Savunma sanayiinde savunma sanayii kapsamında yapılan anlaşmalarda yer verilen ve doğrudan satın alma, müşterek proje programlarına katılım, teşvik veya yatırım yolu ile tedarik edilecek veya savunma sanayii, teknoloji ve teçhizatı sahasında araştırma, geliştirme, imalat ve montaj yapan gerçek ve tüzel kişilerle bu konularda çalışan şahıslara ait her türlü gizlilik dereceli bilgi, belge, proje, malzeme ve hizmetlerin ve bunlarla ilgili yerlerin güvenliği ve korunması milli menfaatler gereği önem arz etmektedir.
Bu öneme binaen ülkemizde de özellikle savunma sanayiine ait gizlilik dereceli her türlü anlaşma ile bilgi, belge, proje, malzeme veya hizmetlerin alımını, satımını, üretimini, araştırma ve geliştirmesini, muhafazasını ve depolanmasını yapacak veya yaptıracak bütün kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişileri ve bunların faaliyet gösterecekleri tesisler ile 26 Haziran 2001 tarihli ve 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme BölgeleriKanunu'na göre kurulan tesisleri kapyacak şekilde 29 Haziran 2004 tarihinde 5202 sayılı Savunma Sanayii Güvenliği Kanunu kabul edilerek 3 Temmuz 2004 tarihli 25511 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Türk Silahlı Kuvvetleri kadro ve kuruluşlarında bulunan askeri tesisler ile personeli 5202 sayılı Kanunun uygulama alanı kapsamı dışında tutulmuş olmakla askeri tesislerde herhangi bir savunma sanayii projesinin gerçekleştirilmesi halinde ise bu Kanun hükümleri uygulama alanı bulmaktadır.
NATO'yu ilgilendiren iş ve projelere ait güvenlik işlemleri ise, sorumlu makam olan Kuzey Atlantik Antlaşması Merkez Kurulu Başkanlığı tarafından, NATO güvenlik esas ve usulleri çerçevesinde Milli Savunma Bakanlığı ile koordineli olarak yürütülmektedir.
5202 sayılı Kanun kapsamında gizlilik unsur sınırları ve esasları tanımlanmış bir uygulama alanı bulmaktadır. Buna göre "gizlilik derecesi"; bilmesi gereken kişiler dışındakilere açıklanması veya verilmesi milli güvenlik ve ülke menfaatleri bakımından sakıncalı görülen bilgi, belge ve malzemenin, önem derecelerine göre "çok gizli", "gizli", "özel" ve "hizmete özel" şeklinde sınıflandırılması ve adlandırılmasını ifade etmektedir. Gizlilik dereceli bilgi, belge ve malzemeler ise kriptografik ve atomal bilgi ve malzeme de dahil olmak üzere, gizlilik dereceli içeriğe sahip her türlü kaydı, yazılı ve sözlü haberleşme ortamını, mesajları, belgeleri ve silah, mühimmat, araç ve gereç gibi her çeşit malzeme ile bunların parça ve kısımlarını, yazılım ve donanımlarını kapsamaktadır.
Gizlilik dereceli projeler, savunma ihtiyacı olan ve gizlilik dereceli bilgi ihtiva eden her türlü harp silah, araç ve gereçleri ile bunların önemli ve kritik alt sistemlerinin ve parçalarının alımını ve satımını, her tip üretim faaliyeti ile araştırmasını ve geliştirmesini, bunlarla ilgili hizmet ve alt yapı tesis ve faaliyetlerini kapsayan çalışmaların bütünü olarak tanımlanırken "bilmesi gereken kişi" tanımı gizlilik dereceli bir bilgiyi, belgeyi, projeyi veya malzemeyi, ancak görevi gereği öğrenme ve kullanma sorumluluğu bulunan ve gerekli gizlilik derecesini haiz "Kişi Güvenlik Belgesi"ne sahip kişiyi ifade etmektedir. Bahsi geçen "Kişi Güvenlik Belgesi" ise gizlilik dereceli bilgi, belge, proje veya malzemeye nüfuz edebilmeyi veya bunların bulunduğu yer ve tesislere giriş iznini sağlayan belgeyi ifade etmektedir.
