ÖZET

Teknolojide tüketen değil, üreten bir ülke olmanın ve bunu sürdürebilir kılmanın yolu olan Ar-Ge faaliyetlerini desteklemek amacıyla yayımlanan 5746 sayılı "Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun" kapsamında, asgari kurulum şartlarını sağlayıp kurulan Ar-Ge/Tasarım Merkezleri, her yıl yürütülen faaliyetlere ilişkin olarak Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'na faaliyet raporu göndermek zorundadırlar. Çalışmamızda, bu faaliyet raporunun değerlendirilmesinde performans göstergesi olarak nitelendirilen konulara ve detaylarına yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Ar-Ge/Tasarım Merkezleri, Faaliyet Raporu, Performans Göstergeleri, 5746 Sayılı Kanun.

GİRİŞ

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı onaylı Ar-Ge/Tasarım Merkezleri, yürüttükleri faaliyetlere ilişkin olarak bir takvim yılını kapsayacak şekilde faaliyet raporlarını hazırlarlar. Bu faaliyet raporu, takip eden yılın en geç mayıs ayı içinde Bakanlığa sunulur. Bakanlık, faaliyet raporunun şekil ve içeriği açısından ön incelemesini yapar, eksiklik tespit edilmesi halinde, işletme tarafından 10 gün iş günü içerisinde eksiklikler tamamlanarak faaliyet raporu tekrar sunulur. Ar-Ge/Tasarım Merkezlerinde Değerlendirme ve Denetim Komisyonunun değerlendirmesi sonucunda tespit edilen eksiklik ya da ihlalin ölçüsüne göre Ar-Ge/Tasarım Merkezi belgesi Bakanlık tarafından iptal edilir ya da eksikliklerin giderilmesi için işletmeye maksimum üç aylık bir süre tanınır. Bu süre içerisinde işletme, 5746 sayılı Kanun kapsamında sağlanan destek ve teşviklerden faydalanamaz.

Değerlendirme ve Denetim Komisyonunun kararları faaliyet raporunda yer alan bilgilere göre yani Ar-Ge/Tasarım Merkezinin performansına göre verilir. Ar-Ge/Tasarım Merkezinin performans göstergesi olarak nitelendirilecek başlıklar ise şunlardır1:

  • Ar-Ge/Tasarım personeli istihdamı
  • Ar-Ge harcama yoğunluğu
  • Proje kapasitesi
  • İş birliği ve etkileşim
  • Ticarileşme
  • Fikri mülkiyet yetkinliği

I. AR-GE/TASARIM MERKEZİ PERSONELİ İSTİHDAMI

5746 sayılı "Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun" kapsamında belirlenen asgari kurulum şartlarından bir tanesi, belirlenen tam zaman eşdeğer personel sayısının sağlanmasıdır. Faaliyet raporuyla beraber değerlendirilecek olan performans kriterinin personel istihdamı ile ilgisi ise, Ar-Ge/Tasarım personellerinin niteliği ve faaliyet döneminde Ar-Ge/Tasarım personel sayısındaki artıştır. Nitelikten kasıt; yüksek lisans ve doktora mezunu ya da öğrencisi olan Ar-Ge/Tasarım personeli oranının toplam Ar-Ge/Tasarım personeline oranında artış olmasıdır. Bir diğer kriter, Ar-Ge/Tasarım personeli başına düşen eğitim harcamasının oranıdır. Dolayısıyla, faaliyet dönemi boyunca Ar-Ge/Tasarım personeli akademik kariyere teşvik edilmeli ve personellerin eğitimine önem verilmelidir.

II. AR-GE HARCAMA YOĞUNLUĞU

Teknolojide yaşanan hızlı gelişmeler ve rekabet ortamının giderek artmasıyla işletmelerin rakiplerinden bir adım daha öne çıkması adına Ar-Ge'ye önem vermeleri gerektiği açıktır. Bu yüzden bu, bilgiye yatırımı da beraberinde getirir. Ar-Ge/Tasarım Merkezlerinin değerlendirilmesinde de Ar-Ge'ye yatırım büyük önem arz etmektedir. Faaliyet raporunda başarı kriteri olarak nitelendirilebilecek durumlar ise Ar-Ge/Tasarım harcaması oranındaki artış ve Ar-Ge/Tasarım personeli başına düşen harcamadaki artıştır.

