ÖZET

Merkezi bir denetim mekanizması altında gözlemlenmeyen dijital para piyasası, gün geçtikçe kendi tarzını sosyal hayata ve iş dünyasına yansıtmaya devam etmektedir. Gelinen son noktada Token projeleri gibi kaynak bulunması gereken dijital işlemlerin finansmanı dijital para arzı (Initial Coin Offering) işlemleri ile sağlanmaya başlanmıştır.

İşlem hacminin yüksek olması ve yapılan işlemlerin kayıt dışı kalması, devletler nezdinde rahatsızlık yaratmış olsa da bir şekilde bu alanın regüle edileceğinin sinyalleri merkezi kurum ve kuruluşlar tarafından dillendirilmeye başlanmıştır.

Hazine ve Maliye Bakanı Berat ALBAYRAK tarafından da "Dengelenme, Disiplin ve Değişim" ana başlıkları ile sunulan 2019 – 2021 yılları için planlanan Yeni Ekonomi Programı içerisinde adı anılan işlemelere yer verilmesi, Initial Coin Offering işlemlerinin dönemin ana akım işlemlerinden olacağını ve gelecekte de kendine yer bulacağını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler: Initial Coin Offering, ICO, Dijital Para, Crowdfunding, Token, Halka Arz.

GİRİŞ

Kripto para piyasasının gitgide hareketlenmesi ve bu piyasaya bağlı işlemlerin çeşitlenmesi sonucu ortaya çıkan Initial Coin Offering ("ICO") artık regüle edilmesi gereken bir kurum olarak kabul edilmektedir. Bu kuruma ilişkin yaklaşımlar ilk etapta oldukça temkinli iken, ICO işlemleri, kapladığı hacim ve işlem hızı dolayısıyla Türkiye Cumhuriyeti Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan Yeni Ekonomi Programı'nda kendine yer bulmuş ve bu işlemlerin ilerleyen dönemlerde de piyasada yer alacağının sinyallerini vermiştir.

I. DİJİTAL VARLIK VE TOKEN1

Dijital varlık, dijital formlarda oluşturulmuş yahut depolanmış, belirli bir kişiye ait içeriğin (imge, görüntü, fotoğraf, video, metin dosyaları vb.) tümünü kapsar. Bu tanımın genişletilmiş hali ise kişiye ait ve online ortamda bulunan tüm içeriktir. İçerikler kişilere ait cihazlarda ya da bulut ortamında muhafaza edilebilmektedir. Dijital varlıkları, dijital ortamda bulundukları sürece, kişisel ve soyut malvarlığı değerleri olarak ifade edebiliriz. Pek tabii ki elektronik araçların kullanımı yolu ile anılan dijital değerlerin somut malvarlığı değerlerine dönüşmeleri mümkündür.

Token ise, temel olarak bir servis kapsamında oluşturulup sunulan ve o servisin tüm işlevlerinin yerine getirilmesinde kullanılan bir dijital varlık türü olarak tanımlanabilecektir. Bu varlık türü, devredilebilen bir mülkiyet kavramı içermektedir; yani sahip olunan Token, desteklediği servis tarafından sunulan bir hizmete erişmek için kullanılabilir yahut başka bir kişiye devredilebilir.

II. DİJİTAL PARA ARZI (INITIAL COIN OFFERING - "ICO")

ICO, blockchain tabanlı projeler için, talep eden katılımcılara proje ile ilgili oluşturulan Token yapısının ön satışını yaparak proje kapsamında sunulacak servisin daha uygun fiyatlarla kullanılmasının ve/veya gelecekteki gelir modeline ortak olunmasının sağlanması amacıyla işletilen kurumdur. Nitelik itibari ile sermaye şirketleri tarafından yürütülen halka arz2 (Initial Public Offering) işlemine benzetilmektedir.

Halka arz işleminin bir şirket tarafından tercih edilmesini sağlayan faktörler; finansman, likidite, tanıtım, kurumsallaşma, kredibilite ve globelleşme olarak sayılabilirken ICO genel itibari ile blockchain tabanlı projelere finansman yaratılması amacıyla kullanılmaktadır.

Bir girişimcinin, blockchain pazarına yeni bir dijital para birimi sürmek istediği zaman kullanabileceği en etkili yol ICO'dur. Bu bağlamda, Bitcoin ve Ethereum tarafından şekillendirilen dijital para piyasasına yeni bir birim sürülmesi ve anılan birimler yerine tedavülde olması istenen dijital para birimleri ICO'lar aracılığı ile gerçekleştirilmektedir.