Gizlilik unsurunun kişilerle ilişkilendirilmesinin yanı sıra tesisler ile de ilişkilendirilmesi savunma sanayii güvenlik gereksinimlerinin bir sonucudur. Bu sebeple 5202 sayılı Kanun bir tesiste bulunan veya bulunabilecek gizlilik dereceli bilgi, belge, proje ve malzemenin fiziki güvenliklerinin sağlanması için, tesisin bulunduğu yer ve çevre şartları ile maruz kalabileceği dış ve iç tehditler göz önüne alınarak projelendirilmiş olan koruma önlemlerinin uygun bulunduğunu belirten ve "Tesis Güvenlik Belgesi" olarak ifade edilen belgeye ilişkin esas ve usulleri de düzenlemesi itibariyle gerekli güvenlik ihtiyaçlarını kapsar bir düzenlemeye sahiptir.
5202 sayılı kanun kapsamında belirlenen gizlilik derecelerinden "Çok Gizli" derecesi izinsiz açıklanması durumunda devletin güvenliğine, milletimize, ulusal varlık ve bütünlüğümüze, iç ve dış menfaatlerimiz ile müttefiklerimize hayati bakımdan son derece büyük zarar verebilecek, yabancı bir devlete fayda sağlayabilecek ve güvenlik bakımından olağanüstü sonuçlar doğurabilecek evrak, araç, gereç, bilgi, belge, proje, malzeme, tesis ve yerler için kullanılan gizlilik derecesini; "Gizli" derecesi, izinsiz açıklanması durumunda devletin güvenliğine, milletimize, ulusal varlık ve bütünlüğümüze, iç ve dış menfaatlerimize ciddi şekilde zarar verebilecek, saygınlık ve çıkarlarımızı sarsacak, yabancı bir devlete fayda sağlayabilecek nitelikte olan evrak, araç, gereç, bilgi, belge, proje, malzeme, tesis ve yerler için kullanılan gizlilik derecesini; "Özel" derecesi, izinsiz açıklanması durumunda, devletin çıkar ve prestijini sarsacak, bir şahsın zarar görmesine neden olacak veya yabancı bir devlete fayda sağlayabilecek nitelikte olan evrak, araç, gereç, bilgi, belge, malzeme, tesis ve yerler için kullanılan gizlilik derecesini; "Hizmete Özel" derecesi ise kapsadığı bilgiler bakımından "Çok Gizli", "Gizli" veya "Özel" gizlilik dereceleriyle korunması gerekmeyen ancak, bilmesi gereken kişiler dışındaki şahıslar tarafından bilinmesi istenmeyen evrak, araç, gereç, bilgi, belge, proje, malzeme, tesis ve yerler için kullanılan gizlilik derecesini ifade etmektedir.
Bununla birlikte NATO gizlilik derecesi ise NATO ile ilgili uygulamalarda "Cosmic Top Secret", "NATO Secret", "NATO Confidential", "NATO Restricted" şeklinde; Türk makamları veya kuruluşları arasında NATO ile ilgili yapılacak yazışmalarda ise sırasıyla "Kozmik Çok Gizli", "Çok Gizli", "NATO Gizli", "NATO Özel", "NATO Hizmete Özel" şeklinde Türkçe karşılıkları kullanılan gizlilik derecelerini kapsamaktadır.
