2021 Yilinda Yüksek Düzeyde Ücret Geliri Olanlardan Kimler Beyanname Verecek?

Özet: Gelir Vergisi Kanunu'nda yedi gelir unsurundan biri olan ücret geliri, gerek vergilendirme kapsamındaki kişi sayısı gerekse vergilendirme tekniği açısından diğer gelir unsurlarına göre ayrı bir yeri ve önemi bulunmaktadır. Çünkü ücret gelirinin genel vergilendirme şekli yıllık beyanname vermek suretiyle değil, nakden veya hesaben hizmet erbabına işverenler tarafından ücret ödemesinin yapıldığı anda tevkif suretiyle yapılmaktadır. Çalışanlara yapılan ücret ödemelerinin vergilendirilmesi, kamuda ve özel sektörde çalışan milyonlarca kitleyi ve çalışanlara ücret ödeyen büyük bir işveren kesimini ilgilendirmektedir. Ülkemizde özellikle özel sektörde faaliyet gösteren işverenler bünyesinde ücret geliri elde eden üst düzey yöneticiler (CEO, CFO, genel müdür, yönetim kurulu üyesi, koordinatör, grup başkanı, müdür vb.), 2021 yılında elde ettikleri ücret geliri belirlenen beyanname verme sınırını geçmesi durumunda yıllık beyanname vereceklerdir.

Anahtar kelimeler: Ücret, tek işveren, birden fazla işveren, beyanname verilecek ücret geliri, Hazır Beyan Sistemi, tevkifatın mahsubu, eğitim ve sağlık harcamasının indirimi.

GİRİŞ

2021 yılında tek ve/veya birden fazla işverenden ücret geliri elde eden ve Gelir Vergisi Kanunu gereğince yıllık beyanname vermesi gereken ücretliler Mart/2022'de yıllık beyanname vereceklerdir. Ücret geliri nedeniyle belli şartları sağlamaları halinde yıllık beyanname verecek muhtemel ücretliler şöyledir;

• Tek işverenden ücret alan ücretliler,
• Birden fazla işverenden ücret alan ücretliler,
• Yıl içinde işveren değiştiren ücretliler,
• Genel müdürler ve CEO/CFO'lar,
• Baş yönetici, tepe yönetici, icra kurulu başkanları,
• Yönetim ve denetim kurulları başkanı ve üyeleri, tasfiye memurları,
• Yurtdışındaki firmalardan tevkifatsız ücret alanlar,
• Yabancı şirketlerin Türkiye'deki irtibat ofislerinde çalışıp ücret alanlar,
• Tevkifatlı/tevkifatsız ücret gelirini birlikte elde edenler,
• Bilirkişiler, resmi arabulucular, eksperler, yarışma jürisi üyeleri,
• Akademisyenler ve öğretim üyeleri,
• Yabancı elçilik ve konsolosluklardan ücret alanlar,
• Sporcular ve spor hakemleri,
• Dar mükellef ücretlilerin yıllık beyanname verme durumu.

2021 yılında elde edilen ücret gelirlerinden yıllık beyanname verme sınırları ve şartları şöyle özetlenebilir:

• Tek işverenden alınmış ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücret geliri tutarı 650.000 TL'yi (2022 yılı için 880.000 TL) aşması durumunda yıllık beyanname ile beyan edilecektir.
• Birden fazla işverenden tevkifatlı ücret geliri elde eden mükelleflerin, birden sonraki işverenden alınan ücretleri toplamının 53.000 TL'yi (2022 yılı için 70.000 TL) aşması halinde yıllık beyanname verilecek; bu tutarı aşmamakla beraber, birden fazla işverenden tevkifatlı ücret geliri elde eden mükelleflerin, birinci işverenden aldıkları ücret gelirleri de dâhil olmak üzere ücretleri toplamının 650.000 TL'yi aşması halinde yıllık beyanname verilecektir.
• Sporculara yapılan ve tevkifata tabi olan ücret geliri toplamının, vergi tarifesinin dördüncü diliminde yer alan tutar olan 650.000 TL'yi aşması hâlinde, bu gelirler için yıllık beyanname verilecektir.
• Amatör spor yarışmalarını yöneten hakemlere ödenen ücretler hariç spor hakemlerine yapılan ödemeler 650.000 TL'yi aşması hâlinde yıllık beyanname verilecektir.

