistemler haricindeki cihaz ve sistemleri veya kullanmaması gereken elektrikli, elektronik, manyetik ve benzeri cihazlar ve sistemleri mükelleflere kullandıran, teslim eden veya satanlara, Hazine ve Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslara göre bu cihaz ve sistemlerle entegre veya bağlantılı olarak çalışması gereken program, cihaz veya sistemleri gerekli entegrasyonu veya bağlantıyı yapmadan kullandıran, teslim eden veya satanlara, Hazine ve Maliye Bakanlığı veya diğer kamu kurum ve kuruluşlarına bu cihaz ve sistemler tarafından aktarılması gereken belge, bilgi ve verilerin aktarılmasını sağlayacak sistemleri kurmayan veya 359 uncu maddenin (ç) ve (d) bendi kapsamına girenler hariç olmak üzere bu sistemlerin gerçeğe uygun olmayan şekilde belge, bilgi ve veri aktarmasına sebebiyet verenler ile elektronik defter, belge ve kayıtların oluşturulması, imzalanması, iletilmesi ve saklanması ile bunlara ilişkin sistem ve yazılım gereksinimleri hususlarında Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen usul ve esaslara aykırı davrananlara her bir tespit için ayrı ayrı olmak üzere birinci fıkranın (1) numaralı bendinde yer alan özel usulsüzlük cezasının on katı tutarında özel usulsüzlük cezası kesilir. Ancak bu fıkra uyarınca bir takvim yılı içinde kesilecek özel usulsüzlük cezasının toplamı 20 milyon Türk lirasını geçemez. Bu fıkraya göre ceza kesilmesini gerektiren fiillerin, aynı zamanda 6/12/1984 tarihli ve 3100 sayılı Katma Değer Vergisi Mükelleflerinin Ödeme Kaydedici Cihazları Kullanmaları Mecburiyeti Hakkında Kanun uyarınca usulsüzlük veya özel usulsüzlük cezası kesilmesini gerektirmesi durumunda aynı fiillerden dolayı 3100 sayılı Kanun uyarınca ayrıca ceza kesilmez.
• VUK'nun Mük. 355. Maddesine eklenen son fıkra uyarınca tek bir fiilin bu maddede yer alan birden fazla özel usulsüzlük cezası kesilmesini gerektirmesi halinde bu cezalardan en ağırı kesilecektir.
• VUK'nun Ek 1, 7, 8,9 ve 11. Maddelerinde yapılan ibare değişiklikleri ile tarhiyat konusu vergiler, tarhiyat öncesi ve sonrası uzlaşma kapsamından çıkarılmıştır. Buna göre sadece vergilere bağlı olarak kesilecek cezalar ile 23.000 TL' yi geçen usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları uzlaşmaya konu edilebilecektir. Bu sebeple VUK'nun 112. Maddesinin üçüncü fıkrasında yer alan uzlaşılan vergilerde gecikme faizi hesabına dair düzenleme, 376. Maddenin 1. Fıkrasının 2. Bendinde yer alan uzlaşılan verginin yasal süresinde ödenmesi halinde uzlaşılan cezada %25 ilave indirim yapılmasına dair düzenleme de yürürlükten kaldırılmıştır.

Diğer yandan Kanunun Ek:7. Maddesinde yer alan "Uzlaşmanın vaki olması halinde mükellef, üzerinde uzlaşılan vergi ve cezaya (bunlardan birisi üzerinde uzlaşılmış olsa dahi her ikisine); adına sadece ceza kesilmiş bulunan, üzerinde uzlaşılan işbu cezaya karşı dava açamaz." şeklindeki hüküm de yürürlükten kaldırılarak, cezalarda uzlaşmaya varılsa bile vergi aslının dava konusu edilmesinin önü açılmıştır.

Bu düzenlemeler Kanunun yayımı tarihinde yürürlüğe girmiş olup, Kanuna eklenen Geçici 35. Madde uyarınca, bu düzenlemelerin yürürlüğe girdiği 2/8/2024 tarihinden önce uzlaşma talep edildiği halde henüz uzlaşma günü verilmemiş, uzlaşma günü verilmiş ancak uzlaşma görüşmesi yapılmamış ya da çeşitli nedenlerle uzlaşma günü ertelenmiş veya uzlaşma talep süresi geçmemiş olan vergi ve cezalara ilişkin olarak değişiklik öncesi hükümler uygulanacak, yani tarhiyata konu vergiler uzlaşmaya konu edilebilecektir.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.