Savunma sanayiimizde, savunma sanayi milli güvenlik makamı, Millî Savunma Bakanlığı adına Milli Savunma Bakanlığı Teknik Hizmetler Dairesi Başkanlığıdır. Bu makam 5202 sayılı Kanun kapsamındaki millî gizlilik dereceli belgelendirme talepleri ile anılan taleplerin ilgili makamlar ile koordineli olarak incelenmesi ve sonuçlandırılması ve ilgili belgelerin tanzimi konusunda yetkilidir. Bu kapsamda bu makam, savunma sanayii güvenliği konusunda yürürlükte olan mevzuat çerçevesinde, alınan güvenlik tedbirlerini gözden geçirmek ve ihtiyaç duyulması halinde ilgili makamlarla koordine ederek gerekli mevzuat değişikliklerini hazırlamak, güncellenen mevzuat doğrultusunda güvenlik standartlarını oluşturmak ve bunlar hakkında ilgili tarafları bilgilendirmek amacıyla brifingler vermek, toplantı ve konferanslar düzenlemek, 50202 sayılı Kanun kapsamındaki millî gizlilik dereceli belgelendirme başvuruları ile Kuzey Atlantik Antlaşması Teşkilâtı Merkez Kurulu Başkanlığının yaptığı yetki devri çerçevesinde, NATO gizlilik dereceli belgelendirme başvurularını kabul etmek, anılan talep kapsamında başvuru evraklarını inceleyerek eksiklikleri tamamlatmak; millî/NATO gizlilik dereceli Kişi Güvenlik Belgesi talep edilen personel hakkında Millî İstihbarat Teşkilâtı Müsteşarlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü veya mahallî mülkî idare amirlikleri vasıtasıyla, güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmalarını yaptırmak; güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmaları sonucunda, personel hakkında belgelendirmeye engel teşkil edebileceği değerlendirilen hususlara ilişkin, Millî Savunma Bakanlığı Hukuk Müşavirliği ve Davalar Dairesi Başkanlığından hukukî mütalaa almak; güvenlik soruşturması, arşiv araştırması ve hukukî inceleme sonucunun uygun olması hâlinde, millî/NATO gizlilik dereceli Kişi Güvenlik Belgesi talep edilen personele geçerlilik süresi de belirlenerek uygun gizlilik dereceli Kişi Güvenlik Belgesi tanzim etmek; kuruluşlarca yapılan Millî/NATO gizlilik dereceli Tesis Güvenlik Belgesi taleplerinin ve başvuru evraklarının mevzuat açısından ön incelemesini yapmak, belirlenen eksiklikleri tamamlatmak, bu eksiklikleri üç ay içinde tamamlamayan kuruluşların başvuru evraklarını iade ederek, talebi iptal etmek; başvuru belgelerini tamamlayan kuruluşlara ait tesislerin denetim heyeti vasıtasıyla denetlenmesini sağlayarak, uygun bulunan kuruluşlara talep edilen gizlilik derecesi de göz önünde bulundurularak, uygun millî gizlilik dereceli Tesis Güvenlik Belgesini tanzim etmek ve Tesis Özel Güvenlik El Kitabını onaylamak, uygun NATO gizlilik dereceli Tesis Güvenlik Belgesinin tanzimi maksadıyla Kuzey Atlantik Antlaşması Teşkilâtı Merkez Kurulu Başkanlığını bilgilendirmek, belge verilen kuruluşlara ait Tesis Özel Güvenlik El Kitabını onaylamak; kuruluşlara ait tesislerde, yılda en az bir defa haberli veya habersiz denetim yapmak, bu denetimlere ilişkin denetim kriterlerini belirlemek, güncellemek ve alınması gereken ilâve güvenlik önlemlerini tespit etmek; Türk vatandaşlarının veya yabancı kişilerin, millî/NATO gizlilik dereceli Tesis Güvenlik Belgesine sahip kuruluşlara yapacakları ziyaret taleplerini incelemek, ilgili makamlarla koordine etmek ve uygun bulunanlara izin vermek; millî/NATO gizlilik dereceli Kişi Güvenlik Belgesine sahip olan kişilerin, diğer ülkelerin savunma sanayii kuruluşlarına yapacakları ziyarete ilişkin taleplerini ilgili ülkedeki askerî ataşelik vasıtasıyla, o ülkedeki yetkili makamlar ile koordine etmek, sonuçları talep