Bir ICO projesinin sorunsuz olarak tamamlanabilmesi için titizlikle hazırlanması gereken başlıca evrak "white paper"dır. White paper, ICO projesi ile gerçekleştirilmesi planlanan amacın, projenin hangi ihtiyaçları gidermeye yönelik olduğunun, projenin gerçekleştirilmesi için gereken miktarın, katılımcılara yatırımları karşılığında ne kadarlık bir getiri sağlanacağının, hangi kripto para birimlerinin proje kapsamında kabul edildiğinin, ICO'ya yapılacak yatırıma ait risklerin ve ICO projesinin ne kadar süre ile devam edeceğinin gösterildiği bir izahnamedir. Bu izahname, ICO başlatma niyetinde olan girişimciler tarafından hazırlanarak katılımcıların bilgisine sunulur.

ICO projesine yapılan yatırım karşılığında katılımcılara Token verilmektedir. Bu Tokenlar halka arz işlemine katılan yatırımcılara verilen hisse senetleri olarak tahayyül edilebilir. ICO projesinin başarıya ulaşması ile katılımcılar projenin taahhüt ettiği Tokenları edinecekler; ICO projesinin başarısızlıkla sonuçlanması neticesinde ise projeye yatırdıkları dijital paraları iade alacaklardır.

ICO ile taahhüt edilen her ne kadar finansal bir getiri olsa da, ICO projelerinin halka arz işlemlerinden en büyük farkı katılımcılar arasındaki saik farkıdır. ICO projeleri daha çok internet aracılığı ile yapılan kitlesel fonlamaya yakındır ve katılımcılar genellikle "supporter" yani "destekçi" olarak anılmaktadırlar. ICO'ları, kitlesel fonlamadan ayıran etmen ise katılımcıların aynı zamanda proje aracılığı ile kar elde etme beklentisi içinde de olmasıdır.

Örneğin, 2014 yılıda Ethereum için başlatılan ICO projesi kapsamında ether için biçilen değer 0.30$ iken 24 Temmuz 2018 itibari ile bu değer 474.62$'a yükselmiş ve proje ile katılımcıların yatırımlarına 1.600 kat değer kazandırılmıştır.

III. SERMAYE PİYASASI KURULU VE BANKACILIK DENETLEME VE DÜZENLEME KURULU'NUN ("BDDK") ICO'YA BAKIŞI

a. 27.09.2018 tarihli Sermaye Piyasası Kurulu ("SPK") Bülteni3

SPK bülten metninde genel olarak ICO projelerinin riskleri üzerinde durulmuş ve mümkün olduğunca bu işlemlerin regüle edilmesi gereğinden bahsedilmiştir. ICO'lar bağlamında kişiler tarafından yapılan yatırımlar için bazı risklerin oluşabileceği ve katılımcıların bu riskleri göze alarak yatırım yapmaları gerektiği belirtilmiştir. Bültende yer verilen riskler şu şekilde sıralanmaktadır:

  • ICO'ların birçoğu yapısı itibariyle düzenleyici kurumların yetki ve görev alanı dışında kaldığından, herhangi bir düzenleme ve gözetime tabi olmamaktadır.
  • Dijital varlık satıcıları, belirli (bir proje veya şirketi finanse etmek gibi) ya da çoğu zaman belirsiz vaatlerle dijital varlık satışı gerçekleştirmektedir ve toplanan paralar belirtilen amaçlarla kullanılmayabilmektedir.
  • Kripto paralara benzer şekilde, satın alınan Tokenların değerlerinde de aşırı oynaklık görülebilmektedir.
  • Satıcılar tarafından sağlanan dokümanlarda eksik ve yanıltıcı bilgiler olabilmektedir.
  • Bu tarz uygulamalarla fon toplanan projelerin çoğunluğu erken aşama projeler olduğu için projenin başarısız olması ve yapılan yatırımın tamamının kaybedilmesi söz konusu olabilmektedir.

b. 25.11.2013 tarihli BDDK Basın Açıklaması4

Basın açıklaması basın yayın kuruluşları ve internette dolaşan Bitcoin haberleri üzerine kaleme alınmıştır. Kripto para piyasasının denetim ve regülasyon dışı kalması sebebiyle kişileri bilinçlendirmek adına kaleme alınan duyuruda:

"Herhangi bir resmi ya da özel kuruluş tarafından ihraç edilmeyen ve karşılığı için güvence verilmeyen bir sanal para birimi olarak bilinen Bitcoin, mevcut yapısı ve işleyişi itibarıyla Kanun kapsamında elektronik para olarak değerlendirilmemekte, bu nedenle de söz konusu Kanun çerçevesinde gözetim ve denetimi mümkün görülmemektedir.