2021 yılında elde ettikleri ücret geliri nedeniyle yıllık beyanname verecek yüksek düzeyde ücret geliri elde eden ücretlilerin ayrıca bilmesi gereken hususlar ise şöyledir;

• Yıllık beyanname verilecek ücret gelirinin tespiti,
• Ücret gelirinin Hazır Beyan Sistemi üzerinden beyanı,
• Yıllık beyannamede indirilecek eğitim ve sağlık harcamaları, şahıs sigorta primleri, bağış ve yardımlar vb,
• Yıl içinde ücret üzerinden kesilen vergilerin mahsubu,
• Yıllık beyannamede bu yıl son kez uygulanacak olan asgari geçim indirimini mahsup etme imkânı olan ücretliler,
• Ücret gelirine uygulanacak vergi tarifesi,
• Yıllık beyannamede iade çıkması durumunda yapılacak işlemler,
• Beyannamenin verilmesi ve tahakkuk eden verginin ödenmesi,
• Yıllık beyannamenin süresinde verilmemesinin cezai sonuçları,
• Beyannamenin süresinden sonra pişmanlıkla verilmesi,
• İlk defa beyanname verilmesi ve mükellefiyet kaydının yapılması.

Bu çalışmada, 2021 yılında tek veya birden fazla işverenden tevkifatlı veya tevkifatsız olarak ücret geliri elde eden kişilerin, elde ettiği ücret geliri için hangi şartlarla yıllık beyanname verecekleri 193 sayılı GVK'nın 61, 62, 63, 85, 86, 89, 95. maddelerinde yer alan hükümler kapsamında incelenmiştir.

1. YILLIK BEYANNAME VERİLECEK ÜCRET GELİRLERİ

Yıllık beyanname verilmesi gereken ücret geliri için Gelir İdaresi tarafından Hazır Beyan Sistemi üzerinde önceden hazırlanarak mükelleflerin onayına sunulan beyannamenin ücretli tarafından istenmesi halinde gerekli düzeltmeler yapıldıktan sonra kabul edilip onaylandığı anda, ücretli adına vergi dairesinde mükellefiyet tesisi ve vergi tahakkuku işlemleri otomatik olarak gerçekleştirilmektedir. 2021 yılında tevkif suretiyle vergilendirilmiş olmak şartıyla;

• Tek işverenden ücret geliri elde eden mükelleflerin, ücret gelirleri toplamının, gelir vergisi tarifesinin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2021 yılı için 650.000 TL) aşması,
• Birden fazla işverenden ücret geliri elde eden mükelleflerin, birden sonraki işverenden alınan ücretleri toplamının gelir vergisi tarifesinin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı (2021 yılı için 53.000 TL) aşması,
• Birden fazla işverenden ücret geliri elde eden mükelleflerin, birinci işverenden aldıkları ücret gelirleri de dâhil olmak üzere ücretleri toplamının gelir vergisi tarifesinin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2021 yılı için 650.000 TL) aşması,

halinde ücret gelirlerinin yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekmektedir. Tevkifata tabi olmayan ücret gelirleri ise istisna kapsamında olmadığı sürece tutarı ne olursa olsun ve de kaç işverenden elde edilirse edilsin yıllık beyanname ile beyan edilecektir.

1. Yıllık beyannamede ücret gelirine uygulanan vergi tarifesi

2021 takvim yılı gelirlerinin vergilendirilmesinde esas alınacak vergi tarifesi 313 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile belirlenmiştir. 2021 yılında elde edilen gelirlerin Mart/2022 tarihinde yıllık beyanname ile beyanında aşağıda yer alan vergi tarifesi uygulanarak gelir vergisi hesaplanacaktır.

Yukarıda yer alan gelir vergisi tarifesine göre, belirlenen beş gelir dilimlerine karşılık gelen %15-20-27-35-40 oranları uygulanmak suretiyle gelir vergisi hesaplanmaktadır. Vergi tarifesinin üçüncü gelir diliminden itibaren ücret gelirlerinin vergilendirilmesinde, diğer gelir unsurlarına göre ücretlilerin lehine farklılaştırma yapılmış ve ücret ödemeleri için uygulanan vergi tarifesi dilimleri arasındaki aralık genişletilerek, ücretlilerin üçüncü ve dördüncü gelir dilimlerine daha geç girmeleri sağlanmış ve böylece ücret gelirlerinin diğer gelir unsurlarından daha düşük oranda vergilendirilmesi sağlanmıştır.

