ÖZET

Ekonomik gelişmişlik düzeyi açısından dünyanın en büyük ilk 10 ülkesinin iktisadi kalkınmalarının temellerine bakıldığında araştırma ve geliştirme faaliyetlerine ("Ar-Ge") ayırdıkları bütçelerin önemli oranlara ulaştığını görebilmekteyiz. Bu ülkeler ile üretimde rekabet etmek ve global pazarda yer edinmek için Ar-Ge ve yenilikçi faaliyetlere daha fazla önem verilmesinin gerekliliği açıktır. Türkiye de bilhassa son dönemde, rekabet gücünü artırmak, katma değer yaratan üretime geçebilmek adına birçok düzenlemeyi ve teşvik unsurunu hayata geçirmiştir. Bu teşviklerden birisi de Gelir ve Kurumlar vergisi mükelleflerine getirilen Ar-Ge indirimi uygulamasıdır. Çalışmamızda, söz konusu indirimin uygulama esaslarına yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Ar-Ge, Ar-Ge faaliyeti, Ar-Ge harcaması, Ar-Ge indirimi, 5746 sayılı Kanun

GİRİŞ

Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri için Ar-Ge indirimi 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun ("5476 sayılı Kanun") kapsamında sağlanmaktadır. Söz konusu teşvik unsuru, 28.02.2008 tarihinde kabul edilerek 01.04.2008 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Son olarak, 26.02.2016 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanarak 01.03.2016'da yürürlüğe giren 6676 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile 5746 sayılı Kanun'da birçok değişiklik yapılmış ve ilave destek unsurları getirilmiştir. Makalemizde güncel mevzuat çerçevesinde, 5746 sayılı Kanun'un 3/A maddesi kapsamında gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri için getirilen Ar-Ge indirimi teşvikinin detaylarına yer verilecektir.

I. AR-GE FAALİYETİ NEDİR? AR-GE FAALİYETİ OLMAYAN FAALİYETLER NELERDİR?

Ar-Ge ifadesi, birçok kanunda farklı tanımlanmakta olsa da en geniş tanımlardan birisi 5746 sayılı Kanun'un 2-1-a maddesinde yer almaktadır. Söz konusu maddede, "Araştırma ve geliştirme faaliyeti (Ar-Ge): "Araştırma ve geliştirme, kültür, insan ve toplumun bilgisinden oluşan bilgi dağarcığının artırılması ve bunun yeni süreç, sistem ve uygulamalar tasarlamak üzere kullanılması için sistematik bir temelde yürütülen yaratıcı çalışmaları, çevre uyumlu ürün tasarımı veya yazılım faaliyetleri ile alanında bilimsel ve teknolojik gelişme sağlayan, bilimsel ve teknolojik bir belirsizliğe odaklanan, çıktıları özgün, deneysel, bilimsel ve teknik içerik taşıyan faaliyetleri ifade eder." denilerek geniş bir tanımlama yapılmıştır.

5746 sayılı Kanun'un uygulamasına ve denetlenmesine ilişkin usul ve esaslar, Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Destelenmesine İlişkin Uygulama ve Denetim Yönetmeliği ile düzenlenmiştir. Yönetmeliğin 5. maddesinde Ar-Ge ve yenilik sayılmayan faaliyetlere yer verilmiştir. Söz konusu maddeye göre, aşağıdaki faaliyetlerin Ar-Ge ve yenilik faaliyeti olarak değerlendirilmesi mümkün bulunmamaktadır.

  • Pazarlama faaliyetleri, piyasa taramaları, pazar araştırması ya da satış promosyonu,
  • Kalite kontrol,
  • Sosyal bilimlerdeki araştırmalar,
  • Petrol, doğalgaz, maden rezervleri arama ve sondaj faaliyetleri,
  • İlaç üretim izni öncesinde en az iki aşaması yurt içinde gerçekleştirilmeyen klinik çalışmalar ile üretim izni sonrasında gerçekleştirilen klinik çalışmalar,
  • Bir Ar-Ge projesi kapsamında olmaksızın icat edilmiş ya da mevcut geliştirilmiş süreçlerin kullanımı,
  • Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerine yönelik olmayan şekil, renk, dekorasyon ve benzeri estetik ve görsel değişiklikleri içeren biçimsel değişiklikler,
  • Programlama dilleri ile işletim sistemleri hariç olmak üzere, internet sitelerinin ve benzerlerinin hazırlanmasına yardımcı mevcut yazılımların kullanılması suretiyle yapılan yazılım geliştirme faaliyetleri,
  • Yazılımlara ilişkin, bilimsel veya teknolojik ilerlemeler veya teknolojik belirsizliklerin çözülmesini içermeyen olağan ve tekrarlanan faaliyetler,
  • Kuruluş ve örgütlenmeyle ilgili araştırma giderleri,
  • Üretim ve üretim altyapısına yönelik yapılan yatırım faaliyetleri, ticari üretimin planlanması ve seri üretim sürecine ilişkin harcamalar,
  • Numune verilmek amacıyla prototiplerden kopyalar çıkarılıp dağıtılması ve reklam amaçlı tüketici testleri,
  • Bir Ar-Ge projesi kapsamında olmaksızın yeni süreç, sistem veya ürün ortaya konulmasına hizmet etmeyen doğrudan veya gömülü teknoloji transferi,
  • Ar-Ge ve yenilik faaliyetleriyle geliştirilen ürüne veya sürece ilişkin fikrî mülkiyet haklarının edinimi dışında bu hakların korunmasına yönelik faaliyetler.