sahibine bildirmek; yerli ve yabancı basın organlarının, Tesis Güvenlik Belgesine sahip savunma sanayii kuruluşlarına ait tesislerde röportaj, program ve çekim yapma taleplerini ilgili makamlarla koordine ederek incelemek, uygun bulunanlara izin vermek; millî/NATO gizlilik dereceli Tesis Güvenlik Belgesine sahip kuruluş tarafından Savunma Sanayii Millî Güvenlik Makamına gönderilen stajyer listesi esas alınarak, stajyerlerin gizlilik dereceli bilgilere ulaşmasını engellemek için gerekli önlemlerin alınıp alınmadığını periyodik veya habersiz denetimlerde kontrol etmek; kuruluşlara ait tesislerde, 19/9/2009 tarihli ve 27354 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Kamu Kurum ve Kuruluşlarına Eski Hükümlü İşçi Alınmasında Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik çerçevesinde istihdam edilecek eski hükümlülerin çalıştırılmasına ilişkin hususlarda karar vermek, savunma sanayii güvenliğinin sağlanmasına yönelik olarak ihtiyaç duyulabilecek ikili veya çok taraflı uluslararası güvenlik antlaşması akdedilme çalışmalarını yürütmek ve antlaşmanın yürürlüğe girmesini müteakip uygulama direktifi hazırlayıp ilgili makam ve kuruluşlara yayımlamak; özel ve üzeri gizlilik derecesine sahip savunma sanayii projelerinde güvenliğin sağlanması amacıyla hazırlanan projeye özgü Proje Güvenlik Talimatını, savunma sanayii güvenliği ile ilgili mevzuat kapsamında incelemek, uygun bulunanları onaylamak; gizlilik dereceli bilgi, belge ve malzemenin taşıma planlarını savunma sanayii güvenliği ile ilgili mevzuat kapsamında incelemek, uygun bulunanları onaylamak; 5202 sayılı Kanun kapsamında NATO gizlilik dereceli belgelendirme taleplerini, Kuzey Atlantik Antlaşması Teşkilâtı Merkez Kurulu Başkanlığının yaptığı yetki devri çerçevesinde, ilgili makamlar ile koordineli olarak incelemek, inceleme sonuçlarını belge tanzim edecek yetkili makam olan Kuzey Atlantik Antlaşması Teşkilâtı Merkez Kurulu Başkanlığına göndermek; erilen belgelerin usulüne uygun olarak kullanılması, belgenin veriliş koşullarının değişmesi halinde durumun yeniden incelenmesi ve değerlendirme sonucuna göre millî gizlilik dereceli belgeyi iptal etmek, NATO gizlilik dereceli belgelerin iptali için sorumlu makam olan Kuzey Atlantik Antlaşması Teşkilâtı Merkez Kurulu Başkanlığına bilgi vermek ve gizlilik ihlalleri ile ilgili şikâyetleri inceleyerek, yapılacak işlemleri belirlemek görevlerini de yerine getirmektedir.
NATO ve NATO dışı ülkelerle çok uluslu savunma programları çerçevesinde gizlilik dereceli bilgi, belge ve malzemenin değişimine yönelik işlemler ile savunma sanayii güvenliği uygulamalarının evrenselliğini sağlamak amacıyla, üye ülkeler arasında oluşturulmuş çalışma grubunu ifade eden Çokuluslu Sanayi Güvenliği Çalışma Grubu tarafından onaylanmış kararları ile taraf olunan uluslararası antlaşma hükümleri saklı kalmak kaydıyla; savunma sanayii ile ilgili bilginin, belgenin ve malzemenin gizlilik derecesi, bunları üreten/sahip olan kişi, kurum veya kuruluş tarafından gizlilik derecelerine uygun olarak belirlenmektedir. Savunma sanayii alanında yürütülen projelerin gizlilik derecesinin belirlenmesi proje makamının yetki ve sorumluluğundadır ve gizlilik derecesini değiştirme yetkisi gizlilik derecesini veren makama aittir
"Tasnif Dışı" olarak adlandırılan veya işaretlenen bilgi, belge, malzeme ya da projenin, taraf olunan uluslararası antlaşma hükümleri saklı kalmak kaydıyla korunması gerekmemekle; bu tür bilgi, belge, malzeme ya da projeye erişim için güvenlik belgesi talep edilmemektedir.