1.2. 2021 yılında tek işverenden alınan tevkifata tabi ücretin beyanname verme sınırı

2021 yılından tevkif suretiyle vergilendirilmiş ve tek işverenden ücret geliri elde eden mükelleflerin, ücret gelirleri toplamı vergi tarifesinin dördüncü gelir diliminde yer alan tutar olan 650.000 TL'yi aşması halinde, ücret gelirleri yıllık beyanname ile beyan edilecektir. Tek işverenlerden alınan tevkifatlı ücret gelirinde beyanname verme sınırı olan 650.000 TL ve bunun altındaki tutarlar için yıllık beyanname verilmeyecek ve yıl içinde tevkif yoluyla kesilen vergiler ücretlinin üzerinde nihai vergi olarak kalacaktır.

1.3. Birden fazla işverenden alınan tevkifata tabi ücret gelirinde beyanname verme sınırı

2021 yılında birden fazla işverenden tevkifatlı ücret geliri elde eden mükelleflerin, birden sonraki işverenden alınan ücretleri toplamının gelir vergisi tarifesinin ikinci gelir diliminde yer alan tutar olan 53.000 TL'yi aşması halinde yıllık beyanname verilecek; bu tutarı aşmamakla beraber, birden fazla işverenden tevkifatlı ücret geliri elde eden mükelleflerin, birinci işverenden aldıkları ücret gelirleri de dâhil olmak üzere ücretleri toplamının gelir vergisi tarifesinin dördüncü gelir diliminde yer alan tutar olan 650.000 TL'yi aşması halinde yıllık beyanname verilecektir. Birden fazla işverenden tevkifata tabi ücret geliri elde edilmesinde birinci işverenden sonraki işverenlerden alınan ücret toplamı, beyanname verme sınırı olan 53.000 TL ve bu tutarın altında kalması halinde yıllık beyanname verilmeyecek ve bu durum tıpkı tek işverenden ücret alınması gibi değerlendirilecektir. Aynı şekilde 53.000 TL'lik beyanname verme sınırı aşılmamakla beraber, birden fazla işverenden tevkifatlı ücret geliri elde eden mükelleflerin, birinci işverenden aldıkları ücret gelirleri de dâhil olmak üzere ücretleri toplamının 650.000 TL ve bu tutarın altında kalması halinde yine söz konusu ücret gelirleri beyan edilmeyecek ve tıpkı tek işverenden ücret alınması gibi değerlendirilecektir.

1.4. Birden fazla işverenden ücret alan ücretlinin birinci işvereni seçme serbestliği

Birden fazla işverenden ücret alınması halinde, birinci işverenden alınan ücretin hangisi olacağı ücretli tarafından serbestçe belirlenebilecektir. Tek işverenden tevkifata tabi olarak alınan ücret tutarının 2021 yılında 650.000 lirayı geçmemesi durumunda yıllık beyanname verilmeyecektir. Birden fazla işverenden ücret almakla beraber, birden sonraki işverenden alınan ücretlerinin toplamı, vergi tarifesinin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı ve birinci işverenden alınan dahil ücret gelirleri toplamı vergi tarifesinin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarın aşılmaması durumunda, tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler için beyanname verilmeyecektir.

Ücretlinin birden fazla işverenden tevkifata tabi ücret geliri elde etmesi durumunda, beyanname verip vermeyeceğini belirlerken, mantıken en fazla ücret aldığı işvereni birinci işveren olarak seçmesi beklenir. Ancak bu durum tamamen ücretlinin tercihine bağlı bulunmaktadır. Beyanname verme sınırının belirlenmesinde ücretli birinci işveren olarak belirlediği işverenden aldığı ücreti bir tarafa koyacak ve diğer işverenlerden aldığı ücretleri toplayacak ve 2021 yılında yıllık sınırlama olan 53.000 TL ve 650.000 TL'lik beyanname verme sınırının hesabını yapacaktır. Ücretlinin tevkifatlı olarak yurtiçinde ücret gelirinin yanında, yurtdışından tevkifatsız olarak ücret geliri de elde etmesi halinde birinci işveren olarak ister yurtiçindeki isterse yurtdışındaki işvereni seçebilecektir. Ücretli birden fazla işverenden ücret geliri elde ettiği durumda, birinci işvereni serbestçe kendisi belirleyecek ve belirlerken de kendi lehine hangisi geliyorsa onu birinci işveren olarak belirleyecektir. Ücretli isterse en yüksek ücret aldığı işvereni birinci işveren olarak seçer isterse düşük ücret aldığı işvereni birinci işveren olarak seçebilir.