III. PROJE KAPASİTESİ

Ar-Ge/Tasarım Merkezlerinden beklenen asıl performans, personellerin sürekli olarak teknolojiyi takip edip, zamanlarını araştırma geliştirmeye ve yeni tasarımlara ayırmalarıdır. Bu yüzden amacı ve kapsamı olan, süresi, bütçesi planlanmış projeler ile faaliyetlerini sürdürülebilir kılmalıdırlar. Ar-Ge/Tasarım Merkezleri projeler yönünden değerlendirilirken tabi tutulacakları kriterler ise şunlardır:

  • Ar-Ge/Tasarım projelerinin niteliklerindeki artış
  • Faaliyet döneminde tamamlanan ve devam eden proje sayısındaki artış
  • Kamu destekli projelerdeki artış
  • Uluslararası fonlardan destek alınarak yapılan projelerdeki artış

IV. İŞBİRLİĞİ VE ETKİLEŞİM

Ar-Ge/Tasarım Merkezi olunmasıyla birlikte, bu merkezlerin faaliyetlerinin bilimsel olması ve akademik dünya ile iç içe olması beklenmektedir. Bunu sağlamak için ise akademik işbirliği ve etkileşim bir performans kriteri olarak geçmektedir. Ar-Ge/Tasarım Merkezlerinin, faaliyetlerinde üniversite-sanayi işbirliğini sürekli olarak aktif tutmaları gerekmektedir. Faaliyetlerini sürdürdükleri alanda çalışmaları olan ve bilimsel olarak kendilerine katkıda bulunabilecek bir akademisyen ile işbirliği içerisinde çalışmaları, projeleri sonucunda elde edecekleri çıktının niteliğini arttırmaya katkıda bulunacaktır. Bu yüzden işbirliği ve etkileşim de bir performans kriteridir. Firmalar arası işbirliği de bu kapsamda değerlendirilebilir.

V. TİCARİLEŞME

Ar-Ge/Tasarım faaliyetlerinin niteliği kadar bu faaliyetlerin ticari değeri de önem arz etmektedir. Dolayısıyla, faaliyet raporunda aşağıdaki maddeler başarı kriteri olarak değerlendirilecektir:

  • Net kârın net satışa oranındaki artış
  • Yurtdışı satışlarındaki artış
  • Ar-Ge/Tasarım faaliyet sonucu elde edilen ürünlerin gelirindeki artış
  • Ciro artışı

VI. FİKRİ MÜLKİYET YETKİNLİĞİ

Ar-Ge/Tasarım Merkezlerinde gerçekleştirilen faaliyetlere ilişkin fikri ve sınai mülkiyet hakları araştırmaları devamlı olarak yapılmalıdır. Bu araştırmalar, yeni projelere ilham kaynağı olacağı gibi rakip analizini de kolaylaştıracaktır. Ar-Ge/Tasarım faaliyeti çıktısının, olası bir hak ihlalinin de önüne geçecektir. Aynı zamanda Ar-Ge/Tasarım faaliyetleri sonucunda geliştirilen ürünü ya da hizmeti koruma altına alacaktır. Bu yüzden Ar-Ge/Tasarım personelinin fikri mülkiyet yetkinliğinin artırılması gerekmektedir. Bu yetkinlik ile beraber aşağıdaki performans kriterlerinin sağlanması kolaylaşacaktır:

  • Ulusal/uluslararası patent/faydalı model tescil/başvuru yoğunluğundaki artış
  • Marka yoğunluğundaki artış
  • Makale/bildiri yoğunluğundaki artış
  • Konferans, fuar vb. katılımlarındaki artış

SONUÇ

Sonuç olarak; çalışmamızda yer verdiğimiz bütün bu performans kriterleri Ar-Ge/Tasarım Merkezinin faaliyet dönemleri sonunda değerlendirmeye tabi tutulacak kriterlerdir. Başvuru ya da faaliyet değerlendirme toplantısı sonrasında Ar-Ge/Tasarım Merkezlerine bir sonraki faaliyet döneminde gerçekleştirmesi için verilen ödev mahiyetinde eylemlerin yer aldığı kararlar da yukarıda bahsi geçen altı madde ile ilgili olacaktır. Bu kriterler Ar-Ge/Tasarım Merkezlerinin faaliyetlerinin niteliğini artırmayı ve bu sayede teknolojide ilerlemeyi amaçlamaktadır.

Footnote

1. Ar-Ge Merkezleri Performans Endeksi Modeli, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, https://agtm.sanayi.gov.tr/Upload/SingleFile/Dosya-759-780.pdf , Erişim Tarihi: 22/09/2018

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.