Savunma sanayii alanındaki herhangi bir gizlilik dereceli bilgi, belge ve malzeme ya da gizlilik dereceli projeye; sadece bunların gizlilik derecesine uygun Kişi Güvenlik Belgesine sahip şahıslar tarafından bilmesi gereken prensibine göre nüfuz edilebilir. Ayrıca; bahse konu proje, uygun seviyeli Kişi Güvenlik Belgesi bulunmayan şahıslara ya da Tesis Güvenlik Belgesi olmayan kuruluşlara verilememekte ve açıklanamamaktadır. Savunma sanayii alanındaki herhangi bir gizlilik dereceli bilgi, belge ve malzeme ya da gizlilik dereceli proje, gizlilik derecesine uygun Tesis Güvenlik Belgesine sahip tesis veya yerde muhafaza edilmeli veya üzerinde buna uygun işlem yapılmalıdır.
Uygun seviyede Kişi Güvenlik Belgesi ve Tesis Güvenlik Belgesi olmayan şahıs ya da kuruluşların, savunma sanayii alanındaki herhangi bir gizlilik dereceli bilgi, belge ve malzeme ya da gizlilik dereceli projeye erişmesi, bunların bulunduğu ya da yürütüldüğü gizlilik dereceli yerlere ve tesislere girmesi ve bunlarla ilgili antlaşma, sözleşme veya alt sözleşme çalışmalarına ve uygulamalarına iştirak etmesi mevzuata aykırılık durumu yaratmaktadır.
Uluslararası gizlilik dereceli projelerde yer almaya istekli kuruluşların, Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde kurulmuş olmayan yabancı bir kuruluş olması ya da istekli kişilerin yabancı olması hâlinde ise istekli kuruluş ve kişilerden kendi ülkelerinin yetkili makamlarınca tanzim edilmiş ve onaylanmış uygun gizlilik dereceli güvenlik belgeleri istenmektedir. Bu kuruluş ve kişilerin gizlilik dereceli bilgi, belge ve malzeme ya da gizlilik dereceli projeye erişimine, sadece, temin edilen güvenlik belgelerinin geçerliliğinin Savunma Sanayii Millî Güvenlik Makamı tarafından ilgili ülke yetkili makamları ile teyit edilmesini müteakip izin verilir.
Askeri personel (Jandarma Genel Komutanlığı ile Sahil Güvenlik Komutanlığı dahil olmak üzere Türk Silahlı Kuvvetleri personeli) ve Millî Savunma Bakanlığı personeli için Kişi Güvenlik Belgesi tanzim edilmemektedir, bu personelin nüfuz edebileceği gizlilik dereceli bilgi, belge ve malzemenin gizlilik derecesinin seviyesi, ilgili makamlar tarafından belirlenmektedir. Uluslararası faaliyetlerin bir gereği olarak Türk Silahlı Kuvvetleri envanterinde bulunan veya savunma sanayii kuruluşları tarafından Türk Silahlı Kuvvetleri için üretilen veya modernize edilen silah ve destek sistemleri ve/veya gizlilik gerektiren bir faaliyet hakkındaki bilgi, belge ve malzemenin, yerli veya yabancı ülke mensuplarıyla paylaşılacak bilgi düzeyi ve yapılacak açıklama düzeyi hakkında ise Genelkurmay Başkanlığınca karar verilmektedir. Savunma sanayii alanındaki herhangi bir gizlilik dereceli bilgi, belge ve malzemenin yurt dışına verilmesi gerektiğinde, taraf olunan uluslararası antlaşma hükümleri saklı kalmak kaydıyla, Savunma Sanayii Millî Güvenlik Makamı tarafından, konuyla ilgili olarak Genelkurmay Başkanlığı ile yapılacak koordine sonrasında, açıklanacak ve paylaşılacak bilgi düzeyi tespit edilerek, bu bilgi ve belge, bilgi ve belgeyi açıklayacak makama ulaştırılmakta ve sonucu takip edilmektedir. Proje makamlarınca, yurt dışından tedarik edilecek, gizliliği haiz mal ve hizmet alımlarında, gizlilik ve güvenlik ihtiyaçları ise Savunma Sanayii Millî Güvenlik Makamı ile koordineli olarak belirlenmektedir.