1.5. Ücret gelirinin beyan edilip edilmeyeceğinin tespitinde diğer gelir unsurlarının dikkate alınmaması

Yıllık beyannameye dahil edilmeyecek gelirlerin tespit edilmesinde genel kural, ücret gelirlerinin beyan edilip edilmeyeceği öncelikle kendi içinde değerlendirilecek olup, diğer gelirlerin bulunması halinde bu gelirler hesaplamaya dahil edilmeyecektir. Yine, tevkifata tabi ücret gelirinin yanında, tevkifata tabi kira ve menkul sermaye iradının da olması durumunda; tevkifata tabi tutulan menkul sermaye iradı ve gayrimenkul sermaye iradı diğer gelirlerinin beyan edilip edilmeyeceğinin tespitinde de ücret gelirleri hesaplamaya dahil edilmeyecektir. Yani, ücret gelirinin yıllık beyanında öncelikle kendi içinde değerlendirilmesi yapılacaktır.

1.6. Beyanname verme sınırının tespitinde esas alınacak ücret tutarı

Ücret gelirinin beyanında en önemli konulardan biri de 2021 yılında yıllık beyanname verme sınırı olan 53.000 TL ve 650.000 TL'lik tutarın tespitinde brüt ücret tutarı mı, net ücret tutarı mı yoksa gayrisafi ücret tutarından yapılması gereken yasal indirimler yapıldıktan sonra kalan ücretin vergi matrahının mı esas alınacağı konusudur. Gayrisafi ücret tutarından Gelir Vergisi Kanunu'nda yer alan yasal indirimler yapıldıktan sonra bulunan gerçek safi tutar üzerinden, yine Kanun'da yer alan engellilik indiriminin düşülmesi sonrasında bulunan vergi matrahının, ücret gelirinin beyan sınırını aşıp aşmadığının tespitinde dikkate alınması gerekmektedir.

Ücret ödemelerinin vergilendirilmesinde öncelikle gayrisafi ücret tutarından yapılması gereken yasal indirimler yapılır ve safi ücret tutarına ulaşılır. Daha sonra varsa engellilik indirimi tutarı düşülür ve beyan edilecek gelire ulaşılır. Ücretlinin indirim konusu yapacağı hayat/şahıs sigorta primleri ve sendika aidatları gibi hususlar yoksa, tüm ücretlilerden kesilmesi yasal zorunluluk olan yani gayrisafi ücret tutarından %14 sigorta primi ve %1 işsizlik sigortası primi indirimi yapılır ve kalan safi ücret tutarıdır. Gayrisafi ücret tutarından yasal indirimler yapıldıktan sonra bulunan gerçek safi tutar üzerinden, engellilik indiriminin düşülmesi sonrasında bulunan vergi matrahının, ücret gelirinin beyan sınırını aşıp aşmadığının tespitinde dikkate alınması gerekmektedir.

1.7. Kamuda tek veya birden fazla işverenden ücret alanların kümülatif matrah esas alınmak suretiyle tevkifat yapılan ücret gelirinin yıllık beyanı

Genel yönetim kapsamında bulunan kamu idareleri ile bu idarelere bağlı, ilgili ve ilişkili kurum ve kuruluşlarda (ticaret şirketleri hariç) çalışan personelin, yıl içerisinde bu kapsamdaki diğer kurum ve kuruluşlardan da ücret alması veya bu kapsamdaki diğer bir kurum ve kuruluşa nakil olması durumunda, elde ettikleri ücretler tek işverenden alınan ücret olarak değerlendirilecektir. Aynı yıl içerisinde birden fazla kamu kurumundan çeşitli adlarla ücret alan personel bulunduğu gibi atama, nakil ve benzeri sebeplerle bir kurumdan diğer bir kuruma geçen personel de bulunmaktadır. Bu çerçevede, genel yönetim kapsamındaki idareler ile bu idarelere bağlı, ilgili ve ilişkili kurum ve kuruluşlar (ticaret şirketleri hariç), bu idarelerde çalışanların ücretlerinin vergilendirilmesinde tek işveren olarak değerlendirilecektir.

