İşkolu, birbirine benzeyen veya aynı nitelikte olan çalışma alanlarını ifade etmektedir. Sendikaların toplu iş sözleşmesi akdedebilmek üzere yetki başvurusunda bulunması ve başvuru sonucunda verilecek karara ilişkin itiraz süreci, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu'nda ("Kanun") düzenlenmiştir. Kanun, toplu iş sözleşmesi süreçlerinin en başından düzgün bir şekilde ilerleyebilmesi için, işkolu ve sayısal yeterlilik gibi hususları kesin düzenlemelere bağlamış; ayrıca, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ("ÇSGB") tarafından yapılan yetki tespitine mahkeme huzurunda itiraz hakkını getirerek ilgililere hukuki güvence sağlamıştır. Yetki tespit sürecinde, Kanun'da belirlenen oranların sağlanması kadar işkolu şartının da sağlanıp sağlanmadığı hususu önem teşkil etmektedir. Zira Kanun gereğince sendikalar kuruldukları işkolunda faaliyette bulunacak olup toplu iş sözleşmesi de işkolu düzeyinde yapılacaktır. Bu nedenle işyerinin girmiş olduğu işkolunun belirlenmesi önem taşımaktadır. ÇSGB tarafından yapılan tespit ile ilgili karar Resmî Gazetede yayımlanır ve bu tespite karşı ilgililer, kararın yayımından itibaren 15 (onbeş) gün içinde dava açabilirler.
İŞ KOLU NE DEMEKTİR?
İşkolu, iktisadî faaliyetlerin tasnifi sonucunda
birbirine benzeyen veya aynı mahiyette olan
çalışma alanlarının bir araya
getirilmesini ifade etmektedir. İşyerinin girdiği
işkolunun tespiti, orada hangi sendikanın faaliyet
göstereceğinin belirlenmesi açısından
önem teşkil etmektedir. Bir işkoluna hangi
işlerin girdiği ise, ÇSGB tarafından
çıkarılan İşkolları
Yönetmeliği ile ("Yönetmelik")
belirlenmektedir. Bir işyerinde yürütülmekte
olan yardımcı işler de otomatik olarak asıl
işin girdiği iş kolundan
sayılmaktadır.
Bir işyerinde ya da işletmede örgütlenerek yetki almayı amaçlayan sendikanın, her şeyden önce o işyeri ya da işletmeyle aynı işkolunda faaliyet gösteriyor olması gerekmektedir. Aksi takdirde, mevcut üye sayısı ile Kanunda aranan çoğunluk şartı sağlansa da yetki alınması mümkün değildir. Eğer taraflar arasında işkolu açısından da bir ihtilaf mevcut ise, işkolunun tespiti için açılan davanın ön mesele kabul edilerek, yetki tespitine itiraz davasının bu davanın sonucuna uygun olarak karara bağlanması gerektiği, Yargıtay kararlarında açıkça belirtilmektedir.
Ayrıca belirtmek gerekir ki; işkolu tespiti yapıldığında işyerindeki işkolunun değiştirildiği hallerde şu hususlara dikkat edilmelidir:
-Yeni bir toplu iş sözleşmesi yapılması için yetki süreci başlamışsa, değişiklik tespiti ancak bir sonraki dönem için geçerli olacaktır.
-İşkolu tespitinin istenmiş olması ya da bu tespitin dava konusu yapılmış olması, yetki işlemleri açısından bekletici neden olmaz.
-İşkolunun değişmiş olması, yürürlükte olan toplu iş sözleşmesini etkilemez.
İşkolunun belirlenmesi, Kanununun 5. maddesinde izah edilmektedir. Bu hükme göre; ''Bir işyerinin girdiği işkolunun tespiti Çalışma Ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca yapılır. Bakanlık, tespit ile ilgili kararını Resmî Gazetede yayımlar. Bu tespite karşı ilgililer, kararın yayımından itibaren 'on beş gün' içinde dava açabilir. Mahkeme iki ay içinde kararını verir. Kararın temyiz edilmesi halinde Yargıtay uyuşmazlığı 'iki ay içinde' 'kesin' olarak karara bağlar. Yeni bir toplu iş sözleşmesi için yetki süreci başlamış ise işkolu değişikliği tespiti bir sonraki dönem için geçerli olur. İşkolu tespit talebi ve buna ilişkin açılan davalar, yetki işlemlerinde ve yetki tespit davalarında bekletici neden sayılmaz. İşkolu değişikliği yürürlükteki toplu iş sözleşmesini etkilemez.'
İŞ KOLU TESPİTİ NASIL YAPILIR?