Proje makamlarınca, Millî Savunma Bakanlığınca ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının görüşleri alındıktan sonra tespit edilen ve 29/6/2004 tarihli ve 5201 sayılı Harp Araç ve Gereçleri ile Silâh, Mühimmat ve Patlayıcı Madde Üreten Sanayi Kuruluşlarının Denetimi Hakkında Kanun gereğince her yıl Ocak ayında veya gerektiğinde yıl içerisinde Resmî Gazete'de ilan olunan kontrole tâbi harp araç ve gereçleri ile silah, mühimmat ve bunlara ait yedek parçalar, patlayıcı maddeler ve bunlara ait teknolojilere ilişkin listeyi ifade eden Kontrole Tabi Listede yer alan bir malzeme veya hizmetin, üretime dayalı olarak yurt içinden temin edilmesi sürecinde, söz konusu malların ihalesine katılacak olan istekli kuruluşlardan, Kişi Güvenlik Belgesi, Tesis Güvenlik Belgesi ve Üretim İzin Belgesi istenmektedir. Kontrole Tabi Listede yer almayan, ancak ihtiyaç makamınca gizlilik derecesi verilen projelerde görev alacak kişi ve kuruluşlardan da, projenin gizlilik derecesine uygun Kişi Güvenlik Belgesi ve Tesis Güvenlik Belgesi istenmektedir.
Yabancı firma ve kuruluşlara açık olan ve ihtiyaç makamınca gizlilik derecesi verilen uluslararası ihalelerde, ülkeler ile yapılan antlaşma hükümleri saklı kalmak koşuluyla, bu ihalelere katılmaya istekli kuruluşlar ve kişilerden kendi ülkelerinin yetkili makamlarınca tanzim edilmiş ve onaylanmış uygun gizlilik dereceli Kişi Güvenlik Belgesi ve Tesis Güvenlik Belgesi veya bunların yerine geçen muadili belgeler istenmektedir. Yerli firmalardan ise Savunma Sanayii Millî Güvenlik Makamı tarafından verilen Kişi Güvenlik Belgesi ile Savunma Sanayii Millî Güvenlik Makamı veya Kuzey Atlantik Antlaşması Teşkilâtı Merkez Kurulu Başkanlığınca verilen Tesis Güvenlik Belgesi talep edilmektedir.
Gizlilik dereceli bilgi, belge, proje ve malzemenin antlaşmalarda belirlenenlerin dışındaki ülke ve kişiler ile yurt içinde açıklanması veya satışı, devri; yurt dışından, herhangi bir antlaşma dâhilinde temin edilmiş ise, antlaşmada yer alan hükümler uyarınca, yurt içinde geliştirme ve üretilme durumunda, 5201 sayılı "Harp Araç ve Gereçleri ile Silah, Mühimmat ve Patlayıcı Madde Üreten Sanayi Kuruluşlarının Denetimi Hakkında Kanun" ile bu Kanuna göre çıkarılan Yönetmelik kapsamında yapılmaktadır.
NATO projelerinde ise antlaşmada yer alan hükümler uygulanmaktadır. Belirtilen bu hususlar ve diğer kanunlarda yer alan yetkiler dışında kalan gizlilik dereceli bilgi, belge, proje ve malzemenin satış ve devir işlemlerine ise Genelkurmay Başkanlığı ile koordineli olarak, gerektiğinde Dışişleri Bakanlığı ve diğer ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri ile Çokuluslu Sanayi Güvenliği Çalışma Grubu, NATO ve Birleşmiş Milletler kararları dikkate alınarak Savunma Sanayii Millî Güvenlik Makamı tarafından izin verilmektedir.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