Kamuda çalışan personelin, aynı yıl içerisinde atama, nakil ve benzeri sebeplerle tek işveren olarak değerlendirilen diğer bir kuruma geçmesi veya birden fazla kurumdan ücret geliri elde etmesi durumunda, bu personelin elde ettiği ücret gelirlerinin toplamı, kümülatif matrah esas alınmak suretiyle vergilendirilecektir. Diğer idareler ile kurum ve kuruluşlardaki ücret matrahı, Hazine ve Maliye Bakanlığı e-bordro programından veya diğer idare ile kurum ve kuruluştan temin edilebilecektir. Bu idarelerde çalışanların tevkif yoluyla vergilendirilmiş tek işverenden aldıkları bu ücretleri vergi tarifesinin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2021 yılı için 650.000 TL) aşmaması halinde, bu gelirler için beyanname verilmeyecektir. Ancak, kamuda çalışan personelin tek işveren kapsamında 2021 yılında elde ettiği tevkifata tabi ücret geliri 650.000 TL'yi geçerse mutlaka yıllık beyanname vereceklerdir.

1.8. Kamuda çalışan ücretlinin aynı anda veya işveren değişikliği yaparak özel sektördeki bir işveren bünyesinde elde ettiği ücretin yıllık beyanı

Genel yönetim kapsamındaki idareler ile bu idarelere bağlı, ilgili ve ilişkili kurum ve kuruluşlarda çalışan personelin; aynı yıl içerisinde, bunlar dışında bir işverenden de ücret geliri elde etmesi veya görevinden ayrılarak bu işverenler nezdinde çalışmaya başlaması durumunda, söz konusu personelin ücret matrahları birbiri ile ilişkilendirilmeksizin her bir işverenden elde edilen ücret ayrı ayrı gelir vergisi tevkifatına tabi tutulacaktır. Birden fazla işverenden ücret alınması halinde, ücret gelirinin beyanında birinci işverenden alınan ücretin hangisi olacağı ücretli tarafından serbestçe belirlenecektir. Bu durumda, birden sonraki işverenden alınan ücretlerin toplamının, vergi tarifesinin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı (2021 yılı için 53.000 TL) aşması veya bu tutarı aşmamakla birlikte tüm işverenlerden aldığı ücret geliri toplamının vergi tarifesinin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2021 yılı için 650.000 TL) aşması halinde, ücret gelirlerinin tamamının beyan edilmesi gerekmektedir.

1.9. Aynı dönemde elde edilen hem tevkifatlı hem de tevkifatsız ücret gelirlerinin beyanı

2021 yılında hem tevkifatlı hem de tevkifatsız birden fazla işverenden ücret elde ediliyorsa; tevkifatlı veya tevkifatsız olmasına bakılmaksızın istenilen bir işverenden alınan ücret seçilerek hariç tutulacak, diğer kalan ücretler toplamı 53.000 TL beyan sınırını aşıyorsa hariç tutulan ücret de dahil olmak üzere ücret gelirlerinin tamamı için beyanname verilmesi gerekmektedir. Diğer kalan ücretler toplamı 2021 yılı için 53.000 TL beyan sınırını aşmaması halinde, tevkifata tabi ücretler için beyanname verilmesine gerek yoktur. Ancak tutarı ne olursa olsun tevkifatsız ücret gelirlerinin tamamı için yıllık beyanname verilmesi gerekmektedir.