Yönetmelikte yer alan açıklamalara bakıldığında, Ar-Ge faaliyetinin sonucunda bir proje çıktısı elde edildikten sonra söz konusu proje çıktısı için olsa dahi pazarlama ürün geliştirme ve reklam faaliyetlerinin Ar-Ge faaliyeti kapsamına dahil edilemeyeceği görülmektedir.

II. AR-GE İNDİRİMİ UYGULAMASI VE ESASLARI NELERDİR?

09.08.2016 tarihi gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri açısından bir sadeleşmeye gidilen tarih olarak görülmektedir. Söz konusu tarih ile birlikte, 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu ("KVK")'nun 10/1-a maddesi, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ("GVK")'nun 89/9. maddesi ile 6728 sayılı Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un 15. maddesi yürürlükten kaldırılmış ve kaldırılan bu hükümler üzerinde birkaç değişiklik yapılmak suretiyle 5746 sayılı Kanun'un 3/A maddesi olarak yerini almıştır. Bu sayede her üç kanunda yer alan Ar-Ge indirimine dair düzenlemeler tek çatı altında toplanmıştır1.

5746 sayılı Kanun'un 3/A maddesine göre, gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, işletmeleri bünyesinde gerçekleştirdikleri münhasıran yeni teknoloji ve bilgi arayışına yönelik Ar-Ge harcamaları tutarının tamamı, bu kapsamdaki projelerin Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından Ar-Ge ve yenilik projesi olarak değerlendirilmesi şartıyla KVK'nın 10. maddesi ve GVK'nın 89. maddesi uyarınca kazancın tespitinde yıllık gelir veya kurumlar beyannamesi ile geçici vergi beyannamelerinin ilgili satırında ayrıca gösterilmek üzere indirim konusu yapılır.

Ar-Ge harcamaları 213 sayılı Vergi Usul Kanunu ("VUK")'na göre aktifleştirmek suretiyle amortisman yoluyla itfa edilir. Ar- Ge projesinin sonucunda bir iktisadi kıymet oluşmaması durumunda ise, proje için yapılan harcamaların tamamı kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınabilecektir. Ar-Ge indirimi teşvikinden faydalanmak isteyen mükelleflerin, söz konusu harcamaları diğer faaliyetlerine ilişkin harcamalarından ayrıştırarak muhasebeleştirmesi gerekmektedir.

Ayrıca, kazancın yetersiz olması nedeniyle ilgili vergilendirme döneminde indirim konusu yapılamayan tutarlar sonraki vergilendirme dönemlerine devredilir. Devredilen tutarlar, takip eden yıllarda VUK'a göre her yıl belirlenen yeniden değerleme oranında artırımı yapılarak dikkate alınabilecektir. Ar-Ge indiriminin hesabı yapılırken, Ar- Ge faaliyetleri ile doğrudan ilişkili olmayan giderlerin hesaplamaya dahil edilmemesi gerekmektedir. İndirim tutarının hesabı yapılırken, tamamen araştırma geliştirme faaliyetlerinde kullanılan amortismana tabi iktisadi kıymetler için amortismanlar ile Ar-Ge faaliyeti dışında başka faaliyetlerde de kullanılan makine ve teçhizat için hesaplanan amortismanların bu kıymetlerin araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde kullanıldıkları gün sayısına isabet eden kısmı dikkate alınabilmektedir.

Gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerince devam ettirilen Ar-Ge projelerinin başka bir mükellefe devredilmesi halinde, devri gerçekleştirilen işletmelerce aktifleştirilen Ar-Ge harcamaları kazanç tutarının tespitinde maliyet olarak dikkate alınabilecektir. Ayrıca Ar-Ge projesinin devrinden sonra proje kapsamında gerçekleştirilecek olan harcamalar, devralan mükellef tarafından Ar-Ge indirimine konu edilebilmektedir.

Gelir ve kurumlar vergisi açısından Ar-Ge indirimi, mükelleflere ciddi bir vergi avantajı getirmektedir. Bu durumu basit bir örnek üzerinden anlatacak olursak;

Örnek: (A) A.Ş'nin 2017 yılında 1.000.000 TL Ar-Ge harcaması yapması ve aynı yılda kazancının bulunması durumunda, söz konusu harcamanın kurumlar vergisi açısından etkisi aşağıdaki şekilde olacaktır2.

(*) İlgili tutarın tamamının 5746 sayılı Kanun kapsamında Ar-Ge indirimine konu edilebileceği varsayılmıştır.

Örneğimizde yer verilen (A) A.Ş.'nin 1.000.000 TL'lik Ar-Ge indirimi tutarı, 2017 yılında kurumun kazancının bulunmaması halinde 2017 yılı için belirlenecek yeniden değerleme oranında artırılarak 2018 yılına devir edilebilecektir.

SONUÇ

KVK ve GVK'da yer alan Ar-Ge indirimine dair hükümler kaldırılarak 5746 sayılı Kanun'la tek bir çatı altında toplanmıştır. Bu düzenlemenin, mevzuatımızda Ar-Ge indirimine dair oluşan soru işaretlerinin azalması ve sadeleşmenin sağlanması açısından olumlu bir adım olduğu görülmektedir. 5746 sayılı Kanun'un 3/A bendinden faydalanan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine getirilen Ar-Ge indiriminin Türkiye'nin katma değer yaratan üretim sürecine geçişini sağlamak adına önemli bir adım olduğu söylenebilecektir.

Footnote

1 "Gelir ve Kurumlar Vergisinde AR-GE İndirimi" Doç Dr. İhsan Cemil Demir, Enes Özkan Mayıs 2017 Sayı 161 Lebib Yalkın Dergisi

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.