Diğer taraftan, Bitcoin ve benzeri sanal paralar ile gerçekleştirilen işlemlerde tarafların kimliklerinin bilinmemesi, söz konusu sanal paraların yasadışı faaliyetlerde kullanılması için uygun bir ortam yaratmaktadır. Ayrıca Bitcoin, piyasa değerinin aşırı oynak olabilmesi, dijital cüzdanların çalınabilmesi, kaybolabilmesi veya sahiplerinin bilgileri dışında usulsüz olarak kullanılabilmesi gibi risklerin yanı sıra yapılan işlemlerin geri döndürülemez olmasından dolayı operasyonel hatalardan ya da kötü niyetli satıcıların suistimalinden kaynaklı risklere de açıktır."

ifadeleri ile BDDK tarafından kripto para piyasasına duyulan güvensizlik açıkça dile getirilmiştir.

IV. YENİ EKONOMİ PROGRAMI5 VE ICO

Hazine ve Maliye Bakanı Berat ALBAYRAK, 20.09.2018 tarihinde, Cumhurbaşkanlığı Dolmabahçe Çalışma Ofisi'nde düzenlenen basın toplantısı ile 2019 – 2021 yılları için planlanan Yeni Ekonomi Programı'nı ("Program") duyurmuştur.

"Dengelenme, Disiplin ve Değişim" ana başlıkları ile sunulan Program'ın "Büyüme ve İstihdam" konulu hedeflerinin altında ICO kurumuna yer verilmesi ise dikkatleri çekmiştir. Özellikle SPK ve BDDK nezdinde güvensizlikle karşılanan bu kurumun, Devlet tarafından kabul görmesi ve Program içerisinde yer verilmesi, kurumun gelecekte kullanılacak bir fonlama yöntemi olarak kabul göreceğine ilişkin şüpheleri kuvvetlendirmiştir. Programda yer alan konuyla ilgili ifadeler aynen şu şekildedir:

"Dijital dönüşüm teşvik edilerek yenilikçi projelerin finansmanı için Kitlesel Fonlama (Crowdfunding) ve IPO alternatifi olarak ICO (Initial Coin Offering) gibi modern ve yeni nesil finansman yöntemleri yaygınlaştırılacaktır."

SONUÇ

Teknolojik altyapısı gereği gözetlenmesi ve denetlenmesi çok zor olan dijital para piyasası, artık sadece bireyleri ilgilendiren bir girişim olma özelliğinden çıkmış ve devletlerin de meselesi haline gelmiştir. Zira, ICO'lar üzerinden gerçekleştirilen işlem hacmi milyar dolarlarla ifade edilmeye başlanmıştır.

Bu itibarla, Türkiye ve dünyada etkinliğini giderek artıran blockchain sistemi ve dijital para piyasasının doğal sonuçlarından biri de devletlerin ICO projelerini regüle etme ve kontrol altına alma ihtiyacı olmuştur.

Ülkemizde de bu yönde bir regülasyon çalışmasının başladığı SPK'nın 27.09.2018 tarihli bülteninden anlaşılmaktadır. Ancak bu düzenlemenin ne şekilde olacağı, hangi alanları kontrol altına alacağı yahut bu düzenlemeler ile ICO işlemleri için merkezi bir otorite oluşturulup oluşturulmayacağı merak konusudur.

Footnotes

1. Serkan DOĞANTEKİN; "medium" isimli sitede yer alan makaleden alınmıştır. Detaylı bilgi için;

https://medium.com/@sdogantekin/token-ve-ico-kelime-da%C4%9Farc%C4%B1%C4%9F%C4%B1m%C4%B1z%C4%B1n-yeni-%C3%BCyeleri-3b257b7b113f

2. Halka arz, bir anonim şirket ya da ortaklığın yeni kaynak sağlamak amacıyla hisse senetlerini, borsa yatırımcılarına çağrı ya da ilan yoluyla duyurarak, satışını yapması ve böylece sermaye sağlamasıdır.

3. http://www.spk.gov.tr/Bulten/Goster?year=2018&no=42

4. http://www.bddk.org.tr/ContentBddk/dokuman/duyuru_0512_01.pdf

5. https://www.hazine.gov.tr/hazine-ve-maliye-bakani-duyuru-listesi

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.