1.10. Tevkifata tabi tutulmayan ücret gelirinin yıllık beyanı

Gelir Vergisi Kanunu'nda tevkifata tabi olmayan ücretler belirtilmiş ve vergi tevkif usulünün geçerli olmadığı durumlarda ücret gelirlerinin mutlaka yıllık beyanname ile beyan edileceği hüküm altına alınmıştır. Kesintiye tabi tutulmamış ücret gelirleri için tutarı ne olursa olsun yıllık beyanname verilecektir. Kesintiye tabi tutulmamış ücret gelirleri için beyan sınırı yoktur. Yabancı ülkelerde bulunan işverenlerden alınan ve kesintiye tabi olmayan ücretler (varsa Türkiye dahilindeki kazanç ve iratlarıyla birlikte) yıllık beyanname ile beyan edilir. Ancak, kanunî ve iş merkezi Türkiye'de bulunmayan dar mükellefiyete tabi işverenlerin yanında çalışan hizmet erbabına, işverenin Türkiye dışında elde ettiği kazançları üzerinden döviz olarak ödediği ücretler gelir vergisinden istisna edilmiştir. Kanuni ve iş merkezi Türkiye'de bulunmayan dar mükellefiyete tabi işverenlerden elde edilen tevkifata tabi olmayan ücret gelirleri şayet GVK'nın 23/14. maddesi kapsamında gelir vergisinden istisna ise yıllık beyanname ile beyan edilmeyecektir. Söz konusu ücretler istisna kapsamında değilse, ödeme anında tevkifat yapılmadığından mutlaka yıllık beyanname ile beyan edilecektir.

1.11. Yabancı elçilik ve konsolosluklarda çalışan ve istisnadan faydalanmayan memur ve hizmetlilere ödenen ücretlerin yıllık beyanı

Gelir Vergisi Kanunu'nda yabancı elçilik ve konsoloslukların diplomat muaflığı kapsamına girmeyen memur ve hizmetlilerinin yalnız bu işlerinden dolayı aldıkları ücretler karşılıklı olmak şartıyla gelir vergisinden istisna edilmektedir. Ancak ülkemizde bulunan yabancı büyükelçilik ve konsolosluklarında çalışan Türk vatandaşı ve diğer ülke vatandaşlarına ödenen ücretlerin karşılıklı olarak gelir vergisinden istisna tutulabilmesi için yabancı ülkelerde bulunan Türk büyükelçilik ve konsolosluklarında çalışan Türk vatandaşı ve diğer ülke vatandaşı personelin ücretlerinin de gelir vergisinden istisna olması gerekmektedir. Yabancı elçilik ve konsolosluklarda çalışanların ücretleri istisna kapsamına girmiyorsa, tevkifata tabi tutulmayan bu ücret gelirlerinin hizmet erbabı tarafından yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekmektedir. Gelir Vergisi Kanunu'na göre, işverenler tarafından çalıştırılan hizmet erbaplarına ücret ve ücret kapsamında yapılan ödemelerden artan oranlı gelir vergisi tarifesi uygulanmak suretiyle, nakten veya hesaben ödemenin yapıldığı anda gelir vergisi tevkifatının yapılması gerekmektedir. Ancak yabancı elçilik ve konsoloslukların tevkifat yapma yükümlülüğü yoktur. Bu durumda, 2021 yılında istisnadan faydalanmayan yabancı elçilik ve konsolosluk memur ve hizmetlilerinin tevkifatsız ücret gelirlerini yıllık beyanname ile Mart/2022'de beyan etmeleri gerekmektedir. Bu ücret gelirleri yıl içinde tevkifata tabi olmadıklarından yıllık beyan konusunda bir limit yoktur elde edilen ücret tutarının tamamı beyan edilecektir.

1.12. Dar mükellef ücretlilerin yıllık beyanname verme durumu

İkâmetgâhı Türkiye'de bulunan veya bir takvim yılı içinde Türkiye'de devamlı olarak altı aydan fazla oturan gerçek kişiler tam mükellefiyet esasında vergilendirilmektedir. Belli ve geçici görev veya iş için Türkiye'ye gelen yabancılardan iş, ilim ve fen adamları, uzmanlar, memurlar, basın ve yayın muhabirleri ve durumları bunlara benzeyen diğer kimselerle tahsil veya tedavi veya istirahat veya seyahat maksadıyla gelenler ile tutukluluk, hükümlülük veya hastalık gibi elde olmayan sebeplerle Türkiye'de alıkonulmuş veya kalmış olanlar memlekette altı aydan fazla kalsalar dahi Türkiye'de yerleşmiş sayılmazlar.