Yönetmeliğe göre; bir işyerinin hangi işkoluna dâhil olduğunu belirlenirken, işyerinde üretilen 'mal veya hizmet' esas alınır. Dolayısıyla işkolu tespitinde esas incelenmesi ve belirlenmesi gereken, işyerinde üretilen asıl mal ve hizmetin ne olduğudur. İşyerinde üretilen mal ve hizmetin birden fazla işkolunu ilgilendirmesi durumunda; ağırlıklı işin ne olduğunun tespiti yapılarak sonuca gidilir. Burada önemli olan, işyerinde yürütülen birden fazla mal veya hizmet üretimi konularından hangisinin asıl iş olduğunun tespitidir. Bu tespitten sonra işyerinin hangi işkoluna girdiği belirlenmeli ve yardımcı işler de bu işkolundan sayılmalıdır. Yapılan incelemede, işyerinde çalışan işçilerin üretimdeki ağırlıklı sayısı ile mal ve hizmet üretimindeki yatırımın niteliği ve büyüklüğü göz önünde bulundurulmalıdır. İşkolu tespiti ile ilgili incelemelerde:
a) İşyerinin sicil numarası,
b) Varsa işyerinin kurulu bulunduğu işkolu ile ilgili yargı kararları,
c) Şirket Ana Sözleşmesi, şirketin amacı ve faaliyet konusu,
d) İşyerinin varsa teşkilat şeması, bölümleri, işçi sayısı ve işçilerin yaptıkları işler, üretim akış şeması ve bu şema içinde işçilerin çalıştıkları bölümler,
e) Üretilen maddelerin niteliği, elde edilen mamul veya madde,
f) Asıl iş ve asıl işe yardımcı işlerin ne olduğu,
g) Asıl işverene bağlı diğer işyerleri
gibi hususlar incelenir.
TESPİT KARARINA İTİRAZ USULÜ NASILDIR?
Bir iş yerinin hangi işkoluna girdiği konusunda 'anlaşmazlık çıkması halinde' bu anlaşmazlığın ne şekilde giderileceği Yönetmeliğin 4. maddesinde düzenlenmiştir. Bu hükme göre;
''Bir iş yerinin hangi işkoluna girdiği konusunda anlaşmazlık çıkması halinde, ilgililerin başvurusu üzerine, işkolu, o iş yerinde yürütülen işin niteliğine göre Çalışma Ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca belirlenir. Bakanlık tespit ile ilgili kararını Resmî Gazetede yayımlar. Bu tespite ilişkin karşı ilgililer, Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun 5. maddesine göre kararın yayımından itibaren 'on beş gün' içinde dava açabilir."
Buna göre ÇSGB tarafından Resmî Gazetede yayımlanan karara karşı, kararın yayım tarihinden itibaren '15 gün içinde' dava açılacaktır. Davaya bakmaya görevli mahkeme ise İş davalarına bakmakla görevli olan İş Mahkemeleridir. Davanın açılmasından sonra davaya bakmakla görevli olan İlk Derece Mahkemesi '2 ay içerisinde' kararını verecek, ilk Derece Mahkemesi kararına karşı ise istinaf Kanun Yoluna başvurulabilecektir. Kanun gereği de Bölge Adliye Mahkemeleri '2 ay içerisinde' kararını verecek olup verilen bu karar kesin hüküm teşkil edecektir.
İLGİLİ MEVZUAT VE İÇTİHAT
SENDİKALAR VE TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ KANUNU
İşkolunun tespiti
MADDE 5 – (1) Bir işyerinin
girdiği işkolunun tespiti Bakanlıkça
yapılır. Bakanlık, tespit ile ilgili
kararını Resmî
Gazete'de yayımlar. Bu tespite karşı ilgililer,
kararın yayımından itibaren on beş gün
içinde dava açabilir. Mahkeme iki ay içinde
kararını verir. Kararın temyiz edilmesi
hâlinde Yargıtay uyuşmazlığı iki ay
içinde kesin olarak karara bağlar.
(2) Yeni bir toplu iş sözleşmesi için yetki süreci başlamış ise işkolu değişikliği tespiti bir sonraki dönem için geçerli olur. İşkolu tespit talebi ve buna ilişkin açılan davalar, yetki işlemlerinde ve yetki tespit davalarında bekletici neden sayılmaz.
(3) İşkolu değişikliği yürürlükteki toplu iş sözleşmesini etkilemez.
İŞKOLLARI YÖNETMELİĞİ
İşyerinin girdiği işkolunun belirlenmesi
MADDE 4 – (1) Bir işyerinin hangi işkoluna girdiği konusunda anlaşmazlık çıkması halinde, ilgililerin başvurusu üzerine, işkolu, o işyerinde yürütülen işin niteliğine göre Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca belirlenir. Bakanlık tespit ile ilgili kararını Resmî Gazete'de yayımlar. Bu tespite karşı ilgililer, Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun 5 inci maddesine göre kararın yayımından itibaren onbeş gün içinde dava açabilir.
(2) Yeni bir toplu iş sözleşmesi için yetki süreci başlamış ise işkolu değişikliği tespiti bir sonraki dönem için geçerli olur. İşkolu tespit talebi ve buna ilişkin açılan davalar, yetki işlemlerinde ve yetki tespit davalarında bekletici neden sayılmaz.
(3) 10/11/1983 tarihli ve 83/7376 sayılı İşkolları Tüzüğüne göre belirlenmiş olan işyerlerinin işkolu, en son yetki belgesi alan sendikanın kurulu bulunduğu işkolundan sayılır.
Yargıtay 9.HD. 19.6.2012 tarihli ve 2012/15426 E. ve 2012/23736 K. sayılı Kararı:
"Dosya kapsamından, işyeri ile ilgili Bakanlık işkolu tespit kararının iptali için açılan davanın halen Ankara 1. İş Mahkemesi 2011/1251 Esas numarasında derdest olduğu anlaşılmıştır. Bu durumda taraflar arasında yetki uyuşmazlığı ile birlikte işkolu tespit uyuşmazlığı söz konusu olmaktadır. İşyerinin girdiği işkolunun tespiti için açılan dava ön mesele kabul edilerek, davanın sonucuna göre işin esası çözüme kavuşturulmalıdır. Bu yönler düşünülmeksizin yazılı şekilde hüküm kurulması hatalıdır."
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