Gelir Vergisi Kanunu'nda, Türkiye'de yerleşmiş olmayan gerçek kişilerin sadece Türkiye'de elde ettikleri kazanç ve iratlar üzerinden vergilendirilecekleri belirtilmiştir. Dolayısıyla Türkiye'de ikâmetgâhı olmayanlar ile bir takvim yılı içinde Türkiye'de devamlı olarak altı aydan fazla oturmayanlar Türkiye'de yerleşmiş sayılmadıklarından dar mükellef olarak vergiye tabi bulunmaktadırlar. Kamu kurumlarına veya merkezi Türkiye'de bulunan özel teşebbüslere bağlı olarak işleri sebebiyle yabancı memleketlerde oturan Türk vatandaşları hariç olmak üzere, çalışma veya oturma izni alarak altı aydan daha fazla bir süredir yurt dışında yaşayan Türk vatandaşları da Türkiye'de elde ettikleri kazanç ve iratları bakımından dar mükellefiyet esasında vergilendirilmektedir.

Dar mükellef gerçek kişiler (yurt dışında yerleşik olup, dar mükellefiyet esasında vergilendirilmekte olan Türk vatandaşları dahil), ticari kazançları ve gerçek usulde tespit edilen zirai kazançları için mutlaka yıllık beyanname vereceklerdir. Gelir Vergisi Kanunu'nda yer alan hüküm gereğince dar mükellefler, tamamı Türkiye'de tevkif suretiyle vergilendirilmiş olan; ücret, serbest meslek kazançları, menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ile diğer kazanç ve iratlar için yıllık beyanname vermeyecekler ve diğer gelirleri için beyanname vermeleri halinde de bu gelirlerini beyannameye dahil etmeyeceklerdir.

2. YILLIK BEYANNAMEYE İLE BEYAN EDİLEN GELİRDEN YAPILACAK İNDİRİMLER

Yıllık beyanname ile bildirilecek gelirlere ilişkin indirimler Gelir Vergisi Kanunu'nun "Diğer indirimler" başlıklı 89 uncu maddesinde ve diğer kanunlarda belirtilmiştir. Gelir vergisi matrahının tespitinde gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden aşağıda belirtilen indirimlerin yapılabilmesi için yıllık beyanname ile bildirilecek bir gelirin bulunması ve yapılacak indirimlerin ilgili mevzuatta belirtilen şartları taşıması gerekmektedir. 2021 yılında elde edilen ücret gelirine ilişkin verilecek gelir vergisi beyannamesinde vergi matrahının tespitinde, bildirilecek gelirlerden 2021 yılında yapılan aşağıdaki indirimler yapılabilmektedir:

• Hayat/şahıs sigorta primleri,
• Eğitim ve sağlık harcamaları,
• Engellilik indirimi (Bu indirimden bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan hizmet erbabı da yararlanır.),
• Beyan edilecek gelirden sınırlı olarak indirilebilecek bağış ve yardımlar ile tamamı indirilebilecek bağış ve yardımlar,
• Sponsorluk harcamaları,
• Cumhurbaşkanınca başlatılan yardım kampanyalarına yapılan ayni ve nakdi bağışlar,
• İktisadi işletmeleri hariç, Türkiye Kızılay Derneği'ne ve Türkiye Yeşilay Cemiyeti'ne makbuz karşılığı yapılan nakdi bağış ve yardımlar,
• Diğer kanunlara göre tamamı indirilecek bağış ve yardımlar.

Yıllık beyannamede, ücret geliri tutarını aşan indirimler bir sonraki yıla zarar olarak devretmez ve ertesi yıl indirim konusu yapılamaz. İndirim konusu yapılacak tutarın hesaplamasında, gayrisafi hasılattan giderler düşüldükten, geçmiş yıl zararları ve indirimler düşülmeden önceki safi irat esas alınacaktır.

2.1. Eğitim ve sağlık harcamalarının yıllık beynanamede indirim şartları

Yıllık beyannamede gelir vergisi matrahının tespitinde, beyan edilen gelir toplamından yapılabilecek indirimlerden biri de eğitim ve sağlık harcamaları olup söz konusu indirimden yararlanmanın şartları şöyledir;

• Eğitim ve sağlık harcamaları beyan edilen gelirin %10'unu aşmaması,
• Eğitim ve sağlık harcamasının Türkiye'de yapılması,
• Gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmesi,
• Eğitim ve sağlık harcaması mükellefin kendisi, eşi ve küçük çocukları için yapılması,

gerekmektedir.

Bu şartların birlikte oluşması halinde yapılan eğitim ve sağlık harcamaları yıllık beyannamede bildirilecek gelir toplamından indirilebilecektir. Bu bağlamda beyannameyi verenin tam veya dar mükellef gerçek kişi olmasının indiriminden faydalanılması açısından bir önemi bulunmamaktadır. Ayrıca, eğitim ve sağlık harcamalarının gelir toplamından indirilebilmesi için harcamaların; mükellefin kendisi, mükellefin eşi ve mükellefin küçük çocukları için yapılması gerekmektedir. Eşe ait eğitim ve sağlık harcamalarının indiriminde, eşin çalışıyor olup olmamasının ve gelir durumunun bir önemi bulunmamaktadır. Kanuni düzenlemeye göre; gelir toplamından eğitim ve sağlık harcamalarının indirim konusu yapılabilmesi için gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmesi gerekmektedir.

Bu nedenle Kurumlar Vergisi Kanununun 4 üncü maddesi ve kendi özel kanunlarında yer alan hükümlerde, kurumlar vergisinden muaf olan kurumlara yapılan harcamalar bu indirim imkanından yararlanamazlar. Yine genel ve özel bütçeli kurumlara yapılan eğitim ve sağlık harcamaları da indirime konu edilemeyecektir. Örneğin, Sağlık Bakanlığına veya üniversitelere bağlı hastanelerin döner sermayelerine ödenen paralar indirim kapsamı dışındadır. Ayrıca, Kanunda harcamaların Türkiye'de yapılması şartı arandığından, yurtdışında yapılan eğitim ve sağlık harcamalarının indirime tabi tutulması mümkün değildir. Bu kapsamda, gümrük dışı sayılan yerlerde yapılan harcamalarda (serbest bölgeler, gümrüksüz satış mağazaları-free-shop) indirime konu edilemez. Aynı şekilde Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde yapılan harcamalar da kapsama girmez. Bedeli bankalar aracılığı ile transfer edilmek suretiyle dışarıdan posta ile veya başka şekilde getirtilen ilâç ve kitaplara ilişkin giderlerin de indirimden yararlanması mümkün değildir. Ancak bu malların Türkiye'ye bir ithalatçı tarafından getirtilmesi ve ondan satın alınması halinde, bu uygulanamadan yararlanmak mümkündür.

Türkiye'de yapılan harcamaların dahî, vergiye tâbi olmayan şahıs ve kuruluşlardan sağlanan eğitim ve sağlık mal ve hizmetleri ile ilgili olması veya Vergi Usul Kanunu'nda yazılı belgelerle tevsik edilememesi halinde, kazançtan indirilmesi mümkün değildir. Yurt dışı eğitim giderleri ve yurt dışında alınan sağlık hizmetleri yukarıda da değinildiği üzere harcamanın Türkiye'de yapılmamış olması nedeniyle indirimden yararlanamamaktadır. Örneğin, çocuğunu yurtdışındaki bir okula gönderen mükellef, okul ücretini buradan alacağı fatura ve/veya fatura benzeri bir belge ile tevsik etmesi halinde indirimden yararlanamaz. Türkiye'de yapılacak eğitim ve sağlık harcamasının gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerden alınacak fatura, serbest meslek makbuzu, perakende satış fişi veya ödeme kaydedici cihaz fişi ile tevsik edilmesi gerekmektedir. Bu nedenle, gelir ve kurumlar vergisi mükellefiyeti olmayan kooperatif, dernek, vakıf gibi kurumlardan alınan harcama belgelerinin gider indirimine konu edilmesi mümkün değildir. Ancak, dernek ve vakıfların iktisadi işletmeleri, kurumlar vergisi mükellefleri olduklarından, bunlardan alınan harcama belgeleri gider indirimine konu olacaktır. Ayrıca ilgili yılda indirilemeyen eğitim ve sağlık harcamalarının sonraki yıllarda indirilmesi mümkün değildir. İndirim konusu yapılacak tutarın hesaplamasında beyan edilen gelir olarak, yıllık gelir vergisi beyannamesinde yer alan indirimler ve geçmiş yıl zararları toplamından önceki tutar esas alınacaktır.

Click here to continue reading . . .

Originally published 22.02.